Toksik ?Ok Sendromu

Çağdaşlaşma ile birlikte modern kadının yaşantısında da büyük ve köklü değişiklikler meydana geldi Geçmişte evde oturup çocuk bakan kadınların yerini çalışan ve üreten kadınlar aldıkça bu kadınların menstrüasyon dönemlerindeki ihtiyaçları da değişikliğe uğradı Eskiden her ay yaşadıkları bu dönemi bez, pamuk gibi emici maddeler ile geçiren kadınlar hijyenik pedlerin piyasaya sürülmesi ve yaygın olarak kullanılmaya başlaması ile büyük rahatlık yaşamaya başladılar Çalışma ve yaşam şartlarındaki sürekli değişim hijyenik pedleri de bir süre sonra yetersiz kılmaya başladı ve kadınlar adet dönemlerini diğer günlerden faksız geçirme isteklerini vajinal tamponlar ile sağladılarGerçekten de vajinal tamponlar özellikle çalışan kadınlar için büyük bir konfor Ancak her şeyin bir bedeli vardır deyişi bu alanda da kendini hissettiriyor Çünkü vajinal tamponlar hayati olabilecek potansiyel bir tehlikeyi de beraberlerinde taşıyorlar: Toksik ?ok Sendromu (TSS)


Toksik ?ok Sendromu Stafilokokkus Aureus adı verilen bir bakterinin salgıladığı toksinler tarafından meydana getirilen, hayatı tehdit edebilecek boyutlara ulaşabilecek ciddi bir enfeksiyondur Son derece nadir görülür Bir çeşit kan zehirlenmesi olarak kabul edilebilir SAureus normalde pek çok insanın cilt, burun, dirsek, vajina gibi bölgelerinde normalde bulunan bir bakteridir Özellikle cilt enfeksiyonlarındaki en önemli patojen olan bakteri çok nadir durumlarda ürettiği toksin (zehir) ile TSS'na yol açabilir Çok nadir görüldüğü için hekimlerin büyük bir kısmı meslek yaşamları boyunca bu hastalık ile karşılaşmazlar Fikir vermesi açısından İngiltere'de yılda sadece 18-40 TSS vakası görüldüğünü söylemek sanırım yeterli olacaktır İstatistiklere göre hastalardan 3-4'ü erken teşhis ve tedaviye rağmen yaşamlarını yitirmektedirler


Mekanizma


SAureus birkaç çeşit toksin üretirTSS'u vakalarının %75'inde etken toksik şok sendromu toksini-1 (TSST-1) iken %25 vakada ise stafilokokkal enterotoksin B (SEB) etken faktördür TSS sistemik yani vücudun birden fazla sistemini etkileyen ancak bulaşıcı olmayan bir hastalıktır Hastalığın ortaya çıkışında 4 aşama vardır


*


TSS toksini üretebilen bir Saureus bakterisinin insanda çoğalması ya da enfeksiyon olması

*


Toksin üretimi

*


Toksinin emilimi

*


İntoksikasyon (zehirlenme)


Kadınların %5-20'sinde vajinada Saureus bulunmasına rağmen neden bazen bunların toksin üretmeye başladığı bilinmemektedir Kişi TSS toksinine maruz kaldığında hastalık ortaya çıkar Bu durum mens zamanında görülürse "menstrüel" diğer zamanlarda görülürse "nonmenstrüel" TSS olarak isimlendirilir TSS riski gençlerde yaşlılara göre daha fazladır TSS sadece tampon kullanan kadınlarda görülmez Erkekler ve çocuklar da risk taşırlar Büyük yanıklar, cilt enfeksiyonları hatta böcek sokmaları sonrasında bile TSS ortaya çıkabilir


Klinik


Hastalığın klinik gidişatı çok hızlıdır Aniden ortaya çıkar ve hızla ilerler


*


Aniden ortaya çıkan 389 derecenin üstünde ateş

*


İshal

*


Kusma

*


Baş dönmesi

*


Kas ağrıları

*


Baygınlık hissi

*


Aniden ortaya çıkan soğuk algınlığına benzer kendini iyi hissetmeme duygusu

*


Dikkat kaybı

*


Özellikle el ayası ve ayak tabanında güneş yanığına benzer cilt lezyonları

*


Ciltte soyulma

*


Başağrısı

*


Boğaz tıkanıklığı

*


Gözlerde kanlanma

*


Kan basıncında ani düşme


Laboratuar bulgusu olarak ise beyaz kan hücre sayısında artma, protrombin zamanında uzama, kan albumin seviyesinde düşme, kan kalsiyumunda düşme ve idrarda beyaz kan hücresi bulunması hastaların %70'inde görülür


