Nefroloji Nedir? Nefroloji Ile Ilgili Bilgiler

Nefroloji hakkinda Nefroloji Nedir? ile ilgili bilgiler


Başlıca böbrekler olmak üzere, mesane ve idrar yollarını kapsayan boşaltım sisteminin hastalıklarını inceleyen bilimdir Başlıca hastalıkları şunlardır: • Böbrek İltihapları (Nefrit, Pyelonefrit gibi) • Böbrek Yetmezliği (Akut veya kronik)) •
Başlıca böbrekler olmak üzere, mesane ve idrar yollarını kapsayan boşaltım sisteminin hastalıklarını inceleyen bilimdir

Başlıca hastalıkları şunlardır:
• Böbrek İltihapları (Nefrit, Pyelonefrit gibi)
• Böbrek Yetmezliği (Akut veya kronik))
• İdrar Yolu Enfeksiyonları
• Hipertansiyon (Böbrek Kaynaklı)

Nefrit - Glomerulonefrit

Genel Bilgiler



Böbreğin temel fonksiyonlarından birisi idrar üretmektir Her 2 böbrekte idrar üretimine yol açan yaklaşık 2 milyon küçük ünite (nefron) vardır Bir nefron temel olarak 2 kısımdan oluşur

1 Böbreğe gelen kanın süzüldüğü filtre (glomerül)
2 Süzülen kanın idrara dönüştüğü uzun, yer yer kıvrımlı borular
(tübül)

Böbreğin iltihabi hastalıkları nefrit olarak isimlendirilir Nefrit nedenleri ikiye ayrılır:

1 Mikrobik olmayan nefritler: Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları ikiye ayrılır

• Glomerülonefrit
• Tübüler nefrit (Tübülointerstisiyel nefrit)

2 Mikrobik nefritler (piyelonefrit): Piyelonefritin diğer bir ismi de üst idrar yolu infeksiyonudur

Glomerülonefrit: Nefronda ağırlıklı olarak glomerülde iltihap vardır Türkiye'de kronik böbrek yetmezliğinin birinci nedeni glomerülonefrittir Belirti ve bulgular glomerülonefritin tipine göre değişir Hastanın muayene edilmesi, kanda üre ve kreatinin bakılması ve basit idrar incelemesi ile glomerülonefrit tanısını koymak genellikle çok kolaydır Muayenede glomülonefrit bulguları

el, ayak ve göz kapaklarında şişme, idrar renginde koyulaşma ( idrar çay rengini alabilir ) ve yüksek tansiyondur İdrar incelemesinde kanama ( hematüri ) ve protein kaybı (proteinüri) glomerülonefrit lehine bulgulardır Glomerülonefrit tanısında asıl zorluk glomerülonefrite yol açan hastalığın saptanmasıdır Glomerülonefrite yol açan neden genellikle saptanamaz Glomerülonefritin tipini anlamak için böbrek biyopsisi yapılmalıdır, yani böbrekten mikroskopik inceleme için parça alınmalıdır Birçok hastanın böbrek biyopsisi denince aklına kanser gelmektedir ancak böbrek biyopsisinin amacı kanser aramak değil glomerülonefritin tipini anlamaktır
Glomerülonefritler ne tür sorunlara yol açar?
Pratikte glomerülonefritler 5 şekilde karşımıza çıkar Hastanın hiçbir şikayeti olmayabileceği gibi ileri böbrek yetmezliği de olabilir

1 İdrar incelemesinde anormallikler: Hastada hiçbir belirti ve bulgu yoktur Başka bir nedenle doktora giden hastaya yapılan idrar incelemesinde kanama veya protein kaybı saptanır

2 Nefrotik sendrom: İdrarla günde 3 - 35 gramdan fazla protein kaybı vardır Hastanın el, ayak, yüz ve diğer bölgelerinde üzerine basınca iz bırakan şişlikler vardır Ayrıca kanda albümin seviyesi düşer, kolesterol düzeyi artar

3 Ani başlayan glomerülonefrit: Bu hastalarda ön plandaki sorunlar idrarda kanama, yüksek tansiyon ve vücutta sıvı birikmesidir Çocuklarda streptokok infeksiyonlarını takiben gelişen nefritlerin çoğu bu gruba girer

4 Kronik (müzmin, uzun süreli) glomerülonefrit: Bu hastalarda idrarla kanama, protein kaybı, yüksek tansiyon ve şişlik vardır, hastalık uzun sürelidir

