İnsan Denen Meçhul -5

“Yaratılmışların en şereflisi” olarak tavsif edilen insanın; kalbî, vicdanî ve ruhî boyutlarındaki sırlı güzellikleri, dergimizin orta sayfalarına bırakarak, burada sadece maddî bedenine ait mu’cizevî rakamları incelemeye devam edelim Bu ölçü ve rakamları verme gâyemiz insanları sayılar içinde boğup, kafalarını karıştırmak değil

Bütün bunlardan muradımız, tek saç telinin bile ölçüsüz ve hesapsız yapılmadığını; her hücrede binlerce hikmetli güzelliğin ne kadar hassas ölçülerle inşa edildiğini; dolayısıyla tesadüflerle, bu muhteşem varlığın ortaya çıkarılmasının mümkün olmadığını göstermektir

Geçen sayıda kemiklere bağlanarak onların hareketine vesile olan kırmızı çizgili kaslardan bahsetmiştik Bu sayıda ise; kan damarları, karaciğer, pankreas, böbrek gibi organların kanalları ile mide ve bağırsak gibi, irademiz dışında çalıştırılan iç organların otomatik hareketi için, onların duvarlarına yerleştirilmiş düz kaslardan ve özel bir kas dokusu olan kalbden bahsedeceğiz:

Düz kaslar
Kas hücresinin eni 2-10 µm
Kas hücresinin boyu 30-200 µm
Protein liflerinin hücre hacmine nispeti %15-50
Aktin/myosin liflerinin birbirine nispeti 15/1
İstirahat hâlinde düz kas hücre zarındaki potansiyel -50 ile -70 mV arası
Aksiyon potansiyelinin süresi 25-100 ms
Aksiyon potansiyelinin iletilme hızı 0,05-0,1 m/s
Bir düz kas hücresinin kısalma hızı mm/s’den daha az
Bir düz kas hücresinin kasılmada kaldığı süre 2-20 s
Bir düz kas hücresinin azamî kısalma nispeti % 75
Bir kasılmanın meydana getirdiği azamî germe veya sıkıştırma gücü 60 N/cm2
Kalsiyum iyonu akımı ile kasılma arasında geçen gizli süre 300 ms

Bağırsağın kasılıp-gevşemesi, midenin çalkalaması, organlara ait kanalların daralıp gevşemesi gibi vücutta cereyan eden işler, yukarıdaki rakamlarda da görüldüğü gibi başıboş değil; saniyeden daha küçük bir zaman diliminde milimikron ölçeğindeki hücrelerle, milivolt ölçüsündeki elektrik potansiyelleriyle, Newton biriminde üretilen mekanik güçlerle ifade ettiğimiz hassas ölçülerde yürütülüyor Bu hassas işleyişin kontrol mekanizması olarak, irademiz dışında çalıştırılan otonom (vegetatif) sinir sistemi vazifelendirilmiştir Peki otonom sinir sistem her an kimin kontrolünde?

Kalb kası
Kas hücresinin eni 10-25 µm
Kas hücresinin boyu 50-100 µm
Protein liflerinin hücre hacmine nispeti %55-60
Aktin/myosin liflerinin birbirine olan nispeti 2/1
İstirahat hâlinde kalb kası hücre zarındaki potansiyel -90 mV
Aksiyon potansiyelinin süresi 180-350 ms
Aksiyon potansiyelinin iletilme hızı 0,5-1 m/s
Bir kalb kası hücresinin tek bir kasılma süresi ……………………………………200-300 ms
Bir kalb kası hücresinin azamî kısalma nispeti % 40
Azamî faaliyette meydana gelen azamî kasılma gücü 1,3 N/cm2

Midenin çalışması ile kalbin çalışması arasındaki farkı yukarıdaki rakamlara bakarak daha iyi anlayabiliriz Düz kas hücreleri çok yavaş ve uzun süreli kasıldığı hâlde; kalb kası hızlı fakat kısa süreli kasılır Bu da organlarımızın farklı sürelerde ve hızlarda çalıştırıldığını gösterir Hangi organımızın hangi hızda ve sürelerde en güzel çalışacağını kim tayin ediyor?

