Uyumanın Faydaları

Uykunun sağlık açısından ne gibi önemi olduğu ve uyumanın faydaları hakkında önemli bilgilerin tamamını sizler için derlemiş olduğum yazımızda okuyabilir, uyumanın sağlık açısından önemini öğrenebilirsiniz


Uyku, organizmanın çevreyle iletişiminin, değişik şiddette uyaranlarla geri döndürülebilir biçimde, geçici, kısmi ve periyodik olarak kaybolması durumu olarak tanımlanabilir
Uyku, organizma için yemek yemek, su içmek, nefes almak gibi vazgeçilmez bir zorunluluktur Aç ve susuz yaşamak nasıl mümkün değilse, uyumadan yaşamak da mümkün değildir Uykunun büyüme sürecinde de önemli bir rolü vardır Erişkin dönemde ise hücre yenilenmesini hızlandırır, organizmanın onarımına katkıda bulunur Onarım sürecinde, uykunun süresinden çok, kalitesi ve derin yavaş uyku miktarı önemlidir Ayrıca, öğrenme ve hafızada da rolü olduğu bilinmektedir


Hayatımızın yaklaşık üçte birini uykuda geçiriyoruz Uyku süresinin genetik etkenlerin etkisiyle kişiden kişiye 4-11 saat arasında değiştiği bilinmektedir Uyku süresi kısaltılmak zorunda kalındığında uyku yoksunluğunun yol açtığı istenmeyen belirtilerle karşılaşılır İnsanlar uzun süre uykusuz bırakıldıklarında (bu tür deneyler genellikle 3-4 gün sürebilmektedir) kısa süreli istem dışı uyuyakaldıkları gözlenmiştir Uykusuz geçen süre uzadığında uyku ataklarının daha sık ve uzun süreli olduğu görülmüştür Ancak, uyku süresini belli bir oranın ötesinde kısaltmak mümkün değildir Uyku süresinin kısaltılması durumunda, ertesi gün kişilerde yorgunluk, halsizlik, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza bozukluğu, gerginlik, sinirlilik, zamanı bilememe, hayal görme, kekeleme, ellerde titreme, vücutta yanma ve ağrılar, görme bozuklukları gibi yakınmalar görülmektedir


Uykusuzluk, kişi tarafından hissedilen ve kişiden kişiye değişen öznel bir durumdur ve kişinin kendini dinlenmiş hissedeceği süreden daha kısa süre uyuması olarak tanımlanabilir Bazen hayatla bağdaşabilecek sürelerden daha kısa bir uyku süresi, bazen de kişinin daha önce alışık olduğu ve yeterli bulduğu uyku süresinin kısalması biçiminde ortaya çıkar


Uykusuzluğun en sık karşılaşılan biçimi ?uykuya dalma güçlüğü?yle ortaya çıkan uykusuzluktur Bu tür insanların uykuya dalması uzun saatler alır ve uykuya dalamama aşırı bir sıkıntıya yol açar Bu sıkıntı uykuya dalmak için geçirilen sürenin olduğundan daha uzun olarak algılanmasına neden olur


Diğer bir uykusuzluk biçiminde ise hasta, kolayca uyur ancak, uykuyu sürdürmekte güçlük çeker Gece içinde ufak bir gürültü ve yanındaki kişinin kıpırdanması onu uyandırır Uyandığında yeniden uykuya dalmakta güçlük çeker


Uykusuzluğun diğer bir türü de sabah erken uyanıp bir daha uyuyamama şeklinde görülür Daha nadir görülen bur uyku bozukluğu da hiç uyuyamama durumudur
Bazen de kişiler uyuyamamayla ilgili bir sorunları olmadığı halde, sabah dinlenmemiş olarak kalkarlar Bu durum da bir tür uyku bozukluğu olarak değerlendirilebilir
Sağlıklı bir uyku için bazı kurallara uyulması uyku problemlerini bütünüyle ortadan kaldırmasa bile bu problemlerin en aza indirilmesinde yararlı olmaktadır


SAĞLIKLI BİR UYKUNUN KURALLARI


Herkesin uyku süresi birbirinden farklıdır Bazıları 5 saatlik bir uykuyla yetinebilirken, bazıları için bu süre 10 saati bulabilir Uykunun başladığı saatler de kişiler arasında farklılık gösterir Uykunun hangi saatte geldiği deneyimle bilinir