5 Hızlı ilerleyen nefrit: Kısa sürede böbrek yetmezliği gelişir ve hasta diyaliz tedavisine ihtiyaç duyar Tedavi
Her hastada farklıdır Böbrek biyopsisinin sonucu ve hastada mevcut olan sorunlara göre tedavi planlanır Sadece çocuklarda, eğer nefrotik sendrom var ise önce tedavi verilip, daha sonra gerekirse böbrek biyopsisi yapılabilir Glomerülonefrit tedavisi kesinlikle uzman hekim, tercihen nefroloji uzmanı denetiminde olmalıdır Tedavide başarısızlık kalıcı böbrek yetmezliğine yol açabilir ve hasta sürekli diyaliz tedavisine ihtiyaç duyabilir

Böbrek Yetmezliği

Böbrek karnın arka bölgesinde bulunan 100-150 gram ağırlığında bir organdır Normal kişilerde sağ ve solda olmak üzere iki adet böbrek bulunur Toplumda yaklaşık 1000 kişinin bir tanesinde tek böbrek vardır Tek böbrekli olmanın önemli bir sakıncası yoktur






Böbreklerin işlevi

Böbreğin başlıca işlevleri vücut su, tuz, kalsiyum dengesinin sağlanması, idrar aracılığı ile zararlı maddelerin ve ilaçların vücuttan atılması ve hormon, şeker metabolizmasına olan katkılarıdır Böbrek yetmezliğinde böbreğin bu işlevlerinde bozulma olur Böbrek yetmezliği ani (akut) veya sinsi (kronik) seyirli olmak üzere iki şekilde gelişebilir

Akut böbrek yetmezliğinin nedenleri

Çok sayıda neden vardır;
1 Ağır kanama, kusma, ishal, yanık sonucu kan basıncında düşme
2 Gebelik: Kanamalar, gebelik zehirlenmesi, sağlıksız koşullarda yapılan düşükler
3 Kalp yetmezliği
4 Böbrek hastalıkları: Nefrit, böbrek damarının tıkanması
5 İdrar yollarında tıkanıklık: Kanser, prostat büyümesi, taşa bağlı tıkanma
6 Ameliyatlardan, özellikle büyük ameliyatlardan sonra
7 İlaçlar: İlaçlara bağlı akut böbrek yetmezliği sık karşılaşılan bir sorundur, bu nedenle ilaçlar kesinlikle doktor denetiminde kullanılmalıdır
8 Depreme bağlı kas zedelenmeleri

Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri

Türk Nefroloji Derneğinin verilerine göre;
1 Nefrit: Böbrek iltihabıdır
2 Şeker hastalığı
3 Hipertansiyon
4 Taş, tıkanma, tümör gibi idrar yolu hastalıkları
5 Böbrek kistleri
6 Diğer nedenler

İdrar Yolu Enfeksiyonları

Oldukça yaygın bir rahatsızlık olan İdrar yolu enfeksiyonları, idrar torbasının (mesane) basit iltihaplanması veya diğer idrar sistemi organlarının (örneğin böbrekler) daha ileri düzeyde iltihaplanması şeklinde olabilir

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) deyimi üriner sistemde mikropların üremesi anlamına gelir Çocuklarda en sık görülen bakteriyel enfeksiyonlardan biridir Her yaş ve cinste görülür Kadınlarda yenidoğan dönemi hariç erkeklerden fazla gözlenir Yedi yaşına kadar olan dönemde erkek çocuklarda %16, kız çocuklarda %78 İYE gelişir Bakteriler, virüsler ve mantarlar idrar yolu enfeksiyonuna neden olurlar Ülkemizdeki böbrek yetmezliği olan hastaların önemli bir kesimine vezikoüreteral reflü (mesanede toplanan idrarın böbreklere doğru geri kaçışı) ve böbrek taşı hastalığı neden olur Tekrarlayan İYE olan hastalar bu yönden değerlendirilmelidir
Özellikle ilk beş yıl içinde böbrekte enfeksiyon olması kalıcı ve ilerleyen zedelenmelere neden olabilir Bu durumun dikkatten kaçması ve enfeksiyonların kontrol altına alınamaması böbrek yetmezliği ile sonlanabilir
Normal olarak mesanede toplanan idrar böbreğe geri dönmez Vezikoüreteral reflü (VUR) (mesanede toplanan idrarın böbreklere doğru geri kaçışı) mesanedeki mikroorganizmaların yukarı üriner sisteme taşınmasına neden olur Tekrarlayan İYE olan çocuklarda %25-50 (ortalama %35) vezikoüreteral reflü vardır İYE olmayan çocuklarda VUR %04-18 arasında görülür Vezikoüreteral reflüde böbrek enfeksiyonu gelişimi kolaylaşır
İşeme bozukluğu: Bu tablo tipik olarak 3-7 yaşları arasında görülür Mesane kasları kontrolsuz, istem dışı-önlenemez-düzensiz bir şekilde kasılır Bu hastalarda gün içinde birçok kez ani idrar yapma veya sıkışma hissi görülür Mesanenin istemsiz kasılmalarını engelleyemeyen hasta, idrar kaçırmayı önlemek için bacaklarını çaprazlar, çömelerek topuğunu idrar çıkış bölgesine bastırır veya benzeri manevralar yapar Hastaların büyük kısmında idrar kaçırma görülür
İlk bir yıl içinde ateşli İYE tanısı alan erkek çocukların %90’ının sünnetsiz olduğu, sünnetsiz erkek çocuklarının sünnetli erkek çocukları ve kızlara oranla İYE riskinin 10-20 kat fazla olduğu bilinmektedir