Bu süreçlerde hangi hâdiselerin, hangi sırayla cereyan edeceğini kim biliyor? Sebepler zinciri olarak yüzlerce unsuru arka arkaya ölçülü şekilde kim diziyor ve bunları kim kontrol ediyor? Herhalde akılsız ve şuursuz tabiat ve evrim mekanizmaları değil!

Hareket sisteminin birinci kısmı kaslar ise; ikinci kısmı da kemik, kıkırdak ve bağ dokularından yapılmış iskelet sistemidir İskelet sistemi olmasaydı, kaslar bir işe yaramazdı Kaslar vasıtasıyla üretilen kuvvet, kemiklerin destek oluşuyla harekete vesile olmaktadır Şimdi de iskelet sistemimizdeki rakamlara bakalım:

İskelet sistemi ve kemikler
70 kg’lık bir insanın toplam kemik ağırlığı 7 kg (% 10)
2,40 m boyundaki bir insanın ölçülmüş en uzun kemiği (uyluk) 76 cm
En uzun kemik olan uyluğun (femur) ortalama boyu 46 cm
İnsandaki en küçük kemik (orta kulaktaki üzengi –stapes- kemiği)
Boyu 2,6-3,4 mm
Ağırlığı 2-4,3 mg
1 mm çapındaki lamelli (yoğun) kemiğin taşıma gücü 15 kg
Uyluk kemiğinin taşıyabilme (dayanıklılık) kabiliyeti 1,65 ton
Lamelli kemiğin sıkıştırılma basıncına dayanma gücü 12 kg/mm2’ye kadar
Lamelli kemiğin çekme kuvvetine dayanma gücü 10 kg/mm2
Kemiğin özgül ağırlığı 1,75
(suyun özgül ağırlığı 1, demirin ise 7,2’dir)
Uyluk kemiğinin boyun kısmı ile gövdesinin yaptığı açı
Yeni doğanlarda 150º
3 yaşındaki çocukta 140º
15 yaşındaki gençte 133º
Erişkin insanda 125º
Yaşlı insanda 115º
İskelet sisteminden geçen kan miktarı 200-400 ml/dakika
Kalbin genel faaliyeti içinde iskelete gönderdiği kan hacminin nispeti % 6
Vücuttaki toplam kalsiyumun kemiklerdeki nispeti % 99
Vücuttaki toplam fosfatın kemiklerdeki nispeti % 75
Ergin bir kişideki toplam kalsiyum miktarı 1 kg
Her dakikada kemikten kana yenilenen kalsiyum iyonlarının nispeti % 25
Kemiklerdeki toplam kalsiyumun değişerek yenilenme süresi 200 gün
Kemiklerden çözülerek kaybedilen kalsiyum miktarı ayda % 1-2

Yukarıdaki rakamlarda da görüleceği gibi kemiklerin dayanıklılığı ve gücü; çimento hükmündeki kalsiyum ve fosfat minerallerinden kaynaklanmaktadır Ayrıca kaslarımızın kasılması başta olmak üzere, birçok biyokimyevî reaksiyon için gerekli olan kalsiyumun kandaki miktarı da kemiklerden çekilerek belli bir seviyede tutulur

Yapacakları işe uygun şekil ve sağlamlıkta inşa edilen kemiklerimizin her birinin sahip olduğu hususiyetler; hareket kabiliyetimizi, yük taşıma kapasitemizi, yürüyüşümüzü ve diğer hareketlerimizi sınırlayan temel faktörlerdir Uyluk kemiğinin açısı ile alâkalı rakamlarda görüleceği gibi bacaklarımızı bile çocukluğumuzdaki kadar açamıyoruz

Kemiklerin yapacakları işe göre hassas olan şeklini, kalsiyumun kandaki ve kemiklerideki ince ayarını ve iyonların aksamadan yenilenmesini tesadüflere verebilir miyiz? Sonsuz bir ilim ve kudret olmadan bu kadar mu’cizevî hâdise bütün insanlarda en mükemmel şekilde yürütülebilir mi?

ml=mililitre=1 cm3 = 10-3 litre, s=saniye, ms=milisaniye=10-3 s, m=metre, 1µm=mikrometre=10-6, N= Newton, güç birimi mkgs-2, mV= milivolt (elektrik)




ProfDr Arif SARSILMAZ