Felç (İnme)

FELÇ (İNME)
Belirtiler
Birkaç dakikadan birkaç saate kadar süre*bilen bir zaman boyunca görme, konuşma veya duyularda bozulma
- Bir kol veya bacakta veya bir kolda ve bir bacakta genellikle aynı tarafta yüzle birlik*te olabilen veya olmayan ani zayıflık veya duyu kaybı
- Akut olarak çift görme durumunun bozuk konuşma, baş dönmesi, koordinasyon bo*zukluğu veya yutma güçlüğünün başlama*sı

Acil Belirtiler
- Yaralanmaya bağlı olmaksızın birdenbire bilinç kaybı
- Aniden kısmi veya tam felç veya yüzde, kolda veya bacakta uyuşukluk
- Ani görme bozukluğu veya kaybı
- süratle konuşma bozukluğu başlaması
- Aniden şiddetli başağrısı başlaması

Felç, beyine giden kanda bir aksama mey*dana gelmesinden birkaç saniye veya birkaç dakika sonra meydana çıkan birçok bozuklu*ğun yaygın adıdır Başlangıçtan sonraki bir iki gün içinde belirtiler ilerleyebilir veya dalgalı bir hareket gösterir, buna gelişme halinde felç de*nir Artık daha fazla bozulma meydana çıkma*maya başladığı zaman durum tamamlanmış bir felç durumu olarak kabul edilir, sizin bir felçle karşı karşıya olabileceğinizi düşündüren tek uyarı sinyali geçici iskemik krizidirFelcin tıbbi trimi serebrovasküler hastalıktır, bu terim hastalığın beyninizin (cerebrum Latince "beyin" demektir) kan damarlarında (Latince damar anlamında "Vara"dan geliyor) başladığını belirtmektedir Felçlerin özellikleri yerlerine ve ne tip bozukluk meydana geldiği*ne göre belirlenir En yaygın neden bir arter*den yetersiz kan gelmesidir (iskemi) Bu durum meydana geldiğinde, o arterin kan sağladığı si*nir dokusu fonksiyon yeteneğini süratle kay*beder ve ölebilir, ölü dokuya enfarkt denir Is-kemiye yol açan en yaygın damar hastalığı ar-teriosklerozdur Bu durumda bir arterin iç ta*bakasında yağlı bir katman oluşur ve trombo*sit oluşumu sonucunu verir O zaman arterin trombosit tarafından daraltılmış olan bölgesin*de bir kan pıhtısı (trombus) oluşabilir ve akışı engeller Bu tip iskemik felç serebral tromboz-dur Bir diğer çeşit iskemik felç olan serebral emboli, başka yerde oluşan bir diğer trombosit parçası veya bir kan pıhtısı (embolüs) kanın içinde taşınırken bir yere yerleşip akışı engelle*diği zaman meydana gelebilir Emboli bir diğer damardan veya kalpten ortaya çıkabilir Daha az yaygın bir felç tipi olan beyin ka*naması, bir arter beyine kan sızdırdığı ve böy*lece, sıkıştırma, yerinden oynama ve sinir hüc*resinin ölümüne yol açtığı zaman meydana ge*lir Bir kanama felcinin başlangıçtaki etkisi sık*lıkla iskemik felcinkinden daha şiddetlidir, fakat uzun vadeli etkiler her iki durumda da ay*lıdır Şiddetli bir başağrısının arkasından yuka-'ida tarif edilen belirtilerin gelmesi, iskemik 'eleten ziyade kanama felci bakımından tipik-:ir Araknoid zarı ile beyin yüzeyi arasında ka-ıama meydana geldiği zaman araknoid altı ka-ıama ortaya çıkar Kendiliğinden (spontane) ıraknoid altı kanaması en büyük sıklıkla bir mevrizma kesesinin patlamasından sonra or*aya çıkar Bir anevrizma kesesi arter duvarın*la gelişen, balon gibi şişkinliği ve daralan boy-ıu olan bir kabarıklıktır Anevrizma kanaması bazen beyin içi kanaması doğurur Atardamarlarla toplardamarlar arasında ka*illerin bulunması gereken yerlerde anormal an damarlarının birbirine dolaşması ile bir ar-îrovenöz malformasyon meydana gelir Bu üyük, ince cidarlı damarlar genellikle arakno-I altı boşluğa kanama yaparlar Arteriovenöz lalformasyonların ailelerde nesilden nesile geçtiğide zaman zaman görülür

