Ya Terlemeseydik...

Sycak bir günde hyzly yürüme sebebiyle kan ter içinde kalan ve elbiselerini de?i?tirme imkâny bulamayan bir insan, terlemeyi eziyet gibi görebilir Hâlbuki terleme, Cenab-y Hakk’yn rahmetinin tecellilerinden biridir Vücuda yerle?tirilmi? olan terleme mekanizmasy, hayatiyetin syhhatli bir ?ekilde devam ettirilebilmesi için oldukça önemli vazifeler görür

Deri; iç ve dy?tan gelebilecek her türlü uyaryya cevap verebilecek kabiliyette yaratylmy?, en fazla hücre ihtiva eden organlardan biridir Ayryca hayvanlar da kendilerine has doku hususiyeti ve ihtiva etti?i koku, ya?, sümüksü madde (mukus), zehir ve ter bezleri gibi gerekti?inde salgylary ile vücudu koruyan birçok beze sahiptir


Ter bezleri, memelilere hastyr Yani omurgasyz hayvanlarda, balyk, kurba?a, sürüngen ve ku?larda ter bezleri bulunmaz Memelilerde ter bezlerinin konumu ve sayysy türlere göre farklylyk arz eder Meselâ kedi ve köpeklerde bu bezler sadece ayak tabanlarynda bulunur Bu yüzden köpekler, sycak havalarda veya vücutlary a?yry ysyndy?ynda hararetlerini dillerini sarkytarak dy?ary atar Balina ve yunus gibi suda ya?ayan memelilerde ter bezi yoktur Hayatlarynyn büyük bölümünü suda geçiren su aygyrlarynda, ter bezi sadece ba?yn üst kysmynda bulunur Fillerde ise ter bezi bulunmaz Genellikle sycak bölgelerde ya?ayan bu hayvanlar, bu yüzden vücutlaryny serinletmek için kulaklaryny devamly sallar Bu, fillerin cüsselerine nispetle küçük kulaklarla vücutlaryny yelpazeleyip so?uttu?u mânâsyna gelmez Bu hayvanlaryn kulaklaryna geni? çaply kylcal damar a?y yerle?tirilmi?tir Bu a?, fillerin vücutlaryndaki 450 litre kany 20 dakika içerisinde kulaklaryndan geçirerek âdeta radyatör fonksiyonu görür Kanyn geçi?i esnasynda sallanan kulaklarla kanyn so?umasy temin edilmi? olur Kyry?yk bir yapy arz eden fil derisi, su tutma özelli?ine sahiptir Deride tutulan suyun sycak havada buharla?masyyla vücuttan ysy çekilir ve hayvan böylece serinletilmi? olur


Ter nedir ve nasyl üretilir?

Ter, insan vücudunun yakla?yk her cm2’sine 100 adet yerle?tirilmi? 2,5 milyon ter bezi tarafyndan salgylanan renksiz, kokusuz bir syvydyr Vücuda dengeli bir ?ekilde da?ytylan ter bezleri; meme uçlarynda, göz kapaklarynda, genital (üreme) organlarda ve dudaklarda bulunmaz Buralarda ter bezi olmamasynyn bazy hikmetleri vardyr Meselâ emzirilen bebekler, meme uçlarynda ter bezi olmamasy sayesinde terle tuzlanmy? deriyi emmek zorunda kalmamaktadyr E?er dudaklarda ter bezi olsaydy, insan konu?urken devamly

terleyen dudaklaryny yalamak mecburiyetinde kalabilirdi


Ter bezlerinin yapysy

Ter bezlerindeki tüp ?ekilli yapy iki kysymdan meydana getirilmi?tir:

1- Deri altyndaki ter salgylayan kyvrymly bölüm

2- Epidermis (üst deri) ve dermis (alt deri) bölgelerinden dy?a do?ru uzanan kanal bölümü


Birçok bezde oldu?u gibi, ter bezlerinin salgy bölümü de ön salgy ady verilen bir syvy salgylar Bu syvy kanalda akarken içindeki maddelerin konsantrasyonlary (yo?unluklary) de?i?tirilir Salgy, bez hücrelerinin üzerinde veya onlara yakyn sempatik sinirlerin uyarylmasyyla gerçekle?tirilir


Kaç çe?it ter bezi vardyr?

