Meme Kanseri ve Menopoz

Pek çok menopoza girmiş kadın meme kanserine yakalandıklarında östrojen kullanamamaktadırlarDiğerleri de meme kanseri gelişimi riskini ve östrojenin yan etkilerini bildiklerinden hayatlarını doğal bir biçimde sürdürmek istemektedirlerABD'de 50 yaş üstündeki kadınların 2/3'ü hormon tedavisini reddetmektedirler Kemoterapinin yan etkilerinden birisi de erken menopozdur; bunun sonucu olarak da kadın genç yaşta östrojen eksikliğine maruz kalmaktadırlar Menopozdan sonra ne gibi problemlerle karşılaşıldığının bilinmesi tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde çok önemlidir


Yapılan çalışmalarda meme kanseri olan ve menopoz sonrası hormon yetersizliği belirtilerini gösteren kadınların çeşitli tedavi seçenekleri araştırılmıştır Hormon tedavisi alamayan kadınlarda kalp hastalığı ve kemik erimesinin önlenmesinde yeni yaklaşımlar ileri sürülmüştür


KADINLIK HORMONLARININ VÜCUDA ETKİSİ


Östrojenler nelerdir ve görevleri nedir?


Östrojenler, kadında pek çok dokuda etkileri olan kadınlık hormonlarıdır Hormon endokrin bezde yapılıp kan dolaşımına verilen ve vücudun başka bir bölgesine giderek spesifik organ dokuda değişikliğe yol açan bir maddedir Başlıca premenopozal hormon olan östrodiol, primer olarak yumurtalıklarda yapılır Yumurtalıklar rahmin yanında iki adet olarak bulunmaktadırEtki ettikleri organlar; beyin, kan damarları, ürogenital sistem, kolon, rektum, mesane, deri, kemik ve memedir Menopozdan önce, kandaki östrojen seviyesi adet dönemlerine göre farklılık göstermektedir Menopozdan sonra yumurtalıklar hormon yapımını durdurduğundan östrojen seviyesi çok düşük seviyelere inerGeri kalan bir miktar östrojen yağ dokusunda veya memenin kendisinde yapılmaktadır


Progesteron nedir ve görevi nedir?


Progesteron her ay rahmi hamilelik için hazırlayan başka bir kadınlık hormonudur Ayın ikinci yarısında progesteron seviyesi birkaç günde yükselir ve ardından adet kanamasıyla birlikte düşer Doğum kontrol hapları progesteronun sentetik formlarıdır


MENOPOZ


Menopoz nedir?


Menopoz döneminde yumurtalıklar, östrojen ve progesteron üretimini durdurmaktadır Daha önceleri araştırmacılar bu olayın birdenbire geliştiğini düşünse de şu an menopozun aydan aya değişiklikler göstererek yavaş yavaş ortaya çıktığını bilmekteyiz Bu döneme perimenopozal geçiş devresi denmektedir Bu süreç 2-5 yıl arasında bir zaman dilimini içerir Bu süre içinde östrojen yavaş yavaş düşer ve kadın bu hormonal değişikliğe adapte olur Meme kanserli premenopozal kadınlarda yumurtalıklar kemoterapiden ötürü hasara uğradığından ani bir menopoza giriş söz konusudur Bu koşulda menopozal semptomlar hızlı ve ciddi bir şekilde seyreder ve hastanın bu duruma adaptasyonu zordur


Düşük östrojen ve progesteron seviyelerinde ne gibi problemler görülür? Problemlerin çoğu östrojen seviyesinin 50-600 ünite değerlerinden 5-10 ünite değerlerine kadar düşmesinden kaynaklanmaktadır


Bu hormonal değişiklik sonucu genelde kadında beş bölgede sorunla karşılaşılmaktadır:


Mesane,rahim ve vajeni içeren ürogenital sistemde atrofi diye tanımladığımız doku kaybı oluşur Bu da idrar yaparken yanma, ağrı, idrar tutamama, vajen kuruluğu ve cinsel ilişki sırasında ağrıya sebebiyet verir


Deriye kan taşıyan kan damarları sağlamlığını yitirir Bu durum vazomotor instabilite adlandırılır ve sıcak basmaları ile ani uyanmalara yol açar Beynin artmış östrojen gereksinimine bağlı olarak depresyon, hafıza kaybı, duygulanım dalgalanmaları ve aşırı hassasiyet ortaya çıkmaktadır Menopoz ve depresyon arasındaki ilişki fizyolojik esastan çok biyolojiktir


