dünden bu güne teknoloji ve insan

Dünden Bugüne Teknoloji ve İnsan

Yaratıcılık insanın en temel özelliklerinden biridir İnsanın kendi doğasından beslenen bu yaratma isteği mühendislik mesleğinin ve bunun sonucu olarak teknolojideki gelişmelerin ana sebebidir Hemen her fırsatta kullandığımız teknoloji sözcüğü, sanat ya da beceri anlamına gelen yunanca "Techne" ve bilim ya da çalışma anlamına gelen "Logia" sözcüğünün birleşmesinden türetilmiştir İngilizcedeki mühendis anlamında kullanılan Engineer kelimesi ise latince "İngeniatorem" kelimesinden türemiştir ve icat etmede ya da günümüze uygun bir diğer deyişle teknoloji tasarımında yaratıcılığı olan kişi anlamına gelir Türkçede kullanılan mühendis sözcüğü ise eski osmanlıcada (arapçadan) 'Geometri bilen' anlamındaki hendese sözcüğünden türetilmiştir

MÖ 3000 civarında Mısırda pramitlerin yapımında çalışan mühendisler matematiğin bilinebilen kurallarını büyük bir ustalıkla kullanarak pramitin yapımını binde birlik bir hata payıyla tamamlamış ve bunu birçok gizemli buluşla süslemeyi başarmışlardır (Örneğin İlk radyoaktif meteryallere firavun mezarlarında rastlanmıştır, Mumyalama teknikleri hala tam çözülememiştir Pramitin ışıklandırma sistemi ciddi bir muammadır, pramitin coğrafi konumu ve Pi sayısının gizemi bugüne kadar cevapsızdır vs) Babilde ilk toplama makinası olan abaküs bu yıllarda icad edilmiştir

MÖ 2000 yılı civarında kaleme alınan Hamurabi yasalarında belirtilen inşaat yapım kuralları, belgelenen en eski mühendislik kuralları sayılmaktadır Anadoluda yaşamış olan Thales, MÖ 550'lerde geometrinin temellerini atan Pisagor okulunu kurmuştur Ayni dönemlerde yaşayan Arşimed (MÖ 287) birleşik makaraları, hidrolik vidaları, büyüteci bulması ve kaldıraç kanunlarının uygulandığı savaş makinalarının icadı modern mühendisliğin ilk adımları sayılabilir Bulduğu kaldıraç kanunları Fen bilimlerindeki gelişmenin de başlangıcı sayılmaktadır

Mısırlılar ve Yunanlıların bu icad etme yetenekleri tarihsel olarak bilinmekle birlikte teknolojik olarak ilk uygulayıcılar Romalılardır Romalılar mühendislikte gösterdikleri başarıların yanında satandart ölçütlerin geliştirilmesine ve örgütlenmeye büyük önem vermişlerdir Bilim ve tekniğin birleştirilmesi olarak belirtilen bu çalışmalar mühendisliğin temeli sayılmaktadır MÖ 10 yılında romalı mimar Vitruvius ilk vinci tasarlamıştır

Hakkında bilgi sahibi olunan ilk mühendislik ders kitabı MÖ15 yılında Marcus VPollio tarafından kaleme alındığı tahmin edilen "De Architectura" dır

Toplumlar arasında ticaret geliştikçe edinilen bilgilerde hızla yayılmıştır Yayılan bu bilgilerin Çinliler tarafından büyük bir maharetle ve batıdan çok daha önce teknolojiye dönüştürüldüğü bilinir Örneğin demir kalıpçılık, dümen, kağıt, ipek dokumacılığı, barut (1000 civarı), matbaacılık (1045 civarı) gibi buluşların Avrupada keşfedildiği 14yy dan yüzlerce yıl önce Çinde uygulandığı saptanmıştır

Özellikle 16yy sonrasında Copernicus, Kepler, Newton, Galileo,Toricelli, Laplace, Fourier, Lavosier, Avagado, Carnot, Maxwell, Watt, gibi bilimle uğraşan insanlar günümüz teknolojisinin gelişmesinde çeşitli disiplinlere bağlı bilimsel temellerin oluşmasına neden olmuşlardır

Günümüze en uygun modern ve popüler mühendisliğin babası olarak Leanardo da Vinci kabul edilmektedir (1452 -1519)

