Gürültü

Hazırlayan: Dr Çiğdem Güner

Kocaeli Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Araştırma Görevlisi

İnsan ve toplum üzerinde olumsuz etki yapan ve istenmeyen seslere gürültü denir Gürültü, insanlarda işitme kayıplarının yanı sıra önemli bir stres ajanı olarak psikolojik, sinir ve dolaşım sistemlerini etkileyerek çeşitli hastalıklara yol açmaktadır

Dünyada ve ülkemizde, meslek hastalıkları arasında en yaygın olanı, gürültü nedenli işitme kayıplarıdır Gürültü yalnızca işyeri zararlısı değil aynı zamanda da önemli bir çevresel patolojik etkendir Ülkemizde büyük şehirlerimizin pek çok semtinde yapılan gürültü ölçümlerinde elde edilen değerlerin eşik değerleri geçtiği saptanmıştır

Sesin iki temel belirleyicisi frekansı ve şiddetidir Sesin şiddeti doğrudan kulak zarına ulaşan mekanik basınçla ilişkilidir ve desibel dB olarak ölçülür Kulağımız 0-140 dB arası sesleri algılar 140 dB kulakta ağrı, kulak zarında yırtılma gibi etkiler yapar

Frekans ise saniyede geçen titreşim sayısıdır ve birimi hertz dir Hz İnsan kulağı 20-20000 Hz arasındaki sesleri duyar Bu sınırın altındaki seslere infrasonik, üstündeki seslere de ultrasonik sesler denir Konuşma sesi aralığı da 500-2000 hz arasında değişir Uluslararası standartlara göre, işitme sistemine zarar veren gürültü düzeyi 100-10000 Mhz ve 85 dB düzeyidir

Kişinin sessiz bir ortamda 1,5 metreden günlük konuşmaları anlamakta güçlük çekmeye başladığı sınır gürültü düzeyi olarak kabul edilebilir Bu sınır 500, 1000 ve 2000 Hz frekanslarda ortalama 25 dB değerine karşılık gelmektedir

Gürültünün Sağlık Üzerine Etkileri:

1 İşitme duyusu ve yollarında zararlara yol açar

2 Gürültünün kişilerde huzursuzluk, uykusuzluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu gibi etkileri vardır

3 Çalışma etkinliğini azaltır, düşünmeyi engelleyebilir Bellekle ilgili çalışmalar, sözcük öğrenme amacıyla yapılan çalışmalar gürültüden etkilenmektedir Öğrenme yaşantılarının olumsuz etkilenmesi özellikle okullarda belirgindir Gürültü bölgelere yakın olan okullarda öğrenme etkinliğini azaltıcı etki yapmaktadır Okuma, anlama, öğrenme düzeyini azalttığından okul sağlığı açısından da önemli olabilir

4 Karakter değişikliklerine neden olabilir Eğilimi olanlarda sorunların ve bunaltıların ağırlaşmasına yol açar Çabuk sinirlenme ve kızgınlığa yol açar

5 Aralıklı ve ani gürültü kişide ani adrenalin deşarjı yaratarak kalp atış oranını, solunum sayısını, kan basıncını arttırmakta, dikkat azalması, uyku düzeninde bozulmalara neden olabilmektedir Ani gürültüde kalp hızı artmakta, gözbebeklerinde dilatasyon olmaktadır

Gürültüden etkilenmenin boyutu, gürültüye maruz kalma süresi, gürültünün frekansı, şiddeti, kesikli ya da sabit olması ve kişisel özelliklere bağlıdır Başlangıçtaki etki işitme yorgunluğu olarak tanımlanmaktadır Sesin şiddeti ve yoğunluğu arttıkça işitme yorgunluğu da artar 140 dB şiddetinde bir darbe gürültüsü ani ve geri dönüşü olmayan işitme yitimine yol açabilir Buna akustik travma denir

Gürültünün belli bir sürede belirli şiddet etkilemesinin ilk sonucu işitme eşiğinin yükselmesidir Eğer gürültü yeterli şiddet ve sürede etkilememişse işitme eşiğindeki değişim giderek normale inmektedir Bu olay geçici eşik kayması olarak tanımlanmaktadır Belli bir süre dinlendikten sonra iyileşebilir Eğer yeterli şiddet ve sürede etkilenme söz konusu ise bu kez kalıcı eşik kayması ortaya çıkar

Gürültü düzeyi arttıkça oluşan işitme yitimi ve buna bağlı olarak iyileşme süresi de artmaktadır İşitme yitiminin düzelebilmesi için etkilenim süresinin en az 10 katı kadar bir iyileşme süresine gerek vardır

Giderek artan sanayileşme ve kentleşme sonucunda gürültü önemli bir çevresel kirlilik etkeni haline gelmiştir Gürültünün insan sağlığını pek çok yönüyle olumsuz etkilediği görülmesine karşın, toplumumuzda halen bir risk olarak algılanmamaktadır Oysa yine bilinmektedir ki gürültünün bu olumsuz etkilerinden korunmanın en etkin yolu, gürültü kaynağının denetimidir Gürültünün azaltılmasına yönelik önlemler tasarım ve üretim aşamasında alınmak zorundadır

Okullarda ve işyerlerinde sağlık eğitimi çalışmalarına ağırlık verilmeli ve bu konuda toplumsal duyarlılık oluşturulmalıdır

Gürültü ile ilgili mevzuatımızda gürültü limit değerleri konusunda, farklı yasa ve tüzükler bulunmaktadır Mevzuattaki bu farklılıkların giderilmesi, etkin denetim ve kontrollerin yapılması, yerel yönetimlerin ve işverenlerin bu konudaki sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda ısrarla izlenmesi gürültü kontrolünde etkili olacaktır
Kaynak: MaxiSağlık