Kemikler kalsiyum kaybetmeye ve daha çabuk kırılmaya başlarlar Bu olaylar,osteopeni denilen kemik kitlesi kaybına ve daha ağır bir şekil olan osteoporoza neden olur Osteoporoz ile birlikte kadınların boyları kısalmaya başlar Sırt kavisleri daha belirginleşir Bütün bu değişikliklerin sonucu, kadınlar düştüklerinde omurga veya kalça kırıklarıyla karşı karşıya gelebilirler Kalça kırıkları özellikle yaşlı kadınlarda çok sık görülmektedir


Östrojen yetersizliği kalp hastalıklarının gelişimini hızlandırır Kadın erkekteki kalp hastalığı riskine erişir Kadınlarda kalp hastalığından ölüm oranı meme kanserinden ölüm oranından sekiz kat daha fazladır Bu durum özellikle yaşlı kadınlarda doğrulanmıştır; çünkü kalp hastalığı kadınlarda 60-90 yaşları arasında ortaya çıkarken meme kanseri daha genç yaşlarda ortaya çıkar


Kadınlara menopozdan sonra östrojen kullanmadıkları takdirde daha ciddi sorunlarla karşılaşabilecekleri anlatılmalıdır Alzheimer hastalığı ve kalın barsak kanseri bu sorunlardan en önemlileridir Bu hastalıkların gelişmesi östrojen kullanmakla henüz engellenememektedir ama gene de östrojenin olumlu etkileri göz ardı edilmemelidir


Menopoz östrojen seviyesinin düşüklüğü ile karakterize doğal bir olaydır Progesteron da, menopozda düşer ve perimenopozal geçiş devresinde dalgalanmalar gösterir Kadında az miktarda olsa da bulunan erkeklik hormonları yaş ilerledikçe daha da düşer Bu hormon değişiklikleri menopozun doğal bir parçası olarak kabul edilmektedir


MENOPOZDA ÖSTROJEN TEDAVİSİ


Östrojen hormon tedavisi hangi durumlarda gereklidir ve yan etkileri nelerdir?


Vazomotor bozukluklara bağlı sıcak basmalarında Östrojen tedavisi yer almaktadır Aynı şekilde vajinal kuruluk, cinsel ilişki sırasında ağrı ,sık idrar yapma, idrar yolu infeksiyonları ve idrar kaçırma şikayetlerine yol açan ürogenital atrofide de östrojen kullanımı önerilmektedir Osteoporoz gibi kemik erimesinden ya da kalp hastalıklarından korunmak için de östrojen tedavisi uygulanmaktadır Menopoz sırasında oluşan ve östrojen gereksinimine bağlı ortaya çıkan depresyon ile duygu dalgalanmasını engelleyebilmek için hormon tedavisi önerilmektedir


Hormon tedavisinin göreceli olarak uygulandığı diğer sorunlar arasında Alzheimer hastalığı, kalın barsak kanseri, şeker hastalığına bağlı kalp hastalığı, felç, varis sayılabilir


Östrojen hormon tedavisinin riskleri ise; mesane hastalıkları, rahim kanseri, meme kanseri ve mastalji dediğimiz meme ağrılarıdır


Hormon tedavisinin uygun görülmediği sağlık sorunlarının başında ise meme kanseri ve yumurtalık kanseri gelmektedir Bazı karaciğer hastalıkları ve kan pıhtılaşma bozukluklarında da östrojen kullanılmamaktadır Son olarak da sebebi ortaya konamayan vajinal kanamalar da kullanılması sakıncalıdır


MENOPOZ TEDAVİSİNDE ÖSTROJEN ALTERNATİFLERİ


Östrojen tedavisinin uygulanamadığı durumlarda menopozal belirtileri ortadan kaldırmak için ne yapmak gerekir?


Bu sorunun cevabı her kadın için farklıdır Verilecek karar belirtilerin tedaviyi gerektirecek kadar ciddi olup olmadığına bağlıdır


Üriner problemleri ve vajen kuruluğu içeren ürogenital atrofide, çok düşük dozda östrojen, vajinal krem veya östrojen halkalarıyla verilebilir Bu tekniklerle küçük dozlarda bile olsa östrojen vücuda verilerek kan dolaşımına katılır


Sıcak basmaları için, E vitamini, klonidin veya megestrol asetat önerilmektedir Bazen bu sıcak basmalarını engelleyebilmek için antipsikotik ilaçlar da (örrozac,paxil,zoloft) kullanılabilmektedir En kolay uygulanabilir tedavi yöntemi ise düzenli yapılan egzersizler ve uygun beslenme rejimidir


Düşük seviyelerdeki östrojenden kaynaklanan depresyon ve mizaç değişikliklerinde yine bu antipsikotikler tedavide kullanılabilir


Osteoporozun önlenmesinde alendronat veya kalsitonin (Miacalcin) gibi ilaçlara başvurulur


Kalp hastalığının önlenmesinde ilaç tedavisi önerilmektedir


Çoğu kadında bu belirtilerden bir ya da ikisi bulunmaktadır Östrojen bu problemlerin tedavisinde tek çare değildir Pek çok kadın hormon tedavisi yerine diğer ilaçları kullanmayı yeğlemektedir


Vücuttaki östrojen seviyesini yükseltmeden ve meme dokusunu uyarmadan yapılacak bir menopaz tedavisi en ideal tedavidir


ÜROGENİTAL ATROFİ


Ürogenital atrofinin belirtileri nelerdir?, Menopozdaki kadınlar için büyük bir problem teşkil etmekte midir?