Vücudumuza, “ekrin” ve “apokrin” olmak üzere iki grup ter bezi yerle?tirilmi?tir Ekrin; avuç içi ve ayak tabanynda fazla olmak üzere vücudun her bölgesinde bulunan, “merokrin” salgy yapan (salgy az bir sitoplâzma kütlesiyle dy?ary verilir) ve sayysy iki milyondan fazla olan ter bezidir Bu ter bezleri, epidermisten embriyolojik dönemin üçüncü ayyndan itibaren geli?meye ba?lar ve do?umdan birkaç hafta sonra da vazifelerini yapacak hâle gelir Bu bezin salgylady?y terde su, sodyum, potasyum, klor, bikarbonat, üre ve aminoasitler bulunur


Apokrin ter bezleri (salgy, sitoplâzmanyn önemli bir kysmyyla dy?ary atylyr) hamileli?in 4-5 aylarynda geli?ir Daha çok koltuk altyna, a?yz ve meme ba?y çevresine yerle?tirilmi?tir Salgysyny genellikle kylyn dip kysmyndaki so?ancy?a (folikül) bo?altyr Bakterilerin faaliyeti neticesi kokusunu kazanan renksiz salgy; protein, karbonhidrat, amonyak ve demir ihtiva eder Her insanyn kendine has kokusu, bu maddeler vesilesiyle ortaya çykar Köpek ve benzeri bazy hayvanlar da sahiplerini bu kokudan tanyr Hormonal veya hissî uyaranlarla ortaya çykan salgy, androjenlerin (erkeklik hormonu) salgylanmasyna ba?ly olarak çaly?ty?y için ergenlik ça?ynda salynmaya ba?lar


Neden terleriz?

Terleme, vücut sycakly?ynyn istenilen aralykta kalmasy ve rahatly?ynyn sa?lanabilmesi için, vücuda yerle?tirilmi? çe?itli mekanizmalar vasytasyyla yapylan bir dengeleme faaliyetidir Terleme, vücuda yerle?tirilen bir so?utma mekanizmasydyr Sycak bir ortama girildi?inde ysy dengesini sa?lamak için vücudun bazy mekanizmalary devreye sokulur ve termostat gibi çaly?tyrylan sistemle vücut sycakly?ymyz dengelenir


Syhhatli bir insanyn vücut sycakly?y son derece kararlydyr, de?i?meler nâdiren 0,5 oC’yi a?ar Ortam harareti ne olursa olsun, vücut sycakly?ynyn belirli dar aralykta tutulmasy gerekir Hareketsiz bir yeti?kinin vücut içi sycakly?y ortalama 37 oC iken, deri sycakly?y 31 oC’den 25 oC’ye kadar de?i?iklik gösterebilir Vücut sycakly?ynyn düzenlenmesi vazifesi, hipotalamusa verilmi?tir Hipotalamus, orta beynin bir parçasydyr ve yakla?yk 4 g a?yrly?yndadyr Hipotalamusun ön kysmyna vücudu sycaklyk arty?yndan koruyan, arka kysmyna ise sycaklyk dü?ü?lerinden muhafaza eden birer merkez yerle?tirilmi?tir

