Aile Hekimliği

Aile Hekimliği



Genel Bilgiler


Yurt dışında pek çok gelişmiş ülkede aile hekimliği denilen bir sistem mevcuttur Bu sistemin asıl amacı birinci basamakta tedavi edilebilecek olan büyük bir hasta grubunun ikinci basamak ve üçüncü basamak kurumlarına gitmeden tanı ve tedavilerinin daha hızlı ve süratli yapılması, zaman ve işgücü kaybının önlenmesi ve eğitim hastanelerinin birinci basamak tedavi yükünün azaltılarak, asıl işlevleri olan öğrenci ve asistan eğitimi ile bilimsel faaliyetlerine, araştırma faaliyetlerine daha çok zaman ayırabilmeleri ve daha kompleks olguları daha etkin bir biçimde tedavi edebilmelerine imkan vermek içindir


Aile Hekimleri, tıp doktorları arasında yapılan tıpta uzmanlık sınavına girerek tıbbi ingilizce sınav ile bu bölümü kazanan tıp doktorlarının 9 ay süreli çocuk sağlığı hastalıkları, 9 ay süreli iç hastalıkları, 8 ay süreli kadın hastalıkları ve doğum, 6 ay süreli genel cerrahi, 4 ay süreli psikiyatri eğitimi alarak ve tez çalışmalarını tamamlayarak girdikleri uzmanlık sınavı sonucunda AİLE HEKİMLİĞİ UZMANI ünvanını alırlar Tıp fakültesi de dahil olmak üzere yaklaşık aile hekimliği eğitim süresi 10 yıldır


Avrupa birliği ülkelerinin tamamına yakını etkin bir biçimde uyguladıkları bu yöntemle sağlık problemlerini büyük ölçüde azaltmışlar ve hastanelerde ve eğitim hastanelerinde oluşan kuyrukları büyük ölçüde ortadan kaldırmışlardır
Ülkemizde de Avrupa Birliği Üyeliği kapsamında bu çalışmalar süratle yapılmakta olup, yakın gelecekte bu sistem devreye girecektir


Birinci basamak ve kısmen ikinci basamak hizmetleri böylece daha etkin bir şekilde verilebilecek ve ikinci ve üçüncü basamak olarak tanımlanabilecek olan hastaneler ve üniversite hastanelerinin de daha iyi ve kaliteli sağlık, sağlık eğitimi vermeleri sağlanabilecektir





Aile Hekimi Kimdir?


İlk çağ toplumlarında her hangi bir bilimsel eğitime dayanmayan halk hekimliğinin yerini 18 yüzyılda bilimsel hekimliğin aldığını görüyoruz 1900'lü yılların ilk başlarında pediyatri, dahiliye gibi çeşitli branşlarda uzmanlaşma dönemi başlamıştır Önceleri semptoma yönelik olan tedavi anlayışı ile "hasta yoktur, hastalık vardır" görüşüyle, kişilerin sadece hastalıkları üzerinde durulmuştur Daha sonra her hastalığın kişiye göre değişebileceği görülünce insanın fizik ve sosyal çevresiyle bir bütün olduğu ve insanı bir bütün içînde değerlendirerek hastalıkların ve sağlığın bu bütün içinde ele alınması gereği ortaya çıkmıştır Tüm aileye hizmet sunulması, genel bir bazda hastalıkların ele alınmasının gereği aile hekimliğinin bir uzmanlık dalı olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur Ayrıca günümüzde hastalıkların yapısındaki değişiklik ölüm nedenlerinin farklılaşması kronik hastalıkların oranlarındaki artış insanları sürekli izleyebilecek yeni bir hekim tipine ihtiyacı ortaya koymuştur Bu durum, birinci basamakta mutlaka tıp fakültesini bitirdikten sonra ek eğitimli bir uzmanlık alanı oluşmasını ve hizmet vermesini gerektirmiştir
Aile hekimi yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın, kişilere, ailelere ve kendine bağlı topluluğa kişisel, sürekli ve birinci basamak sağlık hizmeti veren, bu konuda uzmanlık eğitimi görmüş tıp doktorudur