Bu sorunun menopoz sonrası kaç kadında oluştuğunu bilmek önemlidir Menopoz dönemindeki 2000 kadından oluşan bir grup incelenmiş; bir yıl sonra, 100 kişide kalp hastalığı,11 kişide osteoporoz, 6 kişide meme kanseri,3 kişide de rahim kanseri geliştiği gözlenmiş Fakat neredeyse grubun tamamında ürogenital atrofi belirtileri görülmüştür


Ürogenital atrofi nedir?


Bu ifade kabaca vajen ve mesanede doku kaybını tanımlar Ürogenital atrofi, idrar yollarında oluşan üroatrofiyi ve vajinada oluşan genital atrofiyi içerir Genital atrofinin başlıca belirtileri vajinal kuruluk, kaşıntı, cinsel ilişki sırasında ağrı, labia gibi genital bölgedeki dokuların şişmesidir Üroatrofinin başlıca belirtileri ise idrar yaparken ağrı, ani idrar yapma ihtiyacı ve idrar kaçırmadır


Menopozdaki kadınlar sıklıkla vajinal kuruluktan yakınırlar Meme kanseri tedavisi olan kadınlarda özellikle gençlerde bu semptomlar daha da belirgindir çünkü bu kadınlarda östrojen seviyesi yükseltilmemeye çalışılır


Lokal olarak östrojen kullanıp kandaki hormon seviyesini yükseltmeden ve diğer dokuları etkilemeden etkili tedavi uygulanabilir mi?


Ürogenital atrofinin ciddi semptomları postmenopozal dönemin ilk yarısında gözükür Topikal Östrojen krem uygulaması ile verilebilir ve etkili olur Son zamanlarda sistemik dolaşımdan emilmeyen lokal vajinal uygulamalar da gündemdedir


Vajinanın hormonal olmayan nemlendiricileri de tedavide kullanılmaktadır Vajinaya günlük uygulanır ve kuruluğu düzeltir


Cinsel problemler ürogenital atrofiden dolayı ortaya çıkarÖstrojenin yokluğuna bağlı vagina da dokular kurur, bunun sonucu cinsel ilişki sırasında ağrı ve kanamalar ortaya çıkabilir Düşük dozda uygulanan topikal östrojen kremleri tedavide etkilidir


DEPRESYON


Mizaç değişiklikleri ve depresyon için ne yapmak gerekir?


Bu semptomların tedavisinde kullanılan pek çok ilaç vardır Hafif depresyonlar telkin yoluyla çözümlenebilir Mizaç değişikliklerinde de gene aynı yol denenebilir; eğer daha ciddi ise o zaman ilaç tedavisi uygulamak gerekir Çoğu kadına egzersiz, telkin, destek grupları ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilmektedir


SICAK BASMASI


Eğer östrojen kullanmak istenmiyorsa sıcak basmalarına karşı ne yapılmalıdır?


Sıcak basması genellikle östrojen kullanmadan kontrol altına alınabilir Sıcak yerlerden, baharatlı yiyeceklerden, stresli durumlardan kaçınmak gerekir Serin tutan kıyafetler giyilebilir E vitamini de fazla efektif olmamasına rağmen kullanılabilir Bazı kadınlarda klonidin son derece etkili olabilir Megestrol asetat (megace) tedavisi sıcak basmalarında östrojen tedavisi kadar etkilidir Bu ilacın yan etkisi kilo aldırmasıdır Meme kanserli hastalarda bu ilacın uzun dönemdeki etkisinden ziyade kısa dönemdeki etkisi daha önemlidir