Çevreye istenilen seviyede ysy geçi?i olmady?ynda, meydana gelen sycaklyk arty?y dolayysyyla, damar geni?letilmesi (vazodilatasyon) ve terleme devreye girer Derideki kan aky?y artyrylyr ve bu ?ekilde iç bölgelerden dy? dokulara ysy geçi?inde iki, üç kat arty? olur Yeti?kin bir insanyn derisinde normal ?artlarda ve istirahat durumunda kalb debisinin % 5-10’u kadar kan bulunur Sycakly?yn a?yry artmasy hâlinde kalbdeki kan debisinin % 50-60’y deriye gönderilir E?er buna ra?men vücut içi sycakly?y hâlâ artmaya devam ediyorsa, vücutta ter salgylanarak ysy geçi?i devreye sokulur Ancak suyun buharla?masyny engelleyen elbiseler, ortamdaki su buharynyn kysmi basyncynyn artmasy ve hava dola?ymynyn azalmasy gibi dy? unsurlar önemli bir so?utma ?ekli olan terlemeye tesir eder Vücut sycakly?ynda 1 oC’lik arty?, kalbin dakikada 18 defa daha fazla atmasyna sebep olur


Vücut ysysynyn dengeli bir ?ekilde korunmasy ve süreklili?inin sa?lanmasy için Allah vücuda yerle?tirdi?i mekanizmalara koordine bazy vazifeler yaptyryr Bu durumda insan elbise giyme, hareketi azaltma veya daha serin ortam ?artlaryny arama meyli gösterir

Vücuttan buharla?an her bir gram suyla 0,58 kilokalori ysy kaybedilir Ki?inin terlemedi?ini zannetti?i zamanlarda bile, deri ve akci?erlerden yakla?yk 450–600 ml/gün nispetinde su buharla?yr


Derideki ysy, çevredekinden fazla oldu?u sürece, radyasyon (y?yma: kyzylötesi ysy y?ynlaryyla kayyp) ve iletim (kondüksiyon: cisimlere ve havaya temas veya ysy iletilmesi yoluyla ysy kaybedilmesi) ile kaybedilir Ancak, çevre ysysy deriden daha yüksek oldu?u zaman, radyasyon ve iletim ile ysy kaybedilmez, aksine kazanylyr Bu ?artlarda, vücudun ysydan kurtulmasy için tek yol buharla?madyr ve bunun için her zaman ysy kaybedilir; bu da so?utma tesiri ortaya çykaryr Gerekti?inden fazla ysynan vücudumuz bu sayede normal ysy seviyesine getirilir Halkymyz karpuz so?utmada bu metodu kullanyr


Giyinmenin vücut ysysy üzerine tesiri

Elbise kyvrymlary arasynda tutulan hava, deriye kom?u hava tabakasynyn kalynly?yny artyryr Böylece vücuttan ileti ve hava akymynyn tesiriyle (konveksiyon) ysy kaybedilme hyzy çok azalyr Elbiseler ysy kaybyny, çyplak vücuda göre yary yaryya azaltyrken, kutup ?artlarynda giyilen elbiseler ysy kaybyny altyda bire indirir Ynsanlar farkly co?rafyalarda kar?yla?tyklary ysy problemlerini çe?itli icatlarla a?arken, kutup bölgelerinde ya?ayacak ?ekilde yaratylmy? olan kutup ayysy, fok ve penguen gibi canlylar, Rabb’imizin kendilerine hediye etti?i o bölgeye uygun deri, yalytkan tüy ve bunlaryn altyndaki kalyn ya? tabakalary ile korunurlar

Deriden elbiselere geçen ysynyn yakla?yk yarysy, aradaki küçük mesafeden iletim ile de?il, radyasyonla geçer Bu sebeple elbiselerin içini ince bir altyn tabakasyyla kaplamak, elbiselerin yalytkanly?yny oldukça artyryr Bu teknik yardymyyla kutup elbiselerinin a?yrly?yny yary yaryya azaltma imkâny vardyr Ayryca giyilen elbiselerin bol olmasy, vücutla elbise arasynda bir hava katmany olu?turaca?yndan, vücut sycakly?ynyn korunmasyna vesile olur Dar olursa arada hava tabakasy olmady?yndan vücut ysysyny muhafaza etmek zorla?yr ve daha fazla ü?ünür Ayny durum insanlaryn a?yry sycaktan korunmak için vücudu bütünüyle örten bol elbiseler giydi?i çöl ortamynda da geçerlidir