Felç gelişmiş ülkelerde belli başlı ölüm nedenleri arasında üçüncü sırayı Her yıl yaklaşık 300000 Amerikalı felçten rahatsız*lanır ve bunlardan dörtte biri ölür ve geri ka*lanların (sağ kalanların) yarısının uzun süren arızalan olur Felcin meydana gelme ihtimali insan yaşlandıkça artmaktadır ve 35 yaşından sonra her on yılda bir tehlike ikiye katlanmak*tadır 65 yaşından büyük olan nüfusun yüzde 5'i felç geçirmiştir Felçle bağlantılı olan birçok risk faktörü vardır Bütün felçlerin yüzde 70'inin yüksek tansiyonlu kişilerde meydana geldiği hesaplan*mıştır Kalp kapağı hastalığı veya yeni geçiril*miş bir kalp krizi felç ihtimalini artırır, çünkü kalpten gelen kan pıhtıları büyük arterlerden beyne gidebilir Sigara içmek şeker hastalığı ve kanda kolesterolün yüksek olmasının da yat*kınlık yarattığı düşünülmektedir Genç kadın*larda risk çok düşük olmasına rağmen doğum kontrol hapı kullanmakta olanlarda da ihtimal hafifçe artmış olur Sigara içen kadınlar için ih*timal büyük ölçüde artar Erkeklerde risk ka*dınlardan daha fazladır
Felcin Ciddiyet Derecesi Nedir? Felç, çok ciddi bir hastalıktır Derhal bir doktorun ilgilenmesi gerekir Herhangi bir çeşit felçten sonra, felcin ta*mamlanmasından sonra bir ölü sinir dokusu alanı (enfarkt) kalabilir İyileşme, diğer sinir do*kularının, o alanının fonksiyonunu üstlenebilip üstlenemeyeceğine bağlıdır Bir seri felç (multi enfarkt) demansa (bunamaya) yol açabilir Beyin ve sinir sistemin beslenme yetersizliği sonucu ortaya çıkar Sinir hücrelerinin oksijensizliğe ve kan şekeri düşmesine tahammülü birkaç dakika ile sınırlıdır Herhangi bir sebeple (genellikle beyne kan taşıyan damarların tıkanması, daralması) aksaması durumunda saniyeler içinde konuşma, görme, anlama bozulabilir ve vücudun bir yarısında kuvvet azalması veya tamamen fonksiyon kaybı olabilir Bu kayıp yine saatler içinde kısa sürede geçiyorsa geçici felçten bahsedilir

Hastalıkta (bazen felç gelmeden önce) haberci uyarıcı bulgular şunlardır:
1-Vücudun bir tarafında görülen gelip geçici uyuşma
2-Kısa süreli baş ağrısı nöbetleri
3-Konuşmanın bozulması veya durması
4-Görmede geçici ani kayıplar
5-Dengesizlik vs Hastalığın ana sebebi beyin ve hücrelerini sulayan beyin damarlarındaki tıkanmalardır Daha nadir olarak beyin kanaması, beyin ve zarının iltihapları anılabilir Damar tıkanmasının sebepleri ise: Bünyenin yaslanması, damarların sertleşmesi , kan yağlarının fazlalığı , kandaki kırmızı hücrelerin (eritrosit) çokluğu , tansiyonun yüksek seyretmesi , sigara , ***** , ********** gibi kötü alışkanlıklar , kalp ve damar hastalıklarına irsi yatkınlık , şeker hastalığı , böbrek rahatsızlığı , aşırı stres , dengesiz beslenme , düzensiz yaşama vs