Uyku saatlerinin ve süresinin bilinmesi ve bunlara uygun saatlerde yatılması ve kalkılması sağlıklı bir uykunun ilk şartıdır Ancak alışılan uyku saatlerine tam olarak uyulması her zaman mümkün olmaz Bazı geceler, diğer gecelerden daha sık uyanılabilir, gece uykuya dalmakta güçlük çekilebilir veya sabah erken kalkılabilir Organizma bu olumsuzlukları ertesi gece telafi eder Ancak, bu durumu telafi etmek için sabah uyku süresini uzatmak başka problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir Sabah uykusu, daha çok yavaş uykunun yüzeysel dönemlerinden oluşacağından, gece uykusunun yerini tutmaz Sabah geç kalkmak, ertesi gece uykunun gelme saatini geciktirir, bu da ertesi gece uykuya dalma güçlüğüyle sonuçlanabilir
Diğer bir nokta da öğleden sonraki uykulardır Fizyolojik olarak öğlen saatlerinde uykuya dalma eğiliminin arttığını, bu saatlerde uykuya dalmanın kolaylaştığını biliyoruz Birçokları için gündüz uyuma dinlenme, güzelleşme uykusu gibi anlamlara gelir Ancak uykusuzluk sorununu davet eden bir uygulamadır Gündüz kısa süre de olsa yapılan kestirme gece uykuya dalmayı uzun süre geciktirerek uyku ritmini olumsuz etkileyecektir Akşam saatlerinde uyuklamalara özellikle izin verilmemelidir
Gün içindeki zihinsel etkinliğin artmasının getirdiği gerginlik, uykuyu zorlaştırıcı bir etkiye sahiptir Buna karşılık doğada geçirilen bir günün ardından, uyku laboratuarında incelenen hastalarda önceki gecelere göre daha derin yavaş uyku oranının arttığı belirlenmiştir Derin yavaş uyku oranı artmış bir uykunun daha dinlendirici olduğunu biliyoruz Bu noktadan hareketle, yürüyüş, koşma, tenis, yüzme gibi fiziksel etkinliklerin iyi bir uyku için zemin hazırladığını söylemek yanlış olmaz Ancak, fiziksel egzersizlerin uykunun hemen öncesinde ve akşam geç saatlerde yapılması uykunun kalitesini bozmaktadır (Yatak odasında yatmadan önce zihni yormayan, dinlendirici bir kitap okumanın uykuyu kolaylaştırabileceği söylenebilir)


Beslenme:


Kafein; kolayca ulaşılabilen güçlü bir uyarıcı maddedir İnsanı uyanık tutmak için kafein çok iyi olabilir! Uzun yol şoförlerine uyanık kalmaları için en iyi öneri sert bir kahve içmeleridir İçeceği iki fincan kahve içinde bulunan yaklaşık 200-300 mg kafein uyanık kalmasına yol açar


Birçok insan çayın içinde de kafein bulunduğunu bilir ancak kakao, çikolatalı barlar, karbonlu içecekler (kola, soda), enerji içecekleri, reçetesiz satılan ağrı kesiciler, kilo kontrolü için satılan ilaçların bazılarının da kafein içerdiği pek bilinmez Kafeinin kandan atılması uzun sürer (8 saate kadar) bu nedenle akşam saatlerinde alınmamalıdır


Nikotin; Nikotin sigara ve diğer tütünlü ürünlerde bulunur Tütünlü içecekler sağlığınıza olduğu kadar uykunuzu da olumsuz etkilerHer ne kadar birçokları sigara içmenin onları gevşettiğini söylese de bütüne baktığımızda etkisi merkezi sinir sistemini (MSS) uyarıcıdır, uykuya dalmayı ve uykuyu sürdürmeyi zorlaştırır


Alkol; Yatmadan önce alınan alkol de uykuyu olumsuz biçimde etkileyen etkenlerden biridir Uykuya dalmayı kolaylaştırsa da gecenin ikinci yarısında sık uyanmalara neden olur ve uykunun kalitesini bozar Yüzeysel uyku dönemleri artarken, derin uyku oranları azalır Alkol idrar atılımını artırır, kişi normalden daha fazla yataktan kalkarak idrar yapma ihtiyacı hisseder Bu nedenlerle alkol almak uyumayı kolaylaştırmak için iyi bir yol değildir


Diyet; Boş mideyle uyumaya çalışmamalıyız, açlık uyanmaya neden olabilir Bu nedenle küçük bir atıştırma uyumadan önce uykunun gelmesine yardım edebilir Diğer yandan çok dolu mide ile yatağa girmek yine uyanık kalmaya yol açabilir Her iki durumda beden metabolizmasını hızlandırabilir Hastalar gece aç uyanırlarsa sadece çok az miktarlarda yemeleri önerilir


Sıkı diyet rejimi yapanlarda uyku düzeni olumsuz etkilenebilir Kilolu kişilerde fazla yağ dokusu uykuda oluşan gevşeme sırasında boyunda baskı yaparak horlama ve uyku apnesi (kısa süren solunum durmaları) belirtilere neden olabilir Bu da dinlenmemiş uykuya ve gündüz uykuya eğilime neden olmaktadır Horlama veya uykuda solunum bozukluğunun olduğu durumlarda aşırı yemek bu sorunları arttırabilir


Aşırı miktarda sıvı alınması da hem mideyi rahatsız eder, hem de gece sık idrara çıkma ihtiyacı nedeniyle uyanmaya neden olur


Yatak odasında yatmadan önce zihni yormayan, dinlendirici bir kitap okumanın uykuyu kolaylaştırabileceği söylenebilir


Gürültü, oda sıcaklığı(sıcak oda huzursuzluğa yol açarken, odanın soğuk olması da uykuya dalmayı zorlaştırır), havanın niteliği, ışıklandırma, vb faktörler de uyku üzerinde etkili olmaktadır


Uyumakta güçlük çeken insanlar, iyi uykunun kurallarına uyduklarında bile, zaman zaman uyku problemleri yaşamaya devam ederler Bu durumda bir uzmana başvurulması yerinde olacaktır


Bu yazı ,Psikolog İlkten Çetin ve Dr Psikolog Nursen Oral tarafından hazırlanmıştır