Uganda

D oğu Afrika’da yer alan bir devlet Kuzeyde Sudan, batıda Zaire, güneyde Rwanda ve Tanzanya, doğuda Kenya ile komşu olan Uganda, 4° 13’ kuzey ve 1° 23’ güney enlemleriyle 29° 35’ ve 35° 02’ doğu boylamları arasında bulunur

Tarihi

Bugünkü Ugandalılar, iki grup halinde ülkeye göç edenlerin soyundan gelmektedirler: İlk grup olarak, 15 asır civarında güneye doğru gelenler ülkenin bugünkü Bantu halklarını meydana getirdiler; daha sonra Nil yöresinden ve Sudan’dan gelen ikinci grup kuzeydeki ve doğudaki kabileleri kurdular Uganda’da Bunyoro, Ankole, Buganda ve Toro gibi kralıklar kuruldu On altıncı ve 17 yüzyıllarda en kuvvetli devlet Bunyoro Krallığı idi On sekizinci asırda Buganda bölgede hakim olmak için Bunyoro’ya karşı giriştiği mücadelede üstünlüğü ele geçirdi 1840 yıllarında Arap tüccarlar ülkeye gelerek, bir kısım Ugandalıların Müslüman olmalarına sebep oldular 1884-85 BerlinKonferansında Avrupa’nın sömürgeci devletleri Afrika’yı paylaşma planı üzerinde anlaştılar 1880 sonlarında İngiltere veAlmanya aralarında anlaşma yaparak Doğu Afrika’yı paylaştılar Kenya ve Uganda İngiltere’ye, Tanganika Almanya’ya kaldı 1894’ten itibaren Uganda İngiltere’nin himayesi altına girdi


Uganda 9 Ekim 1962’de bağımsız oldu Devlet Başkanlığına otuz altıncı Uganda Kralı İkinci Mutesa geçti Bilahare darbeyle başkan olan Dr Milton Obote zamanında çok az bir Yahûdi azınlığı, 90000 İngiliz ve İngilizlerin Hindistan’dan getirdiği 50000 Hindu, Uganda’nın bütün askeri, kültürel ve ekonomik imkanlarını ele geçirdiler 1971’de Uganda Ordusu Dr Milton Obote’yi devirerek, orduda çok sevilen İdi Amin’i devlet başkanlığına getirdiler İdi Amin Yahûdileri, İngiliz ve Hinduları ülkeden çıkardı (Bkz İdi Amin) Bunun zamanında Müslümanlığa geçenler hızla çoğaldı Bu durum bazı güçleri aşırı derecede tedirgin etti İdi Amin’i öldürmek için 26 suikast düzenlendi Bunlar neticesiz kalınca Hıristiyan Tanzanyalılar Uganda’yı işgal etti Sürgünden dönerek siyasi oyunlarla 1980 Aralık ayında Cumhurbaşkanı olan Hıristiyan Dr Milton Obote 100000’e yakın Müslümanı çocuk, ihtiyar, kadın demeden katletti 1985’te bir darbeyle yönetimi ele geçiren Basilio Olara Okello, kısa bir süre sonra Yoweri Museveni idaresi altındaki Ulusal Direniş Hareketi tarafından devrildi Cumhurbaşkanlığı görevini alan museveni, darbeden sonraki üç yıl içinde Muhalif gerilla gruplarını etkisiz hale getirerek, iktidarını sağlamlaştırdı 1980’den sonra ilk genel seçimler 1989’da yapıldı ve seçimleri Ulusal Direniş Konseyi kazandı Ülke sosyal ve ekonomik kargaşa içindedir (1994-Şubat)

Fiziki Yapı

Uganda’nın büyük bir bölümü yayla halindedir Kuzeyde ve kuzey-batıda arazinin deniz seviyesinden yüksekliği 600 ila 900 metredir Victoria Gölü bölgesindeyse 1000 ila 1500 metre arasında değişir Yayla üzerinde birçok dağlar yükselmekte olup, bunlar ülkenin doğu ve batı sınırlarına hakimdirler Yüksekliği 4800 metreyi aşan Ruwenzori Dağları Zaire sınırı tarafından ikiye bölünür 4321 metre yüksekliğindeki VolkanikElgon Dağı, Kenya sınırı boyunca uzanır 4504 metre yüksekliğindeki volkanik Virunga Sıradağı, Zaire ve Rwanda ile paylaşılır


Uganda yüzölçümünün yaklaşık olarak % 16’sı (42439 km2) su ile kaplıdır Ülkenin başlıca gölleri, Victoria, Albert, Edward, Kyoga ve George gölleridir Victoria Gölü, Nil Nehrinin ana kaynağını teşkil eder

İklim

Uganda ekvator üzerinde olmasına rağmen, ülkenin yüksek rakımı sebebiyle iklim ılımandır Ülkenin hiçbir yerinde aşırı sıcaklık görülmez Güneyde yıllık sıcaklık ortalamaları 13°C ile 23°C arasında, kuzeyde ise 18°C ile 30°C arasında değişir Uganda’nın büyük bölümü yılda en az 1000 mm’lik yağış alır Uganda’da erozyon, kuraklıktan daha önemli bir mesele durumundadır