Felçte Ne Yapılmalıdır?
1-Hasta apar topar hareket ettirilmemelidir
2-Gereksiz panikle hastaya zarar verilmemeli,
3-En yakın sağlık merkezine götürülerek erken müdahale edilmelidir
4-Bazı felçler yapılan tedavi ile zaman içinde geçer Hem de iz bırakmadan
5-Felcin geçmemesi durumunda ise gereksiz ümitlerle hasta hekim hekim dolaştırılmamalıdır
Tıp dışı bazı ters uygulamalara fırsat verilmemelidir
7-Hastanın takip ve tedavisini üstlenen hekimle diyalog koparılmamalıdır
8-Takip süreci uzun olacağı bilinerek tedbirler düzenlenmelidir
9-Hastalığın ilk haftalarından itibaren bıkmadan, usanmadan doktor tavsiyesine uygun fizyoterapi (masaj ve egzersiz) uygulanmalıdır 10-Hastanın hareketlenmesi, iyileşmeye motivasyonu, yatakta döndürülmesi (yaralar oluşmaması için) , beslenme düzeni, psikolojik ve moral durumu, hasta yakınlarının ilgi ve desteği tedavide kullanılacak ilaç ve metotlardan çok daha faydalı olduğu bilinmelidir
11-Tedavide kullanılan ilaçların temel amacı felcin tekrarlama ihtimaline karşı bünyeyi korumaktır
12-Tansiyonu ayarlamak, kan yağlarını düşürmek, moral ve destek tedavileri önemlidir
13-Ağır olup da yatalak kalan hastaların hayatla ilgilerinin kopmamasına dikkat edilmelidir
14-Çökkün (depresif) düşünceleri gelişmesi durumunda tedavi edilmelidir
Kaynak: Sağlık Rehberi

FELÇ (İNME)
Belirtiler
Birkaç dakikadan birkaç saate kadar süre*bilen bir zaman boyunca görme, konuşma veya duyularda bozulma
- Bir kol veya bacakta veya bir kolda ve bir bacakta genellikle aynı tarafta yüzle birlik*te olabilen veya olmayan ani zayıflık veya duyu kaybı
- Akut olarak çift görme durumunun bozuk konuşma, baş dönmesi, koordinasyon bo*zukluğu veya yutma güçlüğünün başlama*sı

Acil Belirtiler
- Yaralanmaya bağlı olmaksızın birdenbire bilinç kaybı
- Aniden kısmi veya tam felç veya yüzde, kolda veya bacakta uyuşukluk
- Ani görme bozukluğu veya kaybı
- süratle konuşma bozukluğu başlaması
- Aniden şiddetli başağrısı başlaması

Felç, beyine giden kanda bir aksama mey*dana gelmesinden birkaç saniye veya birkaç dakika sonra meydana çıkan birçok bozuklu*ğun yaygın adıdır Başlangıçtan sonraki bir iki gün içinde belirtiler ilerleyebilir veya dalgalı bir hareket gösterir, buna gelişme halinde felç de*nir Artık daha fazla bozulma meydana çıkma*maya başladığı zaman durum tamamlanmış bir felç durumu olarak kabul edilir, sizin bir felçle karşı karşıya olabileceğinizi düşündüren tek uyarı sinyali geçici iskemik krizidirFelcin tıbbi trimi serebrovasküler hastalıktır, bu terim hastalığın beyninizin (cerebrum Latince "beyin" demektir) kan damarlarında (Latince damar anlamında "Vara"dan geliyor) başladığını belirtmektedir Felçlerin özellikleri yerlerine ve ne tip bozukluk meydana geldiği*ne göre belirlenir En yaygın neden bir arter*den yetersiz kan gelmesidir (iskemi) Bu durum meydana geldiğinde, o arterin kan sağladığı si*nir dokusu fonksiyon yeteneğini süratle kay*beder ve ölebilir, ölü dokuya enfarkt denir Is-kemiye yol açan en yaygın damar hastalığı ar-teriosklerozdur Bu durumda bir arterin iç ta*bakasında yağlı bir katman oluşur ve trombo*sit oluşumu sonucunu verir O zaman arterin trombosit tarafından daraltılmış olan bölgesin*de bir kan pıhtısı (trombus) oluşabilir ve akışı engeller Bu tip iskemik felç serebral tromboz-dur Bir diğer çeşit iskemik felç olan serebral emboli, başka yerde oluşan bir diğer trombosit parçası veya bir kan pıhtısı (embolüs) kanın içinde taşınırken bir yere yerleşip akışı engelle*diği zaman meydana gelebilir Emboli bir diğer damardan veya kalpten ortaya çıkabilir Daha az yaygın bir felç tipi olan beyin ka*naması, bir arter beyine kan sızdırdığı ve böy*lece, sıkıştırma, yerinden oynama ve sinir hüc*resinin ölümüne yol açtığı zaman meydana ge*lir Bir kanama felcinin başlangıçtaki etkisi sık*lıkla iskemik felcinkinden daha şiddetlidir, fakat uzun vadeli etkiler her iki durumda da ay*lıdır Şiddetli bir başağrısının arkasından yuka-'ida tarif edilen belirtilerin gelmesi, iskemik 'eleten ziyade kanama felci bakımından tipik-:ir Araknoid zarı ile beyin yüzeyi arasında ka-ıama meydana geldiği zaman araknoid altı ka-ıama ortaya çıkar Kendiliğinden (spontane) ıraknoid altı kanaması en büyük sıklıkla bir mevrizma kesesinin patlamasından sonra or*aya çıkar Bir anevrizma kesesi arter duvarın*la gelişen, balon gibi şişkinliği ve daralan boy-ıu olan bir kabarıklıktır Anevrizma kanaması bazen beyin içi kanaması doğurur Atardamarlarla toplardamarlar arasında ka*illerin bulunması gereken yerlerde anormal an damarlarının birbirine dolaşması ile bir ar-îrovenöz malformasyon meydana gelir Bu üyük, ince cidarlı damarlar genellikle arakno-I altı boşluğa kanama yaparlar Arteriovenöz lalformasyonların ailelerde nesilden nesile geçtiğide zaman zaman görülür

Felç gelişmiş ülkelerde belli başlı ölüm nedenleri arasında üçüncü sırayı Her yıl yaklaşık 300000 Amerikalı felçten rahatsız*lanır ve bunlardan dörtte biri ölür ve geri ka*lanların (sağ kalanların) yarısının uzun süren arızalan olur Felcin meydana gelme ihtimali insan yaşlandıkça artmaktadır ve 35 yaşından sonra her on yılda bir tehlike ikiye katlanmak*tadır 65 yaşından büyük olan nüfusun yüzde 5'i felç geçirmiştir Felçle bağlantılı olan birçok risk faktörü vardır Bütün felçlerin yüzde 70'inin yüksek tansiyonlu kişilerde meydana geldiği hesaplan*mıştır Kalp kapağı hastalığı veya yeni geçiril*miş bir kalp krizi felç ihtimalini artırır, çünkü kalpten gelen kan pıhtıları büyük arterlerden beyne gidebilir Sigara içmek şeker hastalığı ve kanda kolesterolün yüksek olmasının da yat*kınlık yarattığı düşünülmektedir Genç kadın*larda risk çok düşük olmasına rağmen doğum kontrol hapı kullanmakta olanlarda da ihtimal hafifçe artmış olur Sigara içen kadınlar için ih*timal büyük ölçüde artar Erkeklerde risk ka*dınlardan daha fazladır
Felcin Ciddiyet Derecesi Nedir? Felç, çok ciddi bir hastalıktır Derhal bir doktorun ilgilenmesi gerekir Herhangi bir çeşit felçten sonra, felcin ta*mamlanmasından sonra bir ölü sinir dokusu alanı (enfarkt) kalabilir İyileşme, diğer sinir do*kularının, o alanının fonksiyonunu üstlenebilip üstlenemeyeceğine bağlıdır Bir seri felç (multi enfarkt) demansa (bunamaya) yol açabilir Beyin ve sinir sistemin beslenme yetersizliği sonucu ortaya çıkar Sinir hücrelerinin oksijensizliğe ve kan şekeri düşmesine tahammülü birkaç dakika ile sınırlıdır Herhangi bir sebeple (genellikle beyne kan taşıyan damarların tıkanması, daralması) aksaması durumunda saniyeler içinde konuşma, görme, anlama bozulabilir ve vücudun bir yarısında kuvvet azalması veya tamamen fonksiyon kaybı olabilir Bu kayıp yine saatler içinde kısa sürede geçiyorsa geçici felçten bahsedilir