Islandyklary zaman elbiselerin vücut ysysyny korumadaki tesirleri hemen hemen kaybolur Çünkü suyun yüksek iletkenli?i ysy kaybyny yirmi kattan fazla artyryr Bu sebeple, so?uk bölgelerde vücudu so?u?a kar?y muhafaza etme yönünden elbiselerin yslanmamasy büyük önem ta?yr Terleme ile yslanan elbiselerin yalytkanlyk dereceleri oldukça azalaca?yndan terli vaziyette rüzgâra kar?y durmak zararlydyr Di?er taraftan yünlü elbiseler teri emer ve onun kolayca buharla?masyny sa?lar Pamuklularyn, yüne göre teri tutma özelli?i daha yüksektir


Vücudun küçük böbrekleri olarak ter bezleri

Vücudumuzda ****bolizma neticesi meydana gelen ürik asit, üre, tuz ve di?er zararly maddeler ter vasytasyyla da atylyr Bu açydan bakyldy?ynda ter bezlerine kanyn temizlenmesi için böbrek vazifesi de verilmi?tir denebilir Ter bezleri hafifçe uyaryldy?y zaman, ter syvysy kanaldan çok yava? akar Bu syvyyla beraber çykan sodyum ve klor iyonlarynyn bir kysmy tekrar emilir (Bu, vücut için faydaly bir durumdur; zîrâ vücudun bu maddelere ihtiyacy vardyr) Aksi durumda vücudun elektrolit dengesi bozulur, sinir ve kas problemleri ortaya çykar, daha syk tuz alma ihtiyacy do?ardy


Fizikî aktivite syrasynda veya sycak ortamlarda a?yry terleriz Hücrelerimiz sodyum, potasyum ve klor gibi iyonlary geri emecek zaman bulamaz Böyle hyzly bir terleme sebebiyle meydana gelen syvy kayby, yerine konamaz ise özellikle dola?ym sistemimizde aksamalar ba?layabilir Bu sebeple sycak zamanlarda ya?ly ve çocuklary güne?ten korumak ve onlaryn bol syvy almalaryny sa?lamak gerekmektedir


Heyecanlandy?ymyzda neden daha fazla terleriz?

Heyecan verici bir durumla kar?yla?yldy?ynda sempatik sinir sistemi aktifle?ir ve böbrek üstü bezlerinden epinefrin (adrenalin) salgylanyr Bu salgy, özellikle avuç içleri ve koltuk altlaryndaki ter bezlerine tesir eder ve ter miktary artar Bu sempatik aktivite sebebi ile ciltteki elektrik geçirgenli?i de de?i?ir Yalan makinelerinde bu de?i?iklikten faydalanylyr Ayryca hormon dengesizlikleri, tiroit bezinin a?yry çaly?masy, alkol kullanmak, fazla miktarda kafein almak ve sempatik sinir sisteminin a?yry uyarylmasy, terlemenin artmasyna sebep olabilir Bunun dy?ynda koma durumlarynda, bazy kanser türlerinde, kalb krizinde; içsalgy bezi, parkinson, ?eker ve hipertiroid hastalyklarynda da terleme artar Bu durumlarda görülen a?yry terleme, asyl hastaly?yn belirtisi veya neticesi olabilir Bu yüzden tedaviye ba?lamadan önce terlemenin bir hastalyk sebebiyle olup olmady?ynyn ortaya konmasy gerekir A?yry terleme bazen sebebi bilinmeyen genetik faktörlere de ba?ly olabilir


Terlemesek ne olurdu?