6yy da Slavlar tarafından geliştirilen saban, 8yy da uzak doğudan getirilen üzengi, 11YY da ilk ateşli silahın icadı (MS1050) ve19yy da at nalı ve koşum takımı devrimsel niteliktedir ve batıdaki toplumsal yapının zaman içinde tümüyle değişmesine neden olmuştur

Sanayileşme sürecindeki Avrupada teknolojinin gelişimi vazgeçilmez hale gelince insanların şehirlerde yaşamaya başlamaları sonucu yeni çalışma şartları ortaya çıkmıştır Bu yeni toplumsal yapılanma sürecinde ilk başlarda yeni gelişmelere karşı tepki de büyük olmuştur Buna ilk örnek 19yy başlarında çıkan luddite isyanıdır İsyanın adı çalışma koşullarından memnun olmadığı için bir çorap tezgahını parçalayan Ned Lud adlı işçiden geldiği sanılmaktadır (Luddite , günümüz İngilizcesinde makine düşmanı anlamına gelmektedir) Bu isyancıların başlattıkları eylemde giydikleri saboları (Takunyaya benzer terlik) çıkrıkların dişlileri arasına sokmaları sonucu tezgahlar zarar görerek üretim durmuştur Günümüzde benzer olaylar için kullandığımız "sabotaj" kelimesinin kökeni bu olaydır

Batıda sanayi devriminin 19yy dan itibaren James WATT tarafından gerçekleştirilen buharlı lokomotifin icadıyla başlamış olduğu varsayılır 1876 da Alexande Graham BELL'in bir deney sırasında üzerine dökülen asitin temizlenmesi için yeni icad ettiği telefonun öbür ucundaki yardımcısını " Bay watson buraya gelin, çabuk olun " sözüyle çağırması iletişim teknolojisinin kesin başlangıç tarihidir Bu olayların hemen sonrasında Edison 1879 da Elektrik ampulünü ve 1888 de gramafonu icat etti 1902 de Limuere kardeşler ilk sinama filmini icat etti 1903 de Wright kardeşler ilk motorlu uçak denemesini gerçekleştirdi 1904 de elektronik vakum tüp icad edildi 1908 de Sanayici Henry Ford "T" adını verdiği otomobili için sanayide devrim sayılan ilk üretim bant sistemini yarattı Markoni ilk radyo yayınını gerçekleştirdi 1911 de Rutherford atomun parçalanmasını gerçekleştirdi 1915 de Einstein genel relativite teorisini keşfetti 1926 da RGoddat tarafından ilk roket denemesi yapıldı1926 da ilk TV cihazı, 1946 da ENIAC adıyla ilk elektronik bilgisayar, 1954 de transistörlü radyo,1958 de ilk mikrochip keşfedildi Ruslar ilk insan yapımı cisim olan sputnik1 i uzaya fırlattı 1962 de Telstar adıyla uzaya ilk haberleşme (Comminication) uydusu fırlatıldı SSCB de ( Bugünkü Rusya) Y Gagarin adındaki astronot 12 Nisan 1961 de uzaya giden ilk insan oldu 1967de GAfrikalı Dr bernard tarafından ilk kalp nakli ameliyatı gerçekleştiridi 1969 da

N Armstrong aya ilk ayak basan adam oldu 1974 de mikroişlemcili ilk bilgisayar geliştirildi Ve nihayet 2000 de genetik şifre çözülmeye başlandı ve ilk canlı kopyalaması başarıldı

Bütün bu sayılan teknolojik gelişmelerin tümü batıda olmasada büyük bir çoğunluğu batıda olmuştur ve olmaya devam etmektedir Zira buluşları en çok onurlandıranlar ve en çabuk organize olan toplumlar batılılardır Örneğin ilk uçma denemesini yapan insanın, ilk aya gitme denemesinin, gerçeğe en yakın haritanın( Piri Reis) ve ilk denizaltının Osmanlılar döneminde yapıldığı çok az kişi tarafından bilinmektedir İlk uçan insan ünvanına sahip Hazerfen Ahmet çelebi ödülllendirilmeyi ve dahada önemlisi çalışmalarında desdeklenmeyi beklerken ne yazıkki eline tutuşturulan bir kese Akçe ile Cezayire sürülmüştür ve mezarının nerede olduğu bu gün hala tam bilinmemektedir Bu gün nasıl yapıldığı hala çözülemeyen dünya haritasının sahibi Piri reis ise en olgun yaşında hayata veda etmiştir!