OSTEOPOROZ


Hayat tarzındaki ciddi değişiklikler ve diyet kemikleri güçlü tutmaya yardım eder Bu değişiklikler içinde sigarayı bırakmak, haftada 3 kere 20 dakikadan az olmamak koşuluyla egzersiz, her gün diyetle 1500 mg kalsiyum alınımı, alkollü içecek tüketiminin azaltılması bulunmaktadır Pek çok kadında bu uygulamalar yeterli olmaktadır Bazı kadınlarda ise tüm bu tedbirlere rağmen gene de osteoporoz belirtileri görülmektedir Osteoporoz için bazı risk faktörleri bulunmaktadır Bunların başında ırk gelmektedirÖrneğin Asyalılarda ve İspanyollarda, Afrikalı ve Amerikalılara oranla daha fazla risk bulunmaktadır Diğer risk faktörleri arasında yaş, egzersiz yapmama, sigara, ailede osteoporoz hikayesi, zayıflık, fazla alkol tüketimi, hastalık dolayısıyla yatağa bağımlı kalma, kortizon benzeri ilaçlar kullanma ve tiroid hormonu tedavisi sayılabilir


Osteoporoz tedavisinde kullanılan bir grup ilaç bifosfonatlardır Bu ilaç normal kemik yıkımını bloke ederÖstrojenler de bu yolla etki ederlerVücutta sürekli bir kemik yapımı ve yıkımı süreci vardırBuna kemiğin yeniden şekillenmesi "remodeling" denirBifosfonatlar tedavide yaklaşık 20 yıldır kullanılmaktadırİlk kullanılan form etidronate olup 7 yıl süreyle kullanılmıştır?u an bu ilacın ikinci kuşağı olan alendronate (fosamax) tedavide verilmektedirAlendronate kemik yıkımının bloke edilmesinde etidronate'dan daha etkilidir Halen daha kuvvetli ve tolerans gelişmesi daha zor olan ilaçlar üzerinde çalışmalar yapılmaktadır


Bifosfonat ailesine ait ilaçların kullanımında birtakım zorluklar vardırAğız yoluyla alındıkları zaman zayıf olarak absorbe edilirlerHastalar bunu boş mideye almalıdırlar Bazı kadınlarda yemek borusunda ve boğazda tahriş ve göğüs ağrısı meydana gelmektedir Böbreklerinden rahatsız olanlarda bu ilaç tavsiye edilmez; çünkü bu ilacın atılımı böbrek yoluyladır Göğüs ağrısı gibi yan etkiler hastanın ilaç alınımını takiben 30 dakika yatmaması koşuluyla engellenebilir


Meme kanserli hastalarda bifosfonat tedavisi oldukça çekicidir; çünkü iki türlü etkileri bulunmaktadır Birinci etkisi normal kemik yıkımının durdurması, ikincisi ise kemiğe metastaz dolayısıyla olan kemik yıkımının engellenmesidir Aynı zamanda bu ilaçlar iskelet metastazlarına bağlı kemik kırıklarını ve metastazların ilerlemesini azaltırlar


Başka bir hormon olan kalsitonin, gene kemik yıkımını engellemektedir Bu ilaç miacalcin denilen sprey şeklinde uygulanır Bunun kullanım oldukça güvenlidir ve yan etkileri son derece azdır


Vücudu daha fazla kemik yapmaya iten diğer bir ilaç fluoride' dir Yüksek dozlarda fluoride bir yarar göstermez hatta bazı hastalarda zararlı olduğu bile söylenebilir Düşük dozlarda, ancak az miktarda kemik kaybı olan hastalarda kırıkları engellemektedir ?üphemiz fluoride'in kırıklara yol açan anormal kemik yapımına sebebiyet verdiği doğrultusundadır


Değişik çalışmalarda sürekli düşük dozda fluoride veren "neosten" adı verilen bir preparat kullanılmıştır Bu ilaç kalsiyum sitratla birlikte 12 ay verilip, 2 ay verilmemektedir İki yıl boyunca bu kadınlarda kemik kırıkları engellenmiş ve kemik kitlesi ancak %5 oranında azalmıştır


İdeal olan ilaç sıcak basmalarını engelleyecek, beyine östrojen gibi etki edecek, kalp krizini ve meme kanserini önleyecek, osteoporozu bloke ederek kemikleri koruyacak ve rahim kanseri riskini indirgeyecek nitelikte olmalıdır


Tamoxifen bu etkilerden bazılarına sahiptir Uzun dönem sonuçlarında tamoxifenin meme kanserinin tekrarlamasını önlediği ve diğer memedeki kanser olasılığını %40 oranında engellediği bildirilmiştir


Evista adıyla piyasada bulunan raloxifene'nin pekçok özelliği yeni yeni anlaşılmaktadır Bu ilaç osteoporozun önlenmesi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır Raloxifene rahmi tamoxifenden daha az oranda etkiler


Tamoxifenin kemik yıkımını engellediği doğru mu?


