Tatarlar

Tatarlar (Tatarca: Tatarlar/????????), Günümüzde Rusya Federasyonu içinde yer alan Tataristan CumhuriyetindekiVolga Tatarları, Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk CumhuriyetindekiKırım Tatarları gibi etnik gruplar kendilerini Tatar olarak adlandırmaktadır Bunun dışında Çin Halk Cumhuriyetininazınlıklarından biri olan Tatarlar (???? t?t??r zú) da bilinmektedir Rusya, Ukrayna, Polonya, Moldova, Litvanya, Belarus, Bulgaristan, Çin, Kazakistan, Romanya, Türkiye ve Özbekistan gibi ülkeler Tatarların yaşadıkları yerlerdir

"Tatar" sözcüğü, çeşitli zamanlarda değişik anlamlarda kullanılmıştır Ruslar, yüzyıllar boyunca, Rusya Avrupa'sında yaşayan Türk soylu Müslümanlar için, batılı yazar ve araştırmacılar, Türkistan'da ve Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Türkler için, Osmanlılar ise, on altıncı yüzyıldan başlayarak kuzey Türkleri için kullanmışlardır

Tatar ve Türk kavimleri ilişkisi [değiştir]

Alm Tatar (-in f) (m), Fr Tartare (m), İng Tatar Muhtelif zamanlarda, muhtelif mânâlarda kullanılan Tatar kelimesi, daha ziyâde Moğollar ve Türkleri ifâde etmiştir Tatar kelimesine ilk olarak Orhun kitâbelerinde İstemi Hanın bir merâsimine gelenler listesinde rastlanmaktadır Aynı şekilde Kültegin ve Bilge Kağan kitâbelerinde de Tatarlar çeşitli vesîlelerle anılır Bu kitâbelerde Otuz-Tatarlar olarak geçen kavim, Göktürk ve Uygur kitâbelerinde Dokuz-Tatarlar şeklinde geçer Bayan-Çur Kağan kitâbesinde Uygurlarla Tatarların yaptıkları savaşlar anlatılır Farklı devirlerde yazılan yukarıdaki kitâbelere bakılırsa Otuz-Tatarların Moğol, Dokuz-Tatarların ise Türk olmaları muhtemeldir

Türk ve Moğol menşeli olmak üzere iki grup olarak kabul edilen Tatarların, Asyadan batıya yayılmaları iki dalga hâlinde olmuştur İlki Atilla zamânındaki savaşlar esnâsında batıya gitmişlerse de, çoğunluğu geriye dönmüş ve bir kısmı, Kuzey Kafkasya ve Karadenizde Bulgar birliğini kurmuşlar Altıncı asırda bu birlik dağılmış ve Balkanlara doğru göçmüşlerdir İkinci dalga ise Cengiz Hanın savaşları esnâsında vukû bulmuştur Moğol İmparatorluğunun dağılmasından sonra, batıya gelen Türk çoğunluklu Tatarlar, Altınordu Devletini kurmuşlardır

Tatarların soyu hakkında ki araştırmalar bitmemekle beraber Tatarlar Türklerin Kıpçak boyundan gelmektedirler

Tatar kökenli halklar ve Tatar boyları

Bazı Çin kaynaklarına göre Tatarlar, bulundukları bölgeler, sosyal ve askeri yaşayış şekilleriyle farklılık göstermektedirler

Volga Tatarları

• İdil Tatarları

• Kazan Tatarları <- Kazan Hanlığı
• Mişär Tatarları
• Qasím Tatarları <- Kasım Hanlığı
• Astrakhan Tatarları <- Astrahan Hanlığı

Doğu Avrupa Tatarları

• Kırım Tatarları <- Kırım Hanlığı
• Litvanya Tatarları
• Beyaz Rusya Tatarları
• Polonya Tatarları

Kafkasya Tatarları

Orta Asya ve Sibirya Tatarları

• Kazak Tatarları <- Kazak Hanlığı
• Sibirya Tatarları <- Sibir Hanlığı
• Baraba Tatarları
• Chulym Tatarları
• Abakan Tatarları
• Kuzey Altay Tatarları
• Altaylar