Her beş kadından biri hayatının herhangi bir döneminde idrar yolu enfeksiyonuna (İYE) yakalanır Bu kadınlardan dörtte biri de 18 ay içinde yeni bir İYE atağı geçirir İdrar yolu enfeksiyonları hafif ve kolay tedavi edilebilen hastalıklar olmasına rağmen, ihmal edildiğinde böbreklere kadar uzanabilir ve kalıcı hasarlar bırakabilir İdrar Yolu enfeksiyonu geçirmiş olan kişiler bunun oldukça ağrılı bir durum olduğunu bilirler Aniden gelen idrar hissi kişiyi gece yataktan kaldıracak kadar kuvvetli olabilir Apar topar tuvalete gidildiğinde sadece birkaç damla idrar yapmak bu esnada da şiddetli yanma hissetmek hiç de hoş olmayan bir durumdur Zaman zaman idrarda kan görülmesi de çoğu zaman kişiyi oldukça endişelendirir İdrarın koyu, bulanık ve kötü kokulu olması kişinin moralini oldukça bozar
Kişiyi korkutan bu tür belirtiler eğer tedavi edilmez ise enfeksiyonun böbreklere kadar yayılmasına ve kalıcı, hatta zaman zaman hayatı tehdit edici komplikasyonlara neden olabilir

Alt idrar yolu enfeksiyonları
Eğer tek şikayet idrar yaparken yanma hissi ise muhtemelen sorun ürethranın enfeksiyonudurBuna ürethrit adı verilir Bel soğukluğu en sık olmak üzere genelde cinsel yolla bulaşan milroorganizmalar tablodan sorumludur Cerrahi girişim, sonda takılması, kullanılan vajinal krem, kayganlaştırıcı gibi maddelere karşı gelişen allerjik durumlar ürethrite neden olabilir
Eğer mikroorganizmalar yukarıya doğru tırmanmaya devam eder ise mesane de olaya katılır ve tablo sistite döner Sistit mesane iltihabıdır ve en sık görülen idrar yolu enfeksiyonudur Sık sık tekrarlama eğiliminde bir enfeksiyondur Ürethrit ve sistit çoğu zaman birarada görülür

Üst idrar yolu enfeksiyonları

Tedavi edilmeyen alt idrar yolu enfeksiyonları mesaneden daha yukarılara doğru ilerleyebilirBöbreklerin de olaya katılması ile tablo pyelonefrit adını alır Bu durum acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir hastalıktırŞikayetler ok daha şiddetlidir ve kasık ağrısının yanısıra yan ağrıları görülür Sistit belirtilerine ek olarak ateş, titreme, bulantı ve kusma ortaya çıkar Müdahale edilmez ise durum kronikleşebilir ve böbrek hasarı hatta böbrek yetmezliği ile sonlanabilir

Kadınlar neden idrar yolu enfeksiyonlarına daha meyillidir ?

