Menderes`İn İmamı Azam Düşüncesi

Bağdat`ta İmam-ı Azam`ın türbesini ziyaret eden Adnan Menderes, türbenin yanında bir süre mürakebeye dalar Menderes, kendisini derin düşünceye daldıran şeyi şöyle açıklar:


Zaman gazatesi yazarı Mustafa Armağan`ın gazetenin pazar ekindeki yazısı



Menderes, İmam-ı Azam`ın türbesinde neler düşündü?






Geçen hafta 1921`de Suriye sınırı çizilirken Hasan Basri Çantay`ın, topraklarımızın peşkeş çekildiğini söylediğini aktarmış ve sormuştum: Bilin bakalım Çantay bugün hangi partinin sıralarında oturuyor? Sayın Aydın Menderes arayarak bu soruyu bana yöneltti Kendisine fakirin de o cevabın hasretiyle yandığını söylemekle yetindim



Hazır Aydın Bey`i yakalamışken sormadan edemedim: Rahmetli babanızın Bağdat`ta İmam-ı Azam`ın türbesini ziyaretinde söyledikleri doğru mudur? Sağ olsun, kendisi birkaç koldan teyit etti olayı



Olayı anlatan kişi, başlangıçta CHP`den meclise girmiş olup 1954 seçimlerinde DP`den milletvekili seçilmiş olan Sebati Ataman (Nazlı Ilıcak`ın `Menderes`i Zehirlediler!` (1989) adlı kitabında Ataman`la yaptığı söyleşiden aktaracağım) Siz ne söylediğini merak ededurun, ben o sözleri bir çerçevenin içine yerleştirmek istiyorum ki, tesadüfen söylenmediği anlaşılabilsin



İsmet İnönü`nün cumhurbaşkanlığı devrinde Araplarla ilişkilerin geliştirilmesi için tek bir adım dahi atılmamış, daima olumsuz tavır takınılmıştır 28 Mart 1949`da İsrail`i tanıyan ilk Müslüman devlet olduğumuzu ve bu tutumun bizi Arap aleminden iyice koparttığını bilmekte fayda vardır Prof Hüseyin Bağcı`nın da belirttiği gibi İsrail`i tanımış olmak, Menderes`in CHP`den devraldığı bir `dış politika yükü`ydü Bu yük, ancak ileriki yıllarda ortadan kaldırılacaktı



İşte Türkiye ile Irak arasında 24 Şubat 1955`te imzalanan ve sonradan İngiltere, Pakistan ve İran`ın da katılımıyla Ortadoğu`nun Türkiye`nin önderliğinde toparlanması çabasının arkasındaki dış politika manzarası buydu



Menderes`in kuruluşunda katkıları olduğu Libya`yı ziyareti sırasında Turgut Reis`in türbesinde Fatiha okurken çekilmiş bir fotoğraf (15 Şubat 1957)



Menderes, Türkiye`nin mutlaka bir Ortadoğu politikası olması gerektiğine inanıyordu Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü`den bu politikanın belirlenmesini isterse de sonuç alamaz Bu arada Mısır büyükelçimizle görüşen ABD Dışişleri Bakanı Dulles`ın `Mısır siyasetiniz nedir?` sorusuna elçinin `Bilmiyorum` diye cevap vermesi bardağı taşıran damla olur Menderes tam anlamıyla yalnızdır Dışişleri Bakanlığı`nı kendisi sürüklemek zorundadır İpleri eline alır ve harekete geçer



Şu sözler kendisine ait: `Biz Arap komşularımızla dostuz Eğer bazen bu hisler bir sis perdesi altında gizlenmiş gibi görünmüş ise de bunun geçici sebeplerden ileri geldiğine ve bundan böyle bütün bütün yok olmasının da mukadder bulunduğuna hiç şüphe etmiyoruz` Araplarla dostluğumuzun arasındaki engellerin kaldırılması kaçınılmazdır ona göre



Öyleyse ne yapılmalıdır?