Tamoxifen meme kanserinde önceleri kısa bir süre için ek bir tedavi olarak denenmiştir Bu çalışmalar sırasında tamoxifenin uzun süreli etkileri bilinmiyordu Yapılan araştırmalarda tamoxifenin menopoza girmiş kadınlarda kemikler üzerine östrojen benzeri etki yaptığı saptanmıştır Tamoxifenin hangi dokulara östrojen benzeri etki ya da antiöstrojen etki yaptığı bilinmelidirBu kavrama SERM (selektif östrojen reseptör modülatörü) adı verilmektedirTamoxifen postmenopozal kadınlarda kemikler üzerine östrojen gibi etkiyen ilk SERM'dir


Tamoxifen postmenopozal kadınlarda yılda %1-3 oranında kemik kitlesinde artışa neden olurBu etkisi omurganın aşağı seviyelerinde kalçaya nazaran daha belirgindirUzun süreli ve çok sayıda kadını içeren çalışmalarda tamoxifenin osteoporoza bağlı kemik kırıklarını azalttığın göstermiştir,


Neden tamoxifen premenopozal kadınlarda kemik kitlesinde azalmaya sebep olurken postmenopozal kadınlarda arttırır?Bunun nedeni tamoxifenin premenopozal kadınlarda olduğu gibi östrojenin yüksek oranda bulunduğu durumlarda antiöstrojen olarak etki göstermesidirMenopoz sonrası kadınlarda olduğu gibi östrojenin az miktarda bulunduğu durumlarda ise östrojen benzeri etki gösterir


Kemoterapi yüzünden yumurtalıkları hasar görmüş premenopozal kadınlarda östrojenin yetersizliğine bağlı olarak tamoxifen östrojen benzeri etki gösterir


Sigara, alkol tüketimi, kalsiyumdan fakir beslenme, gün ışığından yoksunluk, egzersiz yapmama, tiroid hormonu ve kortizon benzeri ilaç kullanma büyük miktarda kemik kaybına yol açarHaftada en az üç kere olmak üzere 20 dakika yürümek yeni kemik yapımına neden olur


Menopoza giren kadınlar ihtiyaçları olan günlük 1500 mg kalsiyumu almalıdırlar Bu da yaklaşık günlük 6 bardak süte eşittirBunun tüketimi oldukça zor olduğundan kadınlar 1000 mg'lık kalsiyum tabletlerini kullanmayı yeğlerler (OS-CAL,Calcium Citrate,TUMS gibi) Kalan 500 mg'lık ek kalsiyum diyetteki diğer ürünlerle telafi edilir Bu önlemler kemik kaybının azalmasında ve kemik kırıklarının engellenmesinde ilk basamaktır


Özetle, risk faktörlerinin indirgenmesinin başlangıç noktası beslenmede değişiklik ve egzersiz yapılmasıdır Bununla birlikte, bazı kadınlara ek tedavi gerekebilir Kemik densitometresi ve analizi tedavi seçiminde rehberlik etmektedir


KALP HASTALI?I


Östrojen eksikliği kadınlarda kalp krizi geçirme olasılığını erkeklerinkine yaklaştırır mı?


Kalp krizi, atardamarlardaki akışkanlığın azalmasına bağlı olarak kalbin bazı bölgelerinin yeterli oksijen alamamasına bağlıdırSonuçta bir miktar kalp kası harap olur ve hasta göğüs ağrısı hisseder Gerçekte,kalp krizi budur Terminolojide bu rahatsızlığa iskemik kalp hastalığı denmektedir Bu ifade kalbin yeterli oksijen sağlayamadığını tanımlar


Erkekte, ilerleyen her yaşla birlikte kalp krizi geçirme olasılığı artar Genç yaşlarda erkekteki ölümlerin %10'u, 50'li yaşlarda ise %50'si kalp hastalığından kaynaklanmaktadır


Kadınlarda ise, menopoz sonrası kalp krizi geçirme oranı,erkeklerinkini yaklaşmakta ve hatta geçmektedir Yetmiş beş yaş ve üstü erkeklere kıyasla, iskemik kalp hastalığından ölüm oranı 75 yaş ve üstü kadınlarda daha yüksektir


Östrojenler kalp hastalığını nasıl önlerler?


