Osmanlı Devletinin Gerilemesi Türk Edebiyatını Nasıl Etkilemiştir

Osmanlı Tarihçesi Hakkında - Osmanlı Devletinin Gerilemesi Nedir - Türk Edebiyatının Etkilenmesi - Osmanlı Devletinde Türk Edebiyatının Etkilenmesi Hakkında
18 yuzyılda Osmanlı Edebiyatı

Askerî, idarî, ekonomik gerileme devam ederken, Osmanlı ricali edebiyat ve musikiye sığındı

Onsekizinci yüzyılda Osmanlı Devleti askerî ve ekonomik gücünü büyük ölçüde yitirmiş, bilim ve teknikte gerilemiş olmasına rağmen, klasik edebiyat ve musikide gelişme devam etmiştir Bu devirde Osmanlı ricalinin felaketlerin getirdiği yorgunluk ve karamsarlığa» gidermek için edebiyat ve musikiye sığındıklarını- belirtmiştik Gerecekten de başta hükümdarlar olmak üzere devlet adamlarının ve ulemadan hemen hemen herkesin edebiyatla meşgul olduğunu görüyoruzSadrazamlar; vezirler, şeyhülislamlar şiirle, musiki ile hattatlıkla meşgul oluyorlardı Herhangi bir ölâya tarih düşürmek için beyitler yazmak, nazımla mektuplaşmak yaygın hale gelmişti Bât&ft sadrazam padişaha yazdığı ârizasını bile manzum olarak kaleme alıyordu Meselâ, Bahir Mustafa Paşa sadaretinin son günlerinde pâdişâha şöyle arîzalar yazıyordu:

Sipihre gönderelüm nail-i bülendimlzi Cihande bildirelim bari kendimizi Bu nazm ile varalum hak-i pay-ı devletine' Çok oldu görmeyeli Bahir, EfendimiziZeynep Sultan'in kocası Nişancı Küçük Mustafa Paşa'nın lâkabı "Sinek" idi Bu vezir öldüğü zaman Arapça 'Sinek öldü' (Mate'z-Zübâbu) demekle ölümüne tarih düşürülmüştü (1177=M 1763) Herhangi bir meşhur öldüğü zaman birçok kişi tarih beyti yazardı Fakat önemsiz kişiler veya olaylar içinde tarih düşürüldüğü olurdu Meselâ "Kedi" lâkaplı birinin ölümü için "Farenin hasretinden öldü kedi (1213=M 1798);

Lâkabı (Kel Memiş' olan halktan biri için de "Kel Memiş gelmemişe döndü cihane sad-hayf (1213=M 1798) gibi mısralarla tarihler düşürülüyordu Asrın şairlerinden Nedim 64, Şeyh Galib 68, Haşmet 18, Fıtnat Hanım 51, Sümbülzâde Vehbî 33, Enderunlu Fazıl 32 olaya tarih düşürmüşlerdirFakat onsekizinci yüzyıl, Nedim ve Şeyh Galib gibi, Koca Ragıp Paşa gibi devler yetiştirmiş olmasına rağmen, klasik Türk edebiyatının da durakladığı dönemdir Bu asırda edebiyat, yeni problemler ve ihtiyaçlar karşısında bulunan ülkenin, bu problemlerini görmek ve çözmek yollarını gösteremiyordu Bunu hissetse bile, yeni bîr hamle yapamıyor, ağır basan 17 yüzyıl edebiyatının etkisinden kurtulamıyorduBütün bunlara rağmen onsekizinci yüzyıl, yine de bir ihtişam ve coşku asrıdır Meselelere çözüm getirmeyen, yeniliklere geçiş hazırlamayan son ihtişam asrıBu son ihtişam asrını (bize göre) Sadabad şiirleriyle Nedim açmış, mesnevî edebiyatının şaheseri Hüsn-ü Aşk ile Şeyh Galib kapamıştırBu asırda yaşamış ve aşağıda göreceğimiz başka büyük şairler de vardır ama, muhteşem açılış ve kapanışın en büyük temsilcileri bunlardır Şeyh Galib yalnız onsekizinci yüzyılın değil, bütün divan edebiyatımızın son büyük şairidirHiçbir şey yapilmiamış değildir Bilim ve kültürün yaygınlaşması için divan edebiyatı ile halk edebiyatı arasında yakınlaşma, dilin sadeleşmesi başlamış, hızlanmıştır Bu akıma Nedim de katılmış» hatta hece vezniyle de şiirler yazmıştır

"Sefaretnâme" adıyla yeni bir edebiyat türü de bu devrin verimleri arasında yer alır Avrupa ülkelerinde bulunan sefirler gördüklerini (yararlı olanları örnek almak üzere) bir rapor halinde yazıyorlardı

Devrin nesir edebiyatına da örnek olan tarih kitapları ile tezkireler de önemlidir