Akraba Evlili?inin Sakyncalary

Akraba Evlili?inin Sakyncalary
Genetik olarak, ciddi anlamda tybbi sorunlar do?uran akraba evlilikleri, ülkemizde ve dünyada ki bir çok ülkede, yaratty?y sorunlara ra?men, oldukça yaygyn

Akraba evlili?i sykly?y nedir?
Türkiye’de akraba evlili?i sykly?y Hacettepe Nüfus Etüdleri Enstütüsünün 1983 yylynda yapty?y çaly?mada % 2110 olarak bildirilmi?tir Bu syklyk yöreler arasynda ciddi farklylyklar göstermektedir ve ülkenin batysyndan do?usuna do?ru gidildikçe artmaktadyr Di?er bir ara?tyrmada Do?u Anadolu’da syklyk % 308 olarak bulunurken Baty Anadolu’da %128’ e dü?mektedir Syklyk köy ve kasaba gibi dar topluluklarda artmaktadyr Ayryca böyle dar topluluklar uzun süreler boyunca incelendiklerinde, burada ya?ayan halkyn yakyndan yada uzaktan bir ?ekilde birbiriyle akraba olduklary ortaya çykar ki bu da ayny köyden iki ki?inin evlili?inin bile akraba evlili?i olarak kabul edilmesi gereklili?ini do?urur

Akraba evlili?inin syk olmasynyn nedenleri nelerdir?
Akraba evlili?i, evlili?e aile büyükleri tarafyndan karar verildi?i durumlarda daha da artmaktadyr Erken ya?lardaki evliliklerde sykly?y daha fazladyr Resmi nikahly e?lere göre dini nikahly e?ler arasynda % 50’lik bir arty? izlenmektedir
Yapylan çaly?malar e?itim ile akraba evlili?i sykly?ynyn azaldy?yny göstermektedir Ylkokul mezunlary arasyndaki syklyk yakla?yk %20 iken orta ve yüksek ö?renimi tamamlayanlarda %10’a kadar gerilemektedir Yine ailesinde akraba evlili?i olan ki?ilerde olmayanlara göre 2 kat fazla akraba evlili?i bildirilmektedir Akraba evlili?inin bu kadar syk olmasynyn nedenleri sosyal, ekonomik, psikolojik, dini ve co?rafi açydan yapylacak incelemelerle ortaya konabilir

Sosyal sebepler arasynda en önemli etken, belirli bir sosyal synyfta olan ki?ilerin ba?ka sosyal synyftan ki?ilerle evlenmek istememesi ve kendine en yakyn özelliklerdeki ki?ileri en kolay akrabalary arasynda bulmasydyr Ekonomik sebeplerde bu yakla?yma eklendi?inde, aileler mal varlyklarynyn bölünmemesi için yakyn akraba evliliklerini tercih eder hale gelmektedir
Psikolojik faktörler bazy yörelerde a?yrlyk kazanmaktadyr Türkiye’de bazy yörelerde evlenen kyzyn anne-babasyyla görü?mesi engellenmekte veya synyrlandyrylmaktadyr Bu da kyzyny akrabaya vererek ili?kileri sürdürebilme yönüne insanlarymyzy kaydyrabilmektedir

Dini sebepler daha çok azynlyklary etkilemektedir Ba?ka dine mensup ülkelerde ya?ayan azynlyklar çocuklarynyn ayny dinden insanlarla evlenmesi iste?iyle yakynlaryndaki insanlary evlilik için seçmektedir
Yine bazy yörelerde co?rafi ko?ullar nedeniyle ula?ym ve ileti?im güçlü?ü olmasy orada kapaly bir toplum olu?masyna yol açabilmektedir

Akraba evliliklerinin da?ylymyna bakyldy?ynda birinci derece ve ikinci derece kuzen evliliklerinin tüm akraba evliliklerinin % 80-90’nyny olu?turdu?u gözlenmektedir

Akraba evlilikleri ne tür risklere yol açar?
Akraba evlili?ini üzerinde durulmasy gereken bir sorun oldu?unu gösteren bazy bulgular vardyr Akraba evlili?i yapanlarda ölü do?um sykly?ynyn normal topluma göre yakla?yk 2 kat artty?y bildirilmi?tir (Normal toplumda %124, akraba evliliklerinde %214) Dü?ük ve ölü do?umlar birlikte ele alyndy?ynda ayny arty? yine dikkati çekmektedir (Normal toplumda %521, akraba evliliklerinde % 1055) Yenido?an kayyplary açysyndan bakyldy?ynda ise %50 lik bir arty? söz konusudur (Normal toplumda %1076, akraba evliliklerinde %1629) Ayryca akraba evliliklerinde do?umsal kusurlaryn 10 kat artty?y bildirilmektedir

