Yol Arkadaşına Yardım Etmek

Yol arkadaşına yardım etmek
YOL ARKADAŞINA YARDIM ETMEK

Bu konuda birçok hadis vardır: “Bir kimse din kardeşine yardım ettiği sürece Allah da ona yardım eder”, “Her iyilik sadakadır” gibi hadisler önceki bahislerde geçti
Hadisler
971 Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh şöyle dedi:
Hz Peygamber ile bir yolculukta bulunuyorken devesi üzerinde bir adam çıkageldi Sağına soluna bakınmaya başladı Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem :
- “Yanında fazla binek hayvanı olan, hayvanı olmayana versin Fazla azığı olan da azığı olmayana versin!” diyerek hemen hemen her çeşit malı saydı Öyle ki biz, hiçbir malın fazlasında, bizden hiçbi-
rimizin hakkı olmadığı düşüncesine kapıldık
Müslim, Lukata 18 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Zekât 32

Açıklamalar
Hadisin Ebû Dâvûd’daki rivayetinde adamın devesini sağa sola çevirdiği belirtilmektedir Burada ise sağa sola bakındığı yani gözleriyle etrafı yokladığı kaydedilmektedir Bu iki kayıt dikkate alınınca şöyle bir sonuca varmak mümkündür: Binitli olarak gelen bu insan, ya aç idi ya da hayvanı yola devam edemeyecek kadar arık idi Durumunu başta Hz Peygamber olmak üzere oradakilere anlatmak için böyle yaptı
Resûl-i Ekrem Efendimiz, durumu hemen kavramış ve “Yanında fazla binek hayvanı olan, hayvanı olmayana versin Fazla azığı olan da azığı olmayana versin!” buyurarak o adama yardım elini uzatmıştır
Bilinen bir gerçektir ki, yardım başlı başına bir iyiliktir Ancak bu yardım, yardıma ihtiyaç duyulduğu zaman yapılırsa o da ayrıca bir iyiliktir Özellikle yolculuk gibi son derece zor şartları olan bir durumda arkadaşına yardımcı olmak, çok daha büyük bir iyilik olur Diğer bir söyleyişle iyilikte zamanlama, bir başka iyiliktir Hz Peygamber’in, bu olayda her çeşit malı sayarak, o mallardan fazlasını, ihtiyacı olan yol arkadaşına vermesini ısrarla tavsiye etmesi, iyiliğin ne zaman daha makbul olacağı konusunda ümmetini aydınlatması demektir
Kendisine yardım edilecek yolcunun zengin veya fakir olması, yaya veya binitli olması önemli değildir Onun yolcu olması, ihtiyaç duyduğu binit veya azığın kendisine verilmesi için yeter sebeptir
Öte yandan yolculuk, binit ve azık konusunda insanın belki de en çok cimri davranma ihtiyacı duyduğu bir ortamdır Çünkü insan, yolculukta kendisinin de aç veya binitsiz kalacağı endişesi içindedir O sebeple de elindekileri kimseye vermek istemez Hz Peygamber de işte bu ve benzeri ortamlarda iyilik ve fedakârlık yapmak gerektiğine ısrarla işaret etmiş olmaktadır
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Hz Peygamber, ashâbının ihtiyaçlarını karşılamaya son derece dikkat ederdi
2 Fazla binit ve azığını arkadaşına vermek suretiyle yol arkadaşına yardımcı olmak gerekir
3 Önderlerin, çevresindekileri iyiliğe ve yardıma teşvik etmesi böylece onları fiilen eğitmesi uygun olur
`

972 Câbir radıyallahu anh’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir gazveye çıkacağı zaman:
- “Ey muhacirler ve ensar topluluğu! Malı ve akrabası olmayan kardeşleriniz vardır Her biriniz onlardan iki veya üç kişiyi yanına alsın” buyurdu
Aslında bizlerin de ancak bir kişi ile nöbetleşecek devemiz vardı (Câbir) dedi ki, “Ben nöbetleşe binmek üzere iki (veya üç) kişi aldım Benim de ancak onlardan biri gibi deveme nöbetleşe binme hakkım vardı”
Ebû Dâvûd, Cihâd 34

Açıklamalar
Hadisimiz, yol arkadaşına yardım konusunda Resûl-i Ekrem Efendimiz’in aldığı fiilî tedbiri gözlerimiz önüne sermektedir Yani yolculukta, eldeki imkânları paylaşmak, yol arkadaşına yardımda bulunmanın gereği olmaktadır
Bir önceki hadiste her çeşit malın fazlasını, olmayanlara vermek tavsiye edilirken, burada mevcut binitten nöbetleşe yararlanmak tavsiye buyurulmaktadır Bu da, işin bir adım daha ilerisi demektir Hatta bu nöbetleşmenin bir kişi ile değil, duruma göre iki veya üç kişi ile yapılması istenmektedir
Birlikte cihada gidenlerin, birbirlerine tahammül etmeleri ve yardımcı olmaları bundan daha açık olarak nasıl ifade edilebilir? Hiç kimse, “Binek benim değil mi? İstediğim gibi kullanırım Başkası beni ilgilendirmez” diyemez Sahip olduğu imkândan, ona sahip olmayanları faydalandırmak, yol arkadaşına yardım etmek gerekir “Bineği olmayan yola çıkmasın, harbe gitmesin” denilemez Çünkü harp esnasında kimin ne yapacağı, ne kadar işe yarayacağı belli olmaz Fakirdir, bineği yoktur ama cengâverdir, cihad eridir Harp meydanında çok işe yarayabilir
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Hz Peygamber ashâbını ve ümmetini üstün ahlâkî değer ve davranışlara sahip kılmak için gerekli her türlü önderliği yapmıştır
2 Devlet büyüklerinin, maiyetlerindeki fakir ve kimsesizleri görüp gözetmeleri gerekir
3 Elindeki imkânları yol arkadaşıyla paylaşmak ona yardım etmek demektir
973 Yine Câbir radıyallahu anh şöyle dedi:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem yolculuk esnasında arkadan yürür, yürümekte güçlük çeken, kimseleri terkisine bindirir ve onlara dua ederdi Ebû Dâvûd, Cihâd 94
Açıklamalar
Yukarıdaki hadislerde Hz Peygamber’in, yolculukta yol arkadaşına yardımcı olmayı tavsiye ettiğini ve hatta nasıl yardımcı olunabileceğine dair açıklamalarda bulunduğunu görmüştük Bu hadîs-i şerîfte ise, Resûl-i Ekrem Efendimiz’in bizzat kendisinin yol arkadaşlarına nasıl yardımcı olduğunu öğreniyoruz
Zaten Sevgili Peygamberimiz, ashâb ve ümmetine neyi tavsiye etmişse, onu önce kendisi uygulamıştır Kendisinin yapmadığı şeyleri hiçbir zaman tavsiye etmemiştir Çünkü o, tam anlamıyla yaşanan bir hayatın örneği ve önderi idi
Hz Peygamber’in bu uygulaması, askerî harekâtta daima bir artçı bulundurulmasının gereğini ortaya koymuştur Bu işi bizzat Hz Peygamber’in yapması, işin önemini gösterdiği kadar, onun yol arkadaşlarına olan şefkat ve merhametinin de delilidir Peygamber Efendimizin zayıfların yolda kalmışların halini gözetmesi, insanları terkisine bindirmesi hele onlara dua etmesi, böyle bir ikrama mazhar olan o günün müslümanları için şüphesiz çok büyük bir bahtiyarlıktır Burada, Efendimiz’in dua etmesi ayrıca önem arzetmektedir Herhalde bunun anlamı şudur: Yol arkadaşına fiilen yardım etmek maddî bir iyiliktir Ona bir de dua etmek, işin mânevî ve psikolojik destek ve yardım yönünü oluşturmaktadır
Bu demektir ki, yol arkadaşına hem fiilen hem de mânen destek olmak lâzımdır Hele bir de fiilen yardım imkânı bulunmadığı zamanlarda dua etmek suretiyle yol arkadaşının mâneviyatını yükseltmek ayrıca ve başlı başına bir büyük yardım ve iyiliktir Ordu komutanının ya da kafile başkanının bu tür uygulamalarla bizzat örnek olması ve böylece çevresindekileri eğitip yönlendirmesi güzel bir davranıştır Resûlullah’ın sünneti budur
Hadisteki zayıflara binek hayvanlarının da dahil olduğu kabul edilecek olursa, Resûlullah’ın şefkat ve duasının insanlarla sınırlı kalmadığı, hayvanlara da şâmil olduğu ortaya çıkar Bu da yolculukta kendisinden istifade edilen hayvanlara yardımcı olmanın ayrıca bir fazilet olduğu anlamına gelir
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Kendine has sıkıntıları olan yolculuk gibi bir ortamda yol arkadaşlarına karşı duyarlı davranmak gerekir
2 İnsan olsun hayvan olsun zayıfları, âcizleri görüp gözetmek özellikle yolculukta daha büyük bir önem kazanır
3 Her konuda örnek ve önderimiz olan Sevgili Peygamberimiz, bu hususta da tavsiyeleri ve uygulamaları ile müslümanlara yol göstermiştir
Riyazüs Salihin