Pekçok istatistiksel çalışmada östrojenin kalp hastalığını engellediği gösterilmiştirÖstrojen kullanan kadınlarda kalp hastalığında %50 oranında azalma belirlenmiştir


Uzun zamandan beri ,östrojenin kalp hastalığını önleme sebebinin kanda dolaşan lipid seviyesini düşürmesine bağlı olarak meydana geldiği savunulmaktaydı Bu lipidlere kolesterol ve trigliserid denmektedir?imdilerde östrojenin belki de bu etkisinden daha güçlü olarak doğrudan kan damarlarına yönelik bir etkisi daha bilinmektedir Östrojen total kolesterol seviyesini düşürmektedir Biz kolesterolü iyi kolesterol (HDL kolesterol) ve kötü kolesterol (LDL kolesterol) olarak ikiye ayırmaktayız


Östrojen aynı zamanda kan damarlarına etkiyerek bu yağ depocuklarının damar çeperinde toplanmasına mani olur Zaten arterleri tıkayarak kalp krizine neden olan işte bu yağ depocuklarıdır


Östrojenler kalsiyumun kan damarlarına olan etkisini bloke ederler Östrojenlerin antioksidan etkisi vardır ve kalp krizini engelleyen nitrik oksid sistemine etkirler Kan damarlarının daralarak kasılmasını sağlayan anjiotensin sistemini baskılayarak,anjiotensin oluşumunu önlerler Bu etkiye "ACE inhibitör etkisi" denirBöylelikle kan damarları genişleyerek daha fazla kan taşır


Uzmanlar:günümüzde kavram olarak;östrojenin 2/3'sinin doğrudan kan damarlarına;1/3'nin ise kan lipid düzeyine etki ettiğini kabul etmektedirler


Sonuç olarak: Eğer sigara içmiyorsanız kalp hastalığına yakalanma riski %60'a, eğitiminizi tamamlarsanız %50'ye, her gün egzersiz yaparsanız %45'e, günde bir bardak alkol alırsanız veya düşük doz aspirin kullanırsanız %35'e, ideal kilonuzu korursanız %30'a ve de tansiyonunuzu, kolesterolünüzü kontrol altında tutarsanız %15'e düşer


Çeşitli deneysel çalışmalarda;tamoxifenin kolesterol seviyesini indirgeyerek kalp hastalığı riskini de azalttığı belirtilmiştir


MENOPOZ TEDAVİSİNDE YENİ YAKLA?IMLAR


Östrojen ve tamoxifen birlikte kullanılabilir mi?


Bu kombinasyonla, tamoxifen; östrojenin memeler üzerine olan etkisini bloke eder; östrojen de tamoxifenin yan etkisi olan ya da östrojen eksikliğinden kaynaklanan sıcak basmalarını önler Aynı zamanda bu kombinasyon kemiklere yararlıdır, kolesterol seviyesini düşürür ve sıcak basmalarını önler Ancak gene de çalışmalar tamamlanmamış olduğundan tedavide kullanılmamaktadır


Pek çok kadın menopoz belirtilerinin tedavisinde bitki ürünlerini seçmektedir Bitki ürünlerinin kalite-kontrolü sorun teşkil etmektedir Güvenlikleri, etkinlikleri ve toksisiteleri denenmelidir


Çoğu kadın doktorlar tarafından alay edileceklerini düşünerek bu ilaçları kullandıklarını saklarlar Bu nedenle hekimin mutlaka ilacın zararlı etkilerini bilmek, içeriğini öğrenmek ve diğer ilaçlarla etkileşimini görmek için bu soruyu yöneltmesi gerekmektedir


DANI?MA


Hekim hastasına östrojen tedavisinin risklerini ve yararlarını açıklamakla yükümlüdür


Herhangi bir ilaç kullanmadan veya tedaviye başlamadan önce tüm zarar ve yararları iyice anlamanız gerekmektedir Sağlık durumu, meme kanseri tanısı, lenf bezi durumu, hormon reseptör tayini ,menopozal belirtilerin ciddiyeti, yaş ,osteoporoz tehlikesi, kalp hastalığı riski ve diğer başka faktörler tedaviye karar vermede esas teşkil etmektedir


Eğer hormon tedavisi almakta kararlıysanız hekiminize soru sormakta tereddüt etmemelisiniz Onkologunuz ,jinekologunuz ve aile hekiminiz size yardımcı olacaktır Hastanelerde ve bazı özel tedavi merkezlerinde açılan menopoz kliniklerine başvurarak bu konuda eğitim görmüş uzmanlardan ve bilgisayar programlarından yararlanabilirsiniz


ÖSTROJENLER VE MEME KANSERİ


Östojenler ve meme kanseri oluşturma potansiyeli hakkında bilgilerimiz nelerdir?


