![]() |
Coğrafya Hakkında Herşey |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Coğrafya Hakkında Herşeycoğrafya ile ilgili ilginç bilgiler - coğrafya ile ilgili genel kültür bilgileri - coğrafya ile ilgili pratik bilgiler - coğrafya ders notları indir Türkiye’nin Coğrafi Konumu Türkiye’nin Coğrafi Konumu ve Özellikleri Türkiye Kuzey Yarım Küre’de, eski dünya karalarının birbirine en çok yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır ![]() ![]() Türkiye’nin Matematiksel Konumu Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır ![]() 1 ![]() 2 ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() Türkiye’nin Özel Konumu Türkiye’nin eski dünya karaları olan Asya ve Avrupa kıtalarında toprakları bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye’yi Çevreleyen Denizler Karadeniz Sularının Özellikleri Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiğinden ve bol yağışlı bir bölgede bulunduğundan su seviyesi yüksektir ![]() Bulunduğu enlem nedeniyle suların sıcaklığı Akdeniz sularına göre daha düşüktür Derinlerde kükürtlü hidrojen gazının bulunması, 200 m’nin altındaki derinliklerde deniz canlılarının yaşamını engeller ![]() Tuzluluk oranı, %o 18’dir ![]() Akıntılar Karadeniz’in su seviyesinin yüksek ve tuzluluk oranının düşük olması nedeniyle Karadeniz’den Marmara Denizi’ne doğru bir üst akıntı bulunmaktadır ![]() ![]() Kıyı Tipi Karadeniz’in Anadolu kıyıları, dağlar kıyıya paralel uzandığından genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir ![]() ![]() ![]() Marmara Denizi Sularının Özellikleri Marmara Denizi sularının özelliği bakımından, Akdeniz ile Karadeniz arasında bir geçiş özelliği gösterir ![]() ![]() Akıntılar Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Karadeniz’in az tuzlu suları ise üst akıntı ile Marmara Denizi sularına karışır ![]() Kıyı Tipi Marmara Denizi kıyılarında birden fazla kıyı tipi görülmektedir ![]() ![]() Ege Denizi Sularının Özellikleri Sularının özellikleri bakımından Akdeniz’e benzerlik gösterir ![]() ![]() Akıntılar Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Ege Denizi sularına karışmaktadır ![]() ![]() Kıyı Tipi Ege Denizi’nin Edremit – Kuşadası arası, dağlar kıyıya dik uzandığından enine kıyı tipindedir ![]() ![]() Akdeniz Sularının Özellikleri Akdeniz sularının sıcaklığı diğer denizlerimizden daha yüksektir ![]() Bulunduğu enlem nedeniyle sıcaklık ve buharlaşma fazladır ![]() ![]() Akıntılar Akdeniz’in çok tuzlu yoğun suları dip akıntı ile Marmara Denizi’ne ulaşır ![]() Kıyı Tipi Akdeniz’in Anadolu Kıyıları genlikle boyuna kıyı özelliğindedir ![]() ![]() Türkiye’nin Sınırları ve Komşuları Türkiye’nin kara ve deniz sınırlarının toplam uzunluğu yaklaşık 11 ![]() ![]() ![]() Sınırları Türkiye’nin kara sınırları yaklaşık 2753 km’dir ![]() ![]() ![]() ![]() Komşuları Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan bir köprü özelliğindeki Türkiye, Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, İran, Irak, Suriye, Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınır komşusudur ![]() Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Türkiye’nin bölgelerini incelerken öncelikle bazı kavramların bilinmesi gerekir ![]() ![]() Coğrafi Bölge : Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile çevresinden ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir ![]() ![]() Coğrafi Bölüm : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler bakımından farklılık gösteren küçük birimlerdir ![]() Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere sahip, bölümden daha küçük birimlerdir ![]() ![]() Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresi’nde 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır ![]() 1 ![]() 2 ![]() 3 ![]() 4 ![]() 5 ![]() 6 ![]() 7 ![]() Karadeniz Bölgesi Bölge adını komşu olduğu Karadeniz’den almıştır ![]() ![]() ![]() ![]() Yer şekilleri Dağlar : Batı Karadeniz’de birbirine paralel 3 sıra halinde uzanan dağlar, Orta Karadeniz’de kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halinde uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ovalar : Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta ovalarıdır ![]() ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular : Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh bölgenin önemli akarsularıdır ![]() ![]() ![]() Göller : Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır ![]() ![]() ![]() ![]() İklim Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü İklim koşullarının orman yetişmesine uygun olduğu Karadeniz Bölgesi’nde özellikle denize dönük dağ yamaçlarında sık orman örtüsü görülür ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Bölge, nüfus sayısı bakımından 3 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Bolu, Çorum, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon, Zonguldak ![]() Ekonomik Özellikler Tarım Bölge ikliminin nemli olması, kıyıda yaz mevsiminin yağışlı geçmesi, buğday arpa gibi tahıl tarımını engellemiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Mısır : Kıyı kesiminde buğdayın yerini almıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tütün : Karadeniz Bölgesi, üretimde Ege Bölgesi’nden sonra 2 ![]() ![]() ![]() ![]() Fındık : Kış ılıklığına gereksinim duyan fındık Karadeniz iklimine en uyumlu üründür ![]() ![]() ![]() Çay : Muson iklimine uyumlu bir tarım ürünüdür ![]() ![]() ![]() ![]() Pirinç : Bol suya gereksinim duyar ![]() ![]() ![]() Şekerpancarı : Bol yağışlı olan Doğu Karadeniz kıyıları dışında tüm bölgