Delüzyon...

Delüzyon günlük hayatta yanlış bir inancı tanımlamak için kullanılan bir terimdir Gerçek dışı, akıl ve mantık yolu ile düzeltilemeyen yargı hatalarıdır Kaynağı şuuraltı dürtülerdir Şüpheci kişilerde gelişir Çeşitleri vardır Psikiyatride ise daha net bir biçimde bir inancın patolojik olduğunu vurgulayan bir terimdir


Delüzyonlar genel olarak nörolojik veya zihinsel hastalık durumunda ortaya çıksalar da belirli bir hastalıkla ilişkilendirilememiştirler Gerek fiziksel gerek zihinsel birçok patolojik durumda ortaya çıkabildikleri bilinmektedir Bununla birlikte, psikotik bozukluklarda, özellikle de şizofrenide, teşhis açısından çok önemlidirler


Delüzyonlar (Yanılgılar)


Delüzyonlar yanlış inançlardır, akıl yoluyla gerçek olmadıkları yahut olanaksızlıkları hastaya ispatlanamaz ve hastanın kültür ve öğrenim geçmişiyle bağdaşamaz Bu nitelikler önemlidir, çünkü yanlış inançların hepsi delüzyon değildir Yanlış inançlar informasyon hataları olabilir; bunlar ikna yoluyla hastaya anlatılarak düzeltilebilir Bu gibi inançların delüzyon olup olmadığını belirlemek için, hastanın kültürel geçmişiyle karşılaştırılarak değerlendirilmelidir


Delüzyonlar muhteva, süre ve şiddet bakımından kişiden kişiye ve aynı kişide farklı zamanlarda değişiklik gösterir Muhteva çok kere hastanın ruhsal durumunu yansıtır Böylece depressif bir hastada kendi değersizliği ve suçluluk duygusuyla ilgili delüzyonlar ve nihilistik (bkz) delüzyonlar olabilir Neşeli bir ruhsal durum, grandiöz delüzyonlarla yansıyabilir Aynı şekilde korku, şüphe ve kıskançlık perseküsyon yahut sadakatsizlik delüzyonlarıyla belirlenebilir


Bazan delüzyon muhtevasıyla görünen ruhsal durum arasında epeyce fark vardır; örneğin kişisel bir felâket kayıtsızlıkla karşılanabilir Hastanın bir delüzyona inanma derecesi, kayıtsızlıktan öfke ve kızgınlığa kadar değişir; bu da, hastanın delüzyona karşı tepki olarak gösterdiği davranışı etkileyecektir Yanlış bir inanç zayıfladıkça, hasta bir «sezgi» kazanabilir; yani, inancının yanlış olduğunu kavramaya başlar Bu arada sezgi, kısmi yahut artıp azalan bir intikal safhası geçirebilir Süre bakımından, delüzyonlar kısa zamanda geçici olabilir; karakteristik olarak, manide (bkz), o anki yaşantı delüzyonları silebilir Şizofrenide (bkz), özellikle paranoid tipteki şizofrenide, delüzyonlar sık sık kalıcılık gösterir Bir hastadaki birçok delüzyon arasında hiçbir ilişki olmayabilir (sistematize olmayan delüzyonlar) yahut yakın bir ilişki olabilir (sistematize olan delüzyonlar) Sistematize delüzyonlara yol açan ilk yanılgı kabul edildiği sürece, bu delüzyonlar arasındaki bağlantı makul ve mantıklıdır; örneğin, eğer bir hasta ilk yanılgı olarak düşüncelerinin okunduğuna inanıyorsa, tıbbi bir cihazın bu amaç için kullanıldığı sonucuna varabilir


Delüzyonel Bozukluk Ve Tedavi


Delüzyonel bozukluk, kalıcı ve değiştirilemeyen, hallüsinasyonların, disorganize düşünce ve davranışların, anormal affektin eşlik etmediği inatçı, bizar olmayan delüzyonlardan oluşur Kişilik genellikle bozulmaz Hastalarda, genelde fonksiyonel kapasiteleri yüksek olmalarına rağmen, aşırı duyarlı ve sürekli tetikte olduklarından sosyal ortamlardan izole olabilirler

Ortalama 40'lı yaşlarda ortaya çıkar


Etyopatogenez

Bazal ganglion ve limbik sistemlerinde değişik bozukluklar olabilir Ancak, delüzyonel zoukluk asıl psikososyal orijinlidir Fiziksek ya da psikolojik istismar, zalim, sebatsız ya da güvenilmeyen ebeveynler, baskıcı, mükemmeliyetçi bakıcılar bu kişilerin hayatlarında görülebilir Sağırlık, körlük, sosyal izolasyon, yalnızlık, göç ve diğer çevre değişiklikleri, ileri yaş diğer risk faktörleri arasındadır

Hastalar, kabul edilmeyen fikirlerini, duygularını savunma olarak projekte ederler Utanç, küçük düşme, aşağılık duygularını reddederek, reaksiyon formasyonuyla grandiyözite gibi tam tersine çevirirler ve kabul etmedikleri duyguları başkalarına yansıtırlar


Belirti ve Bulgular

Bizar olmayan ve en az 1 ay süren delüzyonlar

Şizofreni A ölçütlerinin karşılanmaması (hezeyanlar, halüsinasyonlar, disorganize davranışlar, katatoni, negatif belirtiler)

İşlevselliğin korunmuş olması

Delüzyonlarla birlikte duygudurum bozuklukları olsa bile, delüzyonel epizodlara kıyasla kısa sürmesi

Organik bir bozukluk olmaması


Alt Tipleri

Erotomanik Tip: Ulaşamayacağı, genellikle kendisinden üstün konumdaki kişilerin kendisine aşık olduğunu düşünme

Grandiyöz Tip: Çok değerli, güçlü, bilgili ya da meşhur birisi olduğunu düşünme

Kıskanç Tip: Cinsel eşinin kendisini aldattığını düşünme

Persekütif Tip: (en sık görülen tip) Düşmanlık göreceğini, takip edildiğini, tüm davranışlarının izlendiğini, öldürüleceğini düşünme

Somatik Tip: Fiziksel bir kusuru ya da medikal bir hastalığı olduğunu düşünme

Karışık Tip: Birkaç tip bir arada olur


Ayırıcı Tanı

Delüzyonla ortaya çıkabilen nörolojik ve medikal durumlar:

Bazal ganglia hastalıkları (Parkinson, Huntington)

B12, folat, tiamin, niasin eksikliği

Deliryum

Demans (Alzheimer, Pick's)

Endokrinopatiler (adrenal, tiroid, paratiroid)

Limbik sistem patolojileri (epilepsi, serebrovasküler hastalıklar, tümör)

Madde kullanımı (amfetamin, antikolinerjikler, antidepresanlar, antihipertansifler, antitüberkülozlar, antiparkinson ajanları, simetidin, kokain, disülfiram, halüsinojenler)

Sistemik (hepatik ensefelopati, hiperkalsemi, hiposlisemi, porfiri, üremi)

Delüzyonel bozuklukla ayırıcı tanısı yapılması gereken psikiyatrik hastalıklar:


Paronoid kişilik bozukluğu

Paronoid şizofreni

Majör depresif bozukluk

Bipolar I Bozukluk


Tedavi

Hastaların %30-50'sinde, bozukluk kronikleşir Farmakolojik tedaviye yanıtları ise, delüzyonları olan şizofreni ya da duygudurum bozuklukları hastalarından daha kötüdür Antipsikotiklerle tedavi edilmelidirler,genellikle ysek dozlara yanıt veririler Hastalarda güven eksikliği olduğundan psikoterapi de zordur Ancak, hastaların çoğu bir işte çalışabilirler yaşamlarını daha çok çevrelerine rahatsızlık vererek sürdürürler

Hasta tehlikeli olduğunda ya da suisid düşünceleri olduğunda hospitalize edilmelidir