Akraba evlilikleri otozomal resesif ve çok faktörlü kalytym gösteren hastalyklaryn görülme sykly?yny arttyrmaktadyr Genler anne babadan çocuklara özelliklerin nakledilmesini sa?layan yapylardyr Anne babadan çocuklara aktaryldyklary içinde ayny aile içinde genler arasynda benzerlik ihtimali çok yükselmektedir Akraba evlili?i ile görülme riski artan hastalyklarda da her iki e?te de ayny tip bozuk genin/ genlerin olmasy gereklidir Akrabalar arasynda genler arasynda benzerlik sykly?y artty?y için rahatsyz çocuk sahibi olma ihtimali de akrabalar arasynda artmaktadyr

Akraba evli?i yapanlaryn sa?lykly çocu?u olabilir mi?
Olabilir ancak akraba evlili?i yapanlarda di?er evliliklere göre risk artmaktadyr Aileleri yanyltan en önemli nokta, kendi aile ve çevrelerinde ba?kalarynyn yaptyklary akraba evliliklerinden sa?lykly çocuklar do?masydyr Bu olay aileleri akraba evlili?i yapmak üzere cesaretlendirmektedir Halbuki akraba evlili?i her gebelikte rahatsyz çocuk anlamyna gelmemektedir Akraba evlili?i yapan bazy aileler sa?lykly çocuk sahibi olabilirken di?erlerinde rahatsyz çocuklar olabilir Ailenin daha önceki gebeliklerinden sa?lykly çocuklary olmasy daha sonraki gebeliklerdeki risk olmady?yny göstermeyece?i gibi, daha önce hasta çocuklary olmasy sa?lykly çocuklarynyn olmayaca?yny da göstermez

Akraba evlili?i yapmy? çiftler nasyl izlenmelidir?
Öncelikle ailenin 3 ku?aklyk bir aile a?acy çizilmeli ve her bir birey hakkynda bilgi alynmalydyr Aile a?acynda herhangi bir hastaly?yn belirtileri saptanyrsa bu durumla ilgili bilgilere ula?ylmalydyr Ailedeki hasta bireyin tybbi kayytlary, foto?raflary ve ailenin verdi?i bilgiler de?erlendirilmelidir Gere?i halinde ilgili bran?ta uzman ki?ilere dany?ylmalydyr Hastaly?yn kalytym kalybyna göre ara?tyrdy?ymyz birey için risk hesaby yapylyr Risk arty?y varsa bu hastaly?a yönelik testler planlanyr ve test sonuçlaryna göre ailenin gebeliklerinde risk varsa prenatal tany planlanmalydyr

Ailede belirlenen bir risk faktörü yoksa o toplumda syk görülen resesif hastalyklar ile ilgili ta?yyycylyk testi yapylyr Bu ülkemiz için talessemi açysyndan yapylmalydyr

Bu ailelere gebeliklerinde takip altynda olmalary, gebelikte biyokimyasal tarama testi, 2 basamak USG takibi ve bebeklerinin do?du?unda de?erlendirilmesi ve i?itme kayyplary ve met@bolik hastalyklar açysyndan ara?tyrmasy yapylmalydyr

Sonuç olarak;
Akraba evlili?i hala yaygyn bir sorun olmakla birlikte e?itimin artmasy ve sosyoekonomik ko?ullaryn düzelmesi ile giderek sykly?y azalan ancak hala üzerinde durularak çözüm aranmasy gereken bir sorundur Akraba evliliklerinden kaçynylmasy gereklili?i vurgulanmaly, akraba evlili?i yapmy? olan bireylerin genetik dany?ma almak için bir genetik uzmany ile görü?meleri sa?lanmaly, bu gebelikler ve do?an bebekler yakyndan izlenmelidir Ayryca toplumda syk görülen otozomal resesif hastalyklaryn ta?yyycylarynyn belirlenmeli ve erken te?his için uygulanan tarama programlarynyn yaygynla?tyrylmalydyr