Görevini muayenehanesinde, evlerde, bazen bir klinik ya da hastanede (sevk ettiği ve hastaneye yatırılan hastalarının takibinde) sürdürür Erken tanı koymayı amaçlar, hastalık ve sağlık hakkındaki düşüncelerine fiziksel, psikolojik ve sosyal faktörleri de dahil eder Kendisine bir hekim olarak getirilen tüm sağlık problemleri için bir ilk değerlendirme yapar Kronik, tekrarlayıcı ya da terminal hastalığı olanların sürekli tedavisini üstlenir Hastası ile uzun süreli bağlantı kurarak hastalığı hakkında mesleki açıdan kullanabileceği verileri toplar Diğer medikal ve medikal olmayan branşlar ile koordinasyon içinde çalışır Hastasını gerektiğinde birinci basamakta tedavi eder, sevk etmesi gereken durumları bilir, hastaneye sevk durumlarında geri bildirim yapılması gerekir Aile hekimliği bir ekip hizmetidir ve birinci basamak ekibi ile (hemşire, ebe, diş hekimi, diyetisyen, fizyoterapist gibi) birlikte yürütülür Bu ekibin sorumluluğu başvuran bireylerin daha sağlıklı yaşamaları için koruyucu, tedavi edici hizmetleri vermek, gerekli sağlık eğitimini yapmaktır


Aile hekimi, anne karnındaki fetusdan, en yaşlı bireyine kadar bütün aile fertlerinin sağlığından, ailenin sağlıkla ilgili sorunlarından ve hastalıklarından sorumludur Sağlıklı bir toplumu oluşturacak en küçük toplumsal birimi yani aile fertlerini koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmeti sunar Bireyin sağlıkla ilgili tüm sorunlarını ele alırken, fiziksel, psikolojik ve sosyal faktörleri bir bütün halinde değerlendirerek çözüme ulaşır Kişinin yaşadığı ortamı, aile ilişkilerini ve mevcut sorunların geçmişini bilir Hizmet sunduğu toplumu her yönüyle tanır, aile, çevre ve iş ilişkilerini değerlendirir Aile hekimi bunu kendisine kayıtlı olan nüfusla uzun süre birlikte olarak sağlayabilir Aile hekimliği sistemini kurmuş batı ülkelerinde bir aile hekiminin bir hasta ile olan ilişkisinin ortalama süresi İngiltere'de 10-12 yıl, Danimarka'da 8-10 yıl, Avustralya'da 12-13 yıldır Aile hekimi kendisine kayıtlı kişilerin ilk başvurduğu hekimdir

Başvuruyu yapan kişinin, her türlü sağlık sorununu ele alır; birinci basamak sağlık hizmetini aşan sorunlar için yapacağı danışmanlık hizmetleriyle diğer uzman hekimlere, gerekiyorsa bir psikoloğa, bir diyetisyene ya da bir diş hekimine hastayı sevk ederek, koordinatör görevini üstlenir Dolayısıyla kendisine kayıtlı kişilerin aynı zamanda sağlık danışmanı, bu konuda yol gösteren ve haklarını savunan kişi konumundadır
Aile hekimi hastayı daha ileri bir merkeze ya da başka bir dal uzmanına sevk etmesi gerektiğinde, onun en doğru bilgilerle gitmesini sağlayarak, yüksek maliyetli ikinci basamak sağlık hizmetlerinin daha etkin biçimde kullanımını sağlayabilir
Aile hekimi kayıtları sağlıkla ilgili araştırmalarda çok değerli bir veri kaynağıdır

Kişinin sağlık kayıtlarının bulunması eksiksiz bir koruyucu hekimlik uygulaması için zorunludur Bu kayıtlar, toplumun sağlığının değerlendirilmesi için gerekli olan istatistiki bilgilerin elde edilebileceği en önemli kaynaktır
Aile hekimleri tarafından verilen hizmet aşağıdaki özelliklerle nitelendirilebilir:

• Aile hekimliği hizmeti toplumun belli kesimleriyle sınırlı değildir; yaş, cins, sosyal sınıf, ırk ve din farkı gözetmeksizin herkes içindir Aynı zamanda hiç bir yakınma ve sağlık sorunu dışlanmaksızın genel bir sağlık hizmeti yaklaşımıdır
• Kolay ulaşılabilir olma özelliğini taşır Bu ulaşılabilirlik hem bölgesel, hem kültürel anlamdadır
• Bütünleştiricidir Sağlığın geliştirilmesi, hastalıklardan korunma, tedavi edici ve rehabilite edici bakımı içerir
• Süreklidir Bireyin sağlığını tüm yaşamı boyunca değerlendiren sürekli bir sağlık hizmetidir Kişinin hastalığını ya da mevcut sağlık durumunu özgeçmişine ait edindiği bilgiler doğrultusunda daha doğru değerlendirir
• Aile hekimliği bütün bu amaçlara ulaşabilmek için bir ekip çalışması gerektirir Aile hekimleri iyi çalışan, multi- disipliner bir ekibin üyesi olmalıdır
• Aile hekimi bireylerin ailelerin ve toplumun sağlık sorunlarını fiziksel, psikolojik ve sosyal yönleriyle ele alır Bu nedenle aile hekimi tıbbi bilgisinin yanı sıra, sosyal ve kültürel çevreyle ilgili bilgilerle de donanmalıdır
• Aile hekimliği hizmeti hastalık merkezli olmaktan çok birey merkezlidir
• Aileye yöneliktir Sorunlar aile temelinde ve kişinin sosyal çevresi göz önüne alınarak değerlendirilir ·
• Topluma yöneliktir Hastanın sorunları, toplum içinde, hastanın yaşadığı çevre göz önüne alınarak değerlendirilir Aile hekimi, toplumun sağlık sorunlarından haberdar olmalı, diğer sektörlerin meslek grupları ve kuruluşlarıyla, gönüllü kuruluşlarla birlikte bölgesel sağlık sorunlarında olumlu değişiklikleri başlatmak için çalışmalıdırlar
• Diğer sağlık branşları ve kuruluşlarıyla birlikte uyum içinde çalışmayı gerektirir Aile hekimi bireylerin sağlık sorunlarının pek çoğunu çözebilir ancak gerekli durumlarda hastayı sevk eder Sevkin gereği ve sonuçları aile hekimi tarafından hastaya açıklanır Aile hekimi sağlık hizmetlerinin kullanımı konusunda hastanın danışmanıdır ve hastaya sunulan tüm sağlık hizmetinin koordinatörüdür
• Aile hekimi hastası ile , yakın, sıcak ve güvene dayalı bir ilişki içerisindedir Hasta aile hekimini tamamıyla güvenilir bulmalıdır ve aile hekimi hasta ile ilgili bilgilerin gizliliğini korumalıdır
• Aile hekimi, hastasının diğer sağlık hizmeti sunan birimlerle ilişkilerinde, hastanın savunucusu ve danışmanı durumundadır

Bütün bu özelliklerin dengeli değişimi aile hekimliğinin temel düşünce tarzını oluşturur Bireylerin ve toplumun sağlığını korumak, sağlıklı yaşam sağlamak, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerine küçük nüfus birimlerine kadar ulaştırmak ve sürekliliğini sağlamak, çocukların, yaşlı insanların, kadınların, adolesan dönem gibi grupların özel sağlık ihtiyaçlarını belirlemek, kronik hastalıkları ve bozuklukları önlemek, bölgedeki çevre koşullarını iyileştirmek, topluma sağlık eğitimi vermek, hastalara uygun bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini gerçekleştirmek gibi pek çok hedef, aile hekimliği hizmetinin temel amaçlarıdır


Aile hekimliği ilk basamak tedavi hizmetlerini sürekli, etkin ve kaliteli bir biçimde vererek gerek toplumun sağlıkla ilgili problemlerinin ve gerekse sağlık sektörünün içinde bulunduğu ikinci ve üçüncü basamak tedavi hizmeti veren kuruluşlara aşırı yüklenme vb gibi problemlerin çözümünde büyük faydalar sağlayabilecek bir disiplindir



Aile hekimlerinin görevleri

• Birinci basamak tedavi hizmetleri,
• İkinci ve üçüncü basamak tedavi hizmetinin evde ve ayakta takibi,
• Kişiye yönelik koruyucu sağlık ve aile planlaması hizmetleri,
• Laboratuvar hizmetleri ,
• Periyodik muayene,
• İlk ve acil yardım hizmetleri

olarak belirlenmiştir
Aile hekimliği, eşit, sürekli, koşullara uygun, nüfusa göre planlanmış, bilimsel, mesleki ve etik ilke ve esaslara dayanan, gelişime açık, çağdaş bir sağlık hizmetidir