İdrar yolu enfeksiyonlarına kadınlarda erkeklere göre 25 kat fazla rastlanırBu oran 20-50 yaş arasında 50 misline kadar çıkabilir Menopoz sonrasındaki ilk yılda da İYE eğilimi oldukça fazladır Peki bu neden böyledir
İYE'nın kadınlarda daha sık görülmesinin en başta gelen nedeni kadın ile erkek anatomisi arasındaki farktır İdrar yolu enfeksiyonları dışarıdan gelen bakteriler tarafından yapılırİdrar nomalde sterildir Yani hiçbir mikroorganizma içermez Ürethradan dışarıya doğru akarken burada birikmiş olan ve yukarılara çıkmaya çalışan mikroorganizmaları temizler Ancak bazen bu mekanik temizleme yeterli olmaz ve enfeksiyon etkenleri yukarılara doğru sızabilirÖrneğin normalde barsaklarda bulunan Ecoli isimli bir bakteri (koli basili) makattan vücudu terk ettikten sonra yeniden ancak bu kez ürethradan vücuda girer ve mesaneye kadar ulaşarak sistite yol açar İşte anatomik fark burada devreye girer Kadın ürethrası erkeğinkine göre çok daha kısa olduğundan katetmesi gereken mesafe ve bu iş için geçen süre çok daha azdır İdrar yapma ile birlikte mekanik bir temizleme de olduğu için bakteriler erkek mesanesine ulaşamadan yeniden vücut dışına atılırlar

Bir diğer etken tuvalet alışkanlıklarıdır Tuvalet sonrası temizliğin arkadan öne doğru yapılması anus çerverindeki organizmaları vajinaya taşır Ayrıca anus çevresi ne kadar temiz tutulursa tutulsun iç çamaşırda yerleşen bakteriler vajinaya kadar ulaşabilir

Cinsel ilişki esnasında meydana gelen mikroskopik travmalar da enfeksiyona olan eğilimi arttırır İlk kez cinsel ilişkide bulunan ya da her zamankinden daha yoğun cinsellik yaşayan pekçok kadında 12-24 saat içinde yanma başlar Özellikle balayında görülen bu durum nedeni ile tabloya "balayı sistiti" denmektedir Doğum kontrolünde kullanılan bariyer yöntemler prezervatif de dahil olmak üzere dokularda irritasyon ve dolayısı ile enfeksiyona meyil yaratır Bazı spermisid maddeler vajinada normalde bulunan ve diğer bakterilerin aşırı çoğalmasını engelleyen mikroorganizmaları da öldürerek enfeksiyon nedeni mikroorganizmaların üremesini kolaylaştırır Yine sünnetsiz erkeklerde sünnet derisi içinde yerleşen organizmalar da ciddi enfeksiyon kaynağıdır

Gebelik esnasında meydana gelen hormonal değişimler tüm düz kaslarda olduğu gibi idrar yollarında da yavaşlamaya yol açarBu yavaşlamanın bir sonucu olarak mesane tam boşaltılamaz ve bir miktar idrar sürekli mesanede kalır Bu durum idrar yollarında enfeksiyona yol açan mikroorganizmalar için bulunmaz bir fırsattır Gebelerin %15 kadarı sistit olduklarını fark edemezlerTedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları zarların açılmasına ve erken doğuma yol açabilir Bu nedenle kontrollerde gebenin herhangi bir yakınması olmasa dahi idrar tetkiki yapılmalıdır
Mesane boşalmasının bozulduğu bir diğer durum da menopozdur Yaşlanmaya bağlı olarak dokular elastikiyetini kaybeder ve tam boşalamaz Gebelikte olduğu gibi biriken idrar enfeksiyon için uygun zemin hazırlar Yaş ile birlikte şeker hastalığı görülme sıklığı da artar İdrarda bulunan şeker, mikroorganizmalar için çok uygun bir ortam yaratır

İdrar yollarında taş bulunması hem erkekte hem de kadında enfeksiyon olasılığını arttırır Taş böbrekler ile dış dünya arasındaki seyahatini gerçekleştiriken yarattığı küçük travmalar ve kısa süreli tıkanıklıklar enfeksiyon nedenidir
Vajinal doğum sonrası dokular asla orjinal esnekliğine dönmez Bir ya da birkaç doğum sonrasında vajina dokusundaki bu gevşeme neticesinde mesane sarkması denen durum ortaya çıkar Sistosel adı verilen bu durum kadınlarda İYE'nın daha sık görülmesinin bir başka nedenidir Geçirimiş vajinal enfeksiyonlar ya da cerrahi girişimler ürethtrada darlığa yol açar ise yine idrar boşalmasının bozulması sonucu İYE görülebilir

Belirtileri

• Sık sık ve azar azar idrara çıkma
• İdrar yaparken yanma
• Kasık ağrısı
• Kötü kokulu idrar
• Bulanık idrar
• Kanlı idrar
• Ateş
• Böğür ağrısı