Hastalıkta (bazen felç gelmeden önce) haberci uyarıcı bulgular şunlardır:
1-Vücudun bir tarafında görülen gelip geçici uyuşma
2-Kısa süreli baş ağrısı nöbetleri
3-Konuşmanın bozulması veya durması
4-Görmede geçici ani kayıplar
5-Dengesizlik vs Hastalığın ana sebebi beyin ve hücrelerini sulayan beyin damarlarındaki tıkanmalardır Daha nadir olarak beyin kanaması, beyin ve zarının iltihapları anılabilir Damar tıkanmasının sebepleri ise: Bünyenin yaslanması, damarların sertleşmesi , kan yağlarının fazlalığı , kandaki kırmızı hücrelerin (eritrosit) çokluğu , tansiyonun yüksek seyretmesi , sigara , ***** , ********** gibi kötü alışkanlıklar , kalp ve damar hastalıklarına irsi yatkınlık , şeker hastalığı , böbrek rahatsızlığı , aşırı stres , dengesiz beslenme , düzensiz yaşama vs

Felçte Ne Yapılmalıdır?
1-Hasta apar topar hareket ettirilmemelidir
2-Gereksiz panikle hastaya zarar verilmemeli,
3-En yakın sağlık merkezine götürülerek erken müdahale edilmelidir
4-Bazı felçler yapılan tedavi ile zaman içinde geçer Hem de iz bırakmadan
5-Felcin geçmemesi durumunda ise gereksiz ümitlerle hasta hekim hekim dolaştırılmamalıdır
Tıp dışı bazı ters uygulamalara fırsat verilmemelidir
7-Hastanın takip ve tedavisini üstlenen hekimle diyalog koparılmamalıdır
8-Takip süreci uzun olacağı bilinerek tedbirler düzenlenmelidir
9-Hastalığın ilk haftalarından itibaren bıkmadan, usanmadan doktor tavsiyesine uygun fizyoterapi (masaj ve egzersiz) uygulanmalıdır 10-Hastanın hareketlenmesi, iyileşmeye motivasyonu, yatakta döndürülmesi (yaralar oluşmaması için) , beslenme düzeni, psikolojik ve moral durumu, hasta yakınlarının ilgi ve desteği tedavide kullanılacak ilaç ve metotlardan çok daha faydalı olduğu bilinmelidir
11-Tedavide kullanılan ilaçların temel amacı felcin tekrarlama ihtimaline karşı bünyeyi korumaktır
12-Tansiyonu ayarlamak, kan yağlarını düşürmek, moral ve destek tedavileri önemlidir
13-Ağır olup da yatalak kalan hastaların hayatla ilgilerinin kopmamasına dikkat edilmelidir
14-Çökkün (depresif) düşünceleri gelişmesi durumunda tedavi edilmelidir
Kaynak: Sağlık Rehberi