Önce İngiltere`nin, ardından da ABD`nin tutumunu yoklayan Başbakan, Ortadoğu gezisine çıkan Dulles`ı, programda yokken Ankara`ya davet eder ve uzun bir görüşme sonunda onu da ikna eder Menderes, Nasır`a karşı harekete geçmiş ve İngiltere ile ABD`yi de ikna etmiştir İlk hedef, Irak`la işbirliğidir 6 Ocak 1955`te Bağdat`a giden Menderes, bir fırsatını bulup Nuri Said Paşa`yla baş başa görüşür 13 Ocak`ta Türkiye-Irak ortak bildirisi yayınlanır Uzun zamandır uyuşuk bir dış politika güden Türkiye`nin gösterdiği bu inanılmaz ataklık, İngiltere ve ABD`yi bile şaşırtmıştır Daha çok şaşıran ise Mısır ve İsrail`dir İkisi de Türkiye`nin aleyhine döner Anlaşmayı bozmak için uğraşırlar İsrail Devlet Başkanı Ben Gurion, şoka girmiştir Menderes 23 Şubat`ta tekrar gider Bağdat`a ve ertesi gün, Bağdat Paktı haberi, ajanslardan dünyaya yayılmaktadır İngiltere davet edilir pakta, sonra da ABD Birincisi girerken, ikincisi dışarıda kalmayı tercih edecektir



Anlattıklarımızdan çıkarılması gereken sonuç şudur: Türkiye, Atatürk döneminden sonra ilk defa Ortadoğu`da `bir şey` yapmaya çalışmakta, öncülüğü ele almaktadır



İşte Sebati Ataman`ın aşağıdaki hatırasını bugünlerin gazete sayfalarının arasına koyarak okuyun lütfen Adnan Menderes, Bağdat`ta İmam-ı Azam hazretlerinin türbesini ziyarete gitmiştir Sonrasını beraber okuyalım:



`Dualarımızı okuduk, ayrılacağız Adnan Bey kımıldamıyor Öylece kaldı, âdeta murakabeye daldı Nihayet silkinip kendine geldi Dışarı çıkarken yanına yaklaştım ve sordum: `Beyefendi, bir murakabeye daldınız, merak ettim, o esnada ne düşündünüz?` Kolumdan tutup bir kenara çekti ve şu cevabı verdi: `Sebati, bu mezarını ziyaret ettiğimiz şahsiyet, burada ve yakın şarkta, bizim memleketimiz de dahil bütün İslam ülkelerinde ebedî olabilecek bir nizam kurmuştur Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan sonra bu nizam da yıkılmış, darmadağın olmuştur Şimdiki İslam ülkelerinin vaziyetini görüyorsun Bu nizamın başka esaslar dahilinde yeniden kurulması, sulh ve sükûnun avdet etmesi lâzımdır Biz de buraya bunun için geldik`



Menderes`in sözlerini dinlerken, gözüm yaşlar içinde kalmıştı Bana `Ağlıyor musun?` diye sordu ve sözlerini sürdürdü: `Ağlama, bu olacak, muhakkak olacak, biz görmeyeceğiz ama torunlarımız muhakkak görecek`



Sebati Ataman ekliyor: `Menderes çok büyük adamdı`



Atatürk bu sözü demiş mi?



Artık Osmanlı İmparatorluğunun eski bünyesiyle ihyasına elbette ki imkân yoktur Çünkü Balkanlı milletler bugün artık istiklâllerine kavuşmuşlardır Bu sebeple teşkil edilecek Balkan Antantı zamanla işi idare edilirse yerini belki bir Balkan Devletleri Federasyonuna bırakabilir Bu federasyonda devletler istiklâllerini yine muhafaza ederler Ancak dış temsilde ve orduların idaresinde bir teşrik-i mesai bahis mevzuu olabilir Bu böyle olunca federasyon ordularının tabii başkumandanı sanırım benden başkası olamaz Yine sanırım ki bu, Osmanlı İmparatorluğunun yeniden fakat günün icaplarına uygun şekilde ihyası demektir (Celal Bayar`dan nakleden: Hikmet Bil, Atatürk`ün Sofrasında, İst ts, Ekicigil Yay, s 77) Kaynak:Haber7