Bu gün ulaşılan teknolojinin temeli bilimdir Bu iki kavram tarihsel süreçte ilk kez ilişkiye girdiklerinde bilim teknolojinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır Önce icat yapılmış sonra neden ve sonuç irdelenerek prensipler oturtulmuştur Günümüzde ise bilim teknolojiye öncülük etmektedir Örneğin Transistör, Lazer gibi buluşlar bilimsel çalışmaların sonucudur ve teknolojinin vazgeçilmez ögesi olmuşlardır

Teknoloji kavramı bilimin uygulamaya geçirilmesi olarak da tanımlanmaktadır Matematik ise bilim ve teknolojinin kuramsal dilidir ve evrensel nitelikteki bu dili en yoğun kullananlar mühendislerdir

Zaman içinde mühendislik kavramı da gelişerek sadece teknoloji tasarım ve üretimiyle sınırlı bir iş olmaktan çıkmıştır Yapılan tasarımın uygulanması ve denetlenmesi bir dizi mühendislik yaklaşımlarını doğurmuş ve birbirinden ayrı temel ve alt mühendislik disiplinlerinin oluşmasına neden olmuştur

Tasarımın ürüne dönüşmesi birbirinden farklı bazı teknik yaklaşımları gerektirir Bu noktada ustalık kavramı önem kazanmaya başlamıştır Geçmişte maharetli ve eğitilmiş usta kişiler tarafından yapılan ve sınırlı kalan bu üretimler günümüzde artık makinalar tarafından yapılmaktadır Makinaları tasarlayan mühendislerdir ama kullananlar genellikle mühendis olmayan ve emek yoğun çalışan işçilerdir Kisiden kişiye değişebilen kabiliyet ve kişilik yapısı işçiliğin denetimini zorunlu kılmıştır Önceleri üretim sürecinde tecrübeli ve/veya kıdemli işçiler ya da ustalar tarafından denetlenen işçilik, zamanla teknolojinin denetimine girmiştir Bu tekniklerin farklı boyutlarda kullanımıyla üretimde denetim teknolojileri ya da genel adıyla Otomasyon Teknolojileri ortaya çıkmıştır İşcilik zamanla uzmanlığa dönüşmüş ve günümüzde sayıca azalmaya başlamıştır

Hızla gelişen mikro elektronik sistemlerine paralel olarak yazılım teknolojileriyle entegre edilen üretim yöntemleri iğneden ipliğe üretilen her ürün için geçerlidir Kullandığımız her ihtiyaç maddesi neredeyse bir teknoloji harikasıdır Bir dizi araştırma geliştirme sonucu yaratılan bu ürünlerin nasıl bir süreçten geçtiği kullanıcısını pek ilgilendirmez Hangi prensiplerin uygulandığı, nasıl bir matematik modele dayandırıldığı hatta nasıl üretildiği kimsenin umurunda değildir Önemli olan sonuçtur Diğer bir deyişle üründe aranan konfor, estetik, fiyat, çevresellik ve en önemlisi kalite özelliğidir

Yaratılan yeni pazarlama teknikleri ile toplumsal ihtiyaçların genişlemesine paralel olarak üretimde rekabete dayalı maliyet ve kalite kavramlarının ağırlığı hızla artmıştır Özellikle batılı toplumlarda rekabetin ve pazarlamanın en temel ögelerinden biri kalitedir Gelişme bu yönde olunca üretim tesislerinde kalitenin denetimi gerekli hale gelmiştir Başlangıçta emek yoğun yöntemlerle yapılan bu denetimler bilgisayar teknolojisinin hızlı gelişimiyle yerini PC tabanlı test ve otomasyon tekniklerine bırakmıştır Artık neredeyse insan gibi görebilen, ses tanıyan, koklayan, hareket eden, insandan daha hızlı ve isabetli karar veren Robotik sistemler revaçtadır Günümüzde insan ve makine bir anlamda bütünleşmektedir

Teknolojinin yaşamımıza getirdiği bunca olumlu etkinin yanında doğal yaşama olan olumsuz etkileri insanoğlunun çözüm bulmaya çalıştığı diğer bir olgu olarak zihinleri meşgul etmeye devam etmektedir Bu günü yarınlar için geçmişten ödünç alan insanoğlu, torunlarının değil artık kendi yaşamının kaygısını taşımaktadır Yaşamda felsefi düşünceyi hızla yok eden harika teknolojiler makinaları insanlaştırmanın bir adım öncesinde neyazıkki insanları makinalaştırmaya başlamışlardır