Tanı

İdrar yolu enfeksiyonlarının tanısı oldukça kolaydır Yapılan bir idrar tetkiki ve idrar kültürü pekçok zaman tanı için yeterli olur İdrar tetkikinde lökosit ve bakteri görülmesi tipiktir Burada çok önemli bir nokta idrar örneği verirken idrarın herhangi bir yere değip kirlenmesini engellemektir Bu amaçla ürathra çevresi temiz bir gazlı bez ile silinir, idrar yapmaya başladıktan sonra ilk gelen idrar boşa akıtıldıktan sonra bir miktar idrar kabına yapılır Buna orta akım idrar örneği denir Kültür ve antibiyogram yapılmasındaki amaç ise enfeksiyonun hangi tür bakteri tarafından yapıldığının ve bu bakteriye karşı hangi antibiyotiklerin etkili hangilerinin etkisiz olduğunun ayırdedilmesidir Bu sayede gereksiz ve etkisiz antibiyotik kullanımının önüne geçilir Sık tekrarlayan veya tedaviye dirençli olan enfeksyonlarda altta yatan ek bir patolojinin saptanması amacı ile idrar akımı ölçüm testleri (sistometri), sistoskopi (ışıklı bir boru ile mesanenin inclenmesi) IVP (ilaçlı böbrek filmi) gibi tetkikler yapılabilir

Tedavi

Alt idrar yolu enfeksiyonu vakalarının yaklaşık %80'i antibiyotik tedavisine yanıt verir Bu amaçla gerek kültür almadan gerekse kültür sonucuna göre pekçok değişik gruptan ve markada antibiyotik kullanılabilir Ağrıyı gidermek amacı ile spazm çözücüler ve ağrı kesiciler kullanılabilir Bol sıvı alımı mekanik temizlik yaparak tedavinin etkinliğini arttırır
Üst idrar yolu enfeksiyonlarında ise hastaneye yatarak damardan antibiyotik tedavisi gerekli olabilir Tekrarlayan enfeksiyonlarda altta yatan nedeni düzeltmek için (sistosel gibi) ameliyat gerekli olabilir

Kronik sistit problemi olan ve bu konuda az çok tecrübe kazanmış olan hastalar doktor kontrolüne gidene ve idrar tetkiki yaptirana kadar ellerinde bulunan ağrı kesici ve antibiyotikleri kullanabilirler Ayrıca kasık bölgesine sıcak uygulaması faydalı olur Ürethra bölgesinin dışarı atılmak için bekleyen idrardan daha sıcak olması idrar yaparken duyulan yanma hissini azaltır
İdrar yolu enfeksiyonunu taklit eden durumlar
Bazı durumlarda var olan şikayetler idrar yolu enfeksiyonlarını taklite etmesine rağmen İYE dışında başka bir nedene bağlı olarak ortaya çıkar
Şikayet: Sık idrara çıkma
Olası nedeneri

• Sıvı alımının fazla olması
• Alkol alımı
• Kafein içeren çay, kahve gibi içecekler
• Stres
• Gebelikte görülen fiziksek değişiklikler
• Mesaneye bası yapan kitleler

Şikayet: Ağrılı idrar yapma
Olası nedeneri

• Vajinal enfeksiyonlar
• Aktif genital herpes ya da cinsel yolla bulaşabilen enfeksiyonlar
• Kimyasal irritasyon (dar pantolonlar, sentetik çamaşırlar, sprey veya pudralar)
• Geçirilmiş operasyonlar
• Sonda takılmasını takiben

İdrar yolu enfeksiyonlarını önleyebilmek için bazı doğal tedavi yaklaşımları ortaya atılmıştır Bir takım otların kaynatılarak içilmesi veya idrarı asidik yapacak meyve sularının faydası olabileceği iddiaları ortaya atılmıştır Günde 6-8 bardak su içilmesi sadece idrar yolları açısından değil genel sağlık koruması açısından oldukça faydalıdır Alkol ve kafein içeren maddelerin daha az tüketilmesi, tuvalete gitmek için idrar hissinin gelmesinin beklenmemesi, her 3-4 saatte bir idrara çıkılması, genital bölgenin temiz tutulması ve temizlik sırasında arkadan öne doğru değil önden arkaya doğru temizlik kuralına dikkatli uyulması, genital bölge temizliği için sentetik kimyasal maddelerin kullanılmaması, mensler sırasında tampon ve pedlerin sık aralıklarla değiştirilmesi, naylon içerikli yerine pamuklu çamaşır kullanılması gibi basit önlemler ile İYE önlenebilir
OpDrAlper Mumcu