Muhtelif zamanlarda, muhtelif mânâlarda kullanılan Tatar kelimesi, daha ziyade Moğolları ve Türkleri ifade etmiştir Tatar kelimesine, ilk olarak Orhun Kitabeleri'nde, İstemi Han'ın bir merasimine gelenler listesinde rastlanmaktadır Aynı şekilde Kültigin ve Bilge Kağan kitabelerinde de Tatarlar, çeşitli vesilelerle anılır Bu kitabelerde Otuz-Tatarlar olarak geçen kavim, Göktürk ve Uygur kitabelerinde Dokuz-Tatarlar şeklinde geçer Bayan-Çur Kağan kitabesinde, Uygurlar'la Tatarların yaptıkları savaşlar anlatılır Farklı devirlerde yazılan yukarıdaki kitabelere bakılırsa, Otuz-Tatarların Moğol, Dokuz-Tatarların ise Türk olmaları muhtemeldir

Türk ve Moğol menşeli olmak üzere iki grup olarak kabul edilen Tatarların, Asya’dan batıya yayılmaları, iki dalga hâlinde olmuştur Atilla zamanındaki savaşlar esnasında batıya gitmişlerse de, çoğunluğu geriye dönmüş ve bir kısmı, Kuzey Kafkasya ve Karadeniz’de Bulgar birliğini kurmuşlardır Altıncı asırda, bu birlik dağılmış ve Balkanlar’a doğru göçmüşlerdir İkinci dalga ise, Cengiz Hanın savaşları esnasında vuku bulmuştur Moğol İmparatorluğunun dağılmasından sonra, batıya gelen Türk çoğunluklu Tatarlar, Altınordu Devleti'ni kurmuşlardır

Moğolların Ortadoğu’ya yayılmaları esnasında, geniş bir Moğol ve Türk topluluğu da Anadolu’ya gelmiştir Tarihî kaynaklarda Tatar olarak anılan bu zümrenin beyleri, İlhanlıların hizmetine girmişlerdir On beşinci asırdaki kaynaklarda, bunlara, Kara Tatar denilmekle beraber, bunların aynı isimdeki boyla münasebetleri yoktur

Anadolu’ya gelmiş olan Tatarlar, elli iki oymağa ayrılmışlardı Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’nun batı kesimlerinde zengin otlaklara sahiptiler Hayvancılık sayesinde rahat bir hayat süren Tatarlar, vergi de vermiyorlardı Yıldırım Bayezid Han'ın Anadolu’yu fethi sırasında Osmanlı hizmeti altına giren Tatarlar, menfaatlerini her zaman kuvvetli bir hükümdarın emri altında olmakta görmüşlerdir Ankara Savaşı'ndan sonra Timur Han tarafından, Anadolu’dan göçe zorlanan Kara Tatarların büyük bir kısmı sürülmüştür Anadolu’da kalabilenler de, zamanla Türkleşmişlerdir

Göç etmeyip, Anadolu’da kalanlar, Fetret Devri'nde şehzadeler arasındaki mücadelede, önemli rol oynamışlardır Sultan Çelebi Mehmed Han (1413-1421), iktidarı ele geçirdikten sonra, bunları Filibe civarında yerleştirmiştir

Tatarların Türk olanları, günümüzde Rusya’nın ve dünyanın muhtelif bölgelerine yayılmışlardır Tataristan, Başkırdistan, Çuvaşistan, Astırhan, Batı Sibirya, Ukrayna, Kafkasya, Türkistan ve Kırım’da toplu veya dağınık halde yaşamaktadırlar Bu bölgelerin dışında Finlandiya, Mançurya, Kore, Japonya, ABD, Birleşik Almanya ve Türkiye’de Tatarlar bulunmaktadır Ancak, Mançurya, Kore ve Japonya’daki Tatarların ekseriyeti, Türkiye’ye göç etmişlerdir

Türkiye'de Tatarlar

Osmanlının yıkılması ve Karadenizin kuzey taraflarının Rus idaresine girmesinden sonran Balkanlardan, Kırımdan, Kafkasyadan ve Kazan çevresinden Türkiye'ye doğru göç yaşanmıştır Türkiye'de yaşayan toplam Tatar nüfusunun 5,5 milyon civarı olduğu düşünülmektedir
Zamanımızda, özellikle Eskişehir civarında yaşayan ve Tatar olarak bilinenler ise, Kırım’dan göçmüş Türklerdir

Eskişehir,Manisa, Ankara, İstanbul, Bursa, Balıkesir Tatarların yoğunlaştığı illerdir

Türkiyede dört ana Tatar grubu bulunmaktadır Dobruca Tatarları, Kırım Tatarları, Kazan Tatarları ve Nogay-Astrahan Tatarları

Kaynak