Tedavi


TSS tedavisi hızlı ve belirli bir prosedürü takip ederek yapılmalıdır


TSS tanısı konulduğunda ilk yapılması gereken toksin üretiminin merkezini saptamak ve temizlemeye çalışmaktır Ciltte belirli bir lezyon varsa temizlenmeli ve drene edilmelidir Cerrahi yaralar iyice gözden geçirilmeli ve bol serum fizyolojik ile yıkanmalıdır Tampon varsa hemen çıkarılmalıdır


İkinci olarak ise hemen bir damar yolu açılarak agresif sıvı tedavisine başlanmalı ve vücudun sıvı açığı yerine konmalıdır Organ hasarını önlemek için bu son derece önemlidir TSS olan erişkin hastalarda sıvı açığını yerine koymak için 24 saatte 10 litre sıvı gerekebilir


Damar yolu açıldıktan ve sıvı tedavisi başlandıktan sonra stafilokoklara yönelik antibiyotik tedavisine vakit kaybetmeden başlanmalıdır Bu amaçla değişik sentetik, yarı sentetik ya da doğal antibiyotikler kullanılabilir


TSS'lu hastalarda genel destekleyici bakım önemlidir Bu bakımı sağlamak amacı ile hastaların yoğun bakım servislerinde izlenmesi uygun olacaktır


Eğer toksin odağı saptanamıyorsa anti TSST-1 ve antiSEB immunglobinleri verilebilir


Risk altındakiler


*


Tampon kullanıcıları

*


Doğum kontrolü için bariyer yöntemleri tercih edenler

*


Jinekolojik operasyon geçirenler

*


Kendi kendine düşük yapmaya çalışmış kadınlar

*


Follikülit, selülit gibi cilt enfeksiyonu olanlar

*


Kimyasal yanık vakaları

*


Yanık vakaları

*


Böcek sokması

*


Stafilokokkal zaatürre vakaları

*


Septik eklem iltihabı olanlar


Ayırıcı tanı


Bazı hastalıklar toksik şok sendromunu anırabilir Bu nedenle TSS ayrıcı tanısında ciddi derecede grup A streptokok enfeksiyonları, Kawasaki sendromu, leptospiroz, meningokoksemi, gram negatif sepsis, döküntü ile giden viral hastalıklar ve alerjik reaksiyonlar ekarte edilmelidir


Dikkat edilmesi gereken noktalar


Tampon kullanımı ile TSS arasındaki sebep-sonuç ilişkisi tam anlamı ile bilinmese de bu sendromun tampon kullanıcılarında daha fazla görüldüğü bilinen bir gerçektir Tampon kullanırken dikkat edilecek birkaç basit kural riski azaltır


*


Adet kanamanız için yeterli olacak en küçük tamponu kullanın

*


Tampon üretici firmasının önerilerine harfiyen uyun

*


Tamponu yerleştirmeden önce ve yerleştirdikten sonra ellerinizi sabun ile iyice yıkayın

*


Üretici firmanın önerileri doğrultusunda tamponu sık sık değiştirin

*


Aynı tamponu 6 saatten daha uzun bir süre tutmayın

*


Asla aynı anda birden fazla tampon kullanmayın

*


Gece yatarken tampon yerine pet kullanın

*


Adet dönemi dışında akıntı nedeni ile asla tampon kullanmayın

*


Sadece pamuk içeren tamponlar kullanın


Yapılan yeni bir çalışmada TSS toksininin yalnızca pamuk kullanılarak üretilmiş tamponlarda oluşmadığı saptanmıştır Bileşiminde rayon fiberleri içeren tamponlarda ise bu toksin daha kolay üremektedir


Son derece nadir görülmekle birlikte ölümcül olabilen bu sendromdan korunmak için çok gerekli olmadıkça tampon kullanmayın