Vücudun tamamynyn veya bazy bölgelerinin terleme kabiliyetini kaybetmesi typ dilinde “anhidroz” olarak bilinir Bunun sebepleri arasynda cilt kanseri, tiroit bezinin az çaly?masy; mayasyl, sedef ve cüzam gibi hastalyklarla bazy ilâçlaryn kullanylmasy gelir Hararet yapan bir motorda bazy aryzalaryn çykmasy gibi; do?u?tan ter bezi olmayanlar, vücutlaryny so?utamazlar ve sycak çarpmasyndan ölebilirler


Yklim ?artlaryna uyum sa?lamada (aklimatizasyon) terleme

Normal iklim ?artlarynda ya?ayan sa?lykly bir ki?i, ba?ka bir ülkeye gidip orada syca?a mârûz kaldy?ynda önceleri saatte sadece 1 litre kadar terleyebilir Bu miktar vücuttan fazla ysyyy atmak için yeterli olmaz Sonra gittikçe terleme miktary artarak saatte 2–3 litreye ula?yr Ter miktaryndaki arty?, bezlerin ter üretme kapasitesindeki arty?a ba?lydyr Bununla birlikte, yeni ?artlara uyum sa?lanynca terleme ile kaybedilen tuz (NaCl) miktary azalyr Bunun sebebi iklime uyum sa?layan ?ahyslarda aldosteron hormonu salgysynyn artmasydyr Uyum sa?layamayan bir ki?i sycak havada günde 15–30 g tuz kaybederken, 4–6 haftalyk uyum sürecinden sonra kayyp 3-5 g/gün’e dü?er Burada Rabb’imizin bir hediyesi olarak fazla terlemeye ra?men tuz kayby az olur E?er a?yry terlemeyle tuz kaybedilmeye devam edilseydi, tansiyonda dü?me, su kayby, ?ok ve ölüm ortaya çykabilirdi Bu sebeple vücut sycak iklime aly?yncaya kadar ki?inin kendini korumasy gerekir


Ter kokusu

Normalde kokusuz olan ter, ya? bezlerinin salgysy ve cildimizde tabiî olarak bulunan bakterilerin çe?itli terkipler te?kil etmesiyle kokulu hâle gelir Ynsanlar genellikle kokusu sebebiyle terden ?ikâyet eder Bilhassa terlemeyi engellemek için koltuk altyna uygulanan kozmetik ürünler, ter bezleri açyklyklarynyn kapanmasyna sebep olur Bu da vücudumuzdan uzakla?tyrylmasy gereken zararly maddelerin içerde kalmasyna ve vücudun zarar görmesine yol açar


Ynsanlaryn günlük hayatyna menfî tesir eden a?yry terlemeyi engellemek için, bazy hususlara dikkat edilmesi gerekir A?yry terleyen insanlaryn kahve, çay gibi uyarycy içecekleri azaltmalary, ayryca baharatly ve bol acyly yiyeceklerden de uzak durmalary gerekir Terlemede kyyafetlerin de ehemmiyeti büyüktür Ayryca vücudun her yerinde olabilece?i gibi daha çok el içi ve ayak tabanynda görülen kötü kokulu ter, bazy gydalary -özellikle so?an, sarymsak, çemen, pastyrma ve sucuk- tüketmeye ba?lydyr A?yry terleyenler yün, pamuk veya ketenden yapylmy? kyyafetleri tercih etmeli ve terleten iç çama?yrlary giymemelidir Böyle ki?iler, sentetik ayakkaby ve çorap giymemeye dikkat etmeli, a?yry terleyen bölgelerini syk syk yykamalydyr A?yry terden nemlenen ayakkabylar da kuruyana kadar giyilmemelidir

Ter kokularyndan kurtulmanyn en sa?lykly yolu, syk syk yykanmaktyr Ayryca arka arkaya terleme durumlarynda yykanylmady?y zaman, ter ile dy?ary atylan toksik maddeler, vücut tarafyndan tekrar geri emilebilir Terlemek, bir müdafaa mekanizmasy oldu?undan, teri önlemek, bilhassa yaz aylarynda güne? çarpmasyna davetiye çykaryr