Tabii Kaynaklar

Uganda’da çok değişik tipte bitkilere rastlanır En yaygın bitki türü ülkenin bütün kuzeyini kaplayan seyrek ağaçlı savanadır Diğer farklı bitki türleri Victoria Gölü ve Albert Gölünün doğusu civarındaki eski ormanlardan kalan ağaçlar, doğudaki Karamoja bölgesindeki kurak bozkırlar, güney ve güneybatıdaki açık otluk savanalar, dağlık bölgelerin ormanları ve bunların yüksek kısımlarındaki kırlardır Uganda’da çok değişik cinste vahşi hayvanlara rastlamak mümkündür Şempanze, goril, fil, ceylan, aslan, su aygırı, yaban sığırı ve zebra ülkenin belli başlı vahşi hayvanlarıdır Ülkenin önemli yeraltı zenginlikleri bakır ve kobalttır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Uganda nüfûsu 17200000 olup, bunun ancak çok küçük bir yüzdesi (% 8,1) şehirlerde yaşar Nüfûsun büyük bölümüVictoria Gölü civarında, doğuda Algon Dağı ve Rwanda sınırı yakınında toplanmıştır Kilometrekareye düşen kişi sayısı 59’dur Ülkenin tek büyük şehri 773500 nüfuslu başşehir Kampala’dır


Uganda halkının % 98’i Afrika asıllıdır Az sayıda Güney Asyalı, Arap ve Avrupalı vardır Afrikalılar kullandıkları dillere göre 4 ana etnik gruba ayrılırlar: Bantu dilleri, Nil yöresi dilleri, Nil-Hami dilleri ve Sudan dilleri Bantu, nüfûsun % 65’ini teşkil etmekte olup, Uganda’nın güneybatı yarısının tamamını işgal eder Belli başlı Bantu grupları Ganda, Nicole, Toro, Nyoro, Soga, Gisu ve Kiga’dır Nil yöresi halkları Uganda’nın kuzey iç kesiminde bulunur Lango, Acholi ve Alur grupları bunların başlıcalarını teşkil ederler Nil-Hami halkları kuzeydoğu Uganda’da mevcut olup, bunlardan Iteso ve Karamojong büyük ana grupları meydana getirirler Sudanlı gruplar Uganda’nın kuzeybatı köşesinde yaşarlar Bu grupların en büyüğü Lugbara’dır


Uganda’da çok sayıda değişik kabile dilleri konuşulur Mükemmel olmamakla birlikte aynı dil ailesindeki kabileler birbirleriyle anlaşabilmektedirler Dört ana grup arasındaki anlaşma umumiyetle resmi dil olan İngilizce vasıtasıyla sağlanmaktadır


Uganda halkının % 62’si Hıristiyan, % 6’sı Müslüman kalanı putperesttir İlkokul çağındaki çocukların yaklaşık olarak yarısı okula devam etmekte olup, halkın % 25’i okuma-yazma bilmektedir Ülkede bir üniversite, yüksek öğretmen okulları, bir teknik yüksek okul ve yüksek ticaret okulu mevcuttur

Siyasi Hayat

Uganda, Cumhûriyetle idare edilen bir ülke olup, 10 eyalet ve 34 kazaya ayrılmıştır Yapılan askeri darbeler yüzünden 1967 tarihli Anayasa askıya alınmıştır Ülke Birleşmiş Milletlere,Afrika Birliği Teşkilatına ve İngiliz Milletler Topluluğuna üyedir

Ekonomi

Uganda ekonomisi tarıma dayanır Yetiştirilen belli başlı yiyecek bitkileri muz, manyok, süpürgedarısı, mısır, yerfıstığı, susam ve fasulyedir Ana ticaret bitkileri ülke ihracatının % 80’ini teşkil eden kahve ve pamuktur Ayrıca çay ve tütün de ihracat maksadıyla yetiştirilir


Uganda’da hayvancılık gelişmekte olup, ülkenin kuzeydoğusunda ve güneybatısında sığır, keçi ve koyun yetiştirilmektedir Ülkenin büyük göllerinde ve baraj göllerinde balıkçılık ileri durumdadır


Gıda, çimento, yapı malzemeleri ve tekstil ülkenin gelişmiş sanayileridir Turizm giderek gelişme kaydetmektedir


Uganda karayollarının uzunluğu yaklaşık 28332 km olup, bunun 2240 km’si asfalttır Kampala ile Kenya’nın Mombasa şehri arasında işleyen demiryolu batıda Kasese’ye ve Kenya sınırındaki Tororo’dan Albert Nil’i yakınındaki Pakwach’a uzatılmıştır Kompala’nın yakınlarında Entebbe’de milletlerarası havaalanı vardır