Bazı çalışmalarda östrojen kullanımı ve meme kanseri arasındaki ilişki gösterilmiştir Son 20 yıldır yaklaşık 30 kadar çalışmada bu ilişki irdelenmiş ve yanıt aranmıştır Sonuçta östrojenin uzun süreli kullanımının meme kanseri ile ilintili olduğu belirlenmiştir


Çalışmada;5-10 yıl östrojen kullanımının meme kanseri riskini %20-50 oranında arttırdığı anlatılmıştır Bu;kadınların %20-50'si meme kanserine yakalanıyor anlamına gelmez; ancak riskin yükseldiğini ifade etmektedir Örneğin 50 yaşındaki bir kadının bir yıl içinde meme kanserine yakalanma oranı 1/300 iken, %20'lik bir artışla bu oran 1,2/300'ye çıkmaktadırYani 10 yıllık bir dönemde östrojen kullanmayan 300 kadının 10'u meme kanserine yakalanırken; östrojen kullanan 300 kadının 12'si meme kanserine yakalanmaktadır Başka bir ifadeyle;10 yıllık bir dönemde kadının %97 oranında meme kanserine yakalanmama şansı var iken,östrojen kullanırsa bu şans %96'ya düşmektedir


Görülmektedir ki; östrojen kullanımı meme kanseri riskini, diğer riskler gözönüne alındığı zaman mühimsenmeyecek bir oranda arttırmıştır Meme kanseri riskini yükselten diğer bir faktör de kilo artışıdır


Östrojenin meme kanseri riskini yükselttiğini düşündüren sebep biyolojik deneylerdir 1950'li yıllarda laboratuar koşullarında farelere östrojen verilerek meme tümörleri oluşturulmuştur Bu çalışmada östrojenin meme dokusuna etki ederek büyümesi sağlanmıştır


Yüksek östrojen seviyesine sahip kadınlarda meme kanserine yakalanma oranı daha fazladır Örneğin,Amerikalı beyaz kadınların meme kanserine yakalanma şansı Japonya'daki kadınlardan daha fazladır


Östrojenin; premenopozal kadınlardaki kaynağı yumurtalıklardır Postmenopozal kadınlarda ise östrojen yağ dokusutarafından yapılır Yağ dokusu böbrek üstü bezinden hormon alarak bunları östrojene çevirir Araştırmacılar;meme dokusunun da bizzat östrojen ürettiğini ispat etmişlerdir


Östrojen ve meme kanseri arasındaki en büyük ilişki 35 yaşından önce her iki yumurtalığı cerrahi olarak alınan kadınlarda ortaya konmuştur Bu kadınlar 20-40 yıl izlenerek; tek bir yumurtalığı alınan kontrol grubu kadınlarla karşılaştırılmıştır Kontrol grubunda meme kanseri gelişme riski; her iki yumurtalığı da olmayan kadınlarda %75 oranında yüksek bulunmuştur Yani her iki yumurtalığı alınan kadınlarda meme kanseri riski düşmektedir


Östrojenler meme kanserine nasıl yol açarlar?


Bir teoriye göre östrojenler meme dokusunu hızlı büyümeye sevk ederler Bu hızlı gelişme sırasında kanser oluşurBaşka bir teoriye göre; östrojenler meme dokusunun genetik materyali olan DNA'ya zarar verirler ki, bu da başlıca kanser sebebidir Günümüzde bu iki etkinin de geçerli olduğu varsayılmaktadır; ancak henüz ispatlanmış bir veri elde bulunmamaktadır


Östrojen kullanan ve kullanmayan kadınlar arasında meme kanseri farklılığı var mıdır?

v Çalışmalarda belirlenmiştir ki; östrojen kullanan meme kanserli hastalar daha uzun süre yaşamaktadırlar Bunun sebebi,östrojen tedavisinden dolayı sürekli meme kanseri açısından takipte olmaları ve erken tanıda yatmaktadır Başka bir açıklama ise; meme kanseri tanısı konduğunda hormon tedavisi sonlandırıldığından tümörün küçüldüğü görülmektedir


Progesteron da meme kanserine neden olabilir mi?


Deneysel olarak menstrüal siklüsün değişik fazlarında meme dokusu incelenmiş ve progesteronun da meme dokusunu uyardığı görülmüştür Bu; progesteronun rahim üzerindeki etkisinin tersidir Bilindiği üzere progesteron östrojenin rahim üzerindeki etkisini bloke ederek, rahim kanserini önler Ancak henüz progesteronun meme kanserine yol açtığını gösteren herhangi bir çalışma yoktur


Hormon tedavisi, mammografik incelemede de bazı değişikliklere yol açar Östrojen kadınların yarısından fazlasında meme yoğunluğunu arttırmaktadır Mammogramlarda yeni ve geniş sahalar yaratarak meme kanseri ile karıştırılabilir Bu nedenle selim ve habis lezyonları ayırt etmek için biyopsiye ihtiyaç duyulabilir Daha önceden meme kanseri tanısı konmuş hastalarda hormon kullanımı başka bir kanseri belirlemeyi zorlaştırmaktadır Böyle bir lezyondan şüphelenildiğinde, tedavi kesilerek hormon bağımlı değişiklikler mammografik olarak saptanabilir Böylelikle gereksiz biyopsilerden hasta korunmuş olur


ÖSTROJEN VE MEME KANSERLİ HASTALAR


Meme kanserine yakalanmış kadın, tam tedavi edilebilir mi?


Mammografik incelemenin ilerlemesi sayesinde,pek çok kadın erken tanı nedeni ile meme kanserinden tamamen küratif olarak kurtulmuştur Sebep,kanserin çok erken teşhis edilerek, vücudun başka bölgelerine yayılmasının önlenmesinden kaynaklanmaktadır Bu erken tanı küratif cerrahiye olanak sağlar ve kalan hücrelerin de radyoterapi, hormonal terapi ve kemoterapi ile temizlenmesine neden olur Küratif tedavi edilememesinin sebebi kanserin ilk saptandığında yayılmış olmasından ileri gelmektedir Tümör başlangıç noktasından değişik bölgelere ilerler: Koltukaltı lenf bezlerine, akciğere, karaciğere, kemiğe, deriye ve diğer organlara metastaz yapar


Meme kanseri ilk teşhis edildiğinde sıklıkla, tümör hücreleri vücudun değişik bölgelerine ilerlemişlerdir Bu evrede; bu tümör parçacıkları çok küçüktür ve günümüzde bunlar hiçbir yöntemle saptanamazlar Bu depocuklara mikrometastaz denir Mikrometastazlı hastalar adjuvan kemoterapi veya hormonal terapi ile küratif olarak tedavi edilebilirler


Mikrometastaz tespit edilmezse; meme kanserini küratif olarak tedavi ettiğimizi nereden bilebiliriz?


Tek yol 20 yıl beklemek ve tümörün tekrar oluşmadığını görmektir Ancak bu pratik bir çözüm değildir


Tedavide küratif olma özelliğini gösteren faktörler arasında tümörün küçük, aksiller lenf bezi tutulumu olmaması, histolojik grade olması, östrojen ve progesteron reseptör varlığısayılabilir


Küratif tedavinin en iyi göstergesi negatif lenf bezi bulunmasıdır Daha sonraki belirleyici etken tümörün histolojik yapısıdır Bu özelliklere sahip hastalarda küratif tedavi şansı %75'dir Tümörün yeniden tekrarlamasına rekürrens adı verilir Bu rekürrenslerin çoğu ilk üç yılda ortaya çıkmaktadır Üç yılın sonunda oran yıllar geçtikçe azalır İyi huylu tümörlerde bu oran yıllık %0,5'e kadar iner, bu da 200 meme kanserli kadında her yıl ancak 1 tanesinde rekürrens görüldüğünü ifade eder Fakat gene de uzun yıllar sonra bile rekürrens görülen olgular bildirilmiştir


1997 yılında ABD'de yeni meme kanseri tanısı konan hasta sayısı 180000'dir Bu rakamın 97000'inin rekürrens şansı çok azdır 60 yaşında tanı konulduğu varsayılırsa ve 25 yıllık bir sürvi düşünülürse ABD'de halen 2,5 milyona yakın meme kanseri hastası bulunmaktadır


Meme kanseri tedavisi gören hasta menopozal belirtiler için östrojen kullanabilir mi?


Eğer bir kadında meme kanseri gelişmişse östrojen yüzünden ikincil bir kansere maruz kalma riski fazladır Ama bunu desteklemek için gerekli bilimsel çalışmalara ihtiyacımız bulunmaktadır Bildiğimiz; meme kanserli hastalarda yıllık %0,5 oranında ikincil meme kanseri riski bulunduğudur Eğer östrojen 10 yıl sonra %30 oranında riski arttırırsa;10 yılın sonunda 100 kadının 5'inde ikincil meme kanseri beklerken östrojen kullanımı ile bu rakam 8'e çıkacaktır


Halen kabul gören düşünce;tamoxifen ve östrojeni yerine koyma tedavisinin östrojen (+) tümörlü hastalarda tümör rekürrensini arttırmadan;menopozal belirtileri ortadan kaldırdığı yönünedir


Çoğu hekim,meme kanserli hastalara östrojen verilmemesi gerektiğini savunurlar Sebep,östrojenin meme dokusunda büyümeyi uyarmasından ve çok küçük meme tümörlerine yol açabileceğinden ileri gelmektedir


Bazı meme kanserli hastalarda östrojen eksikliğine bağlı çok ciddi menopozal semptomlara rastlanmaktadır Bu hastalara bazı tedaviler verilebilir Örneğin sıcak basmaları için progesteron ve ürogenital atrofi için vajinal östrojen gibi Ancak en doğrusu; hastaya bu tedavinin tüm riskleri ve yararlarının anlatılması ve hastanın kendi kararını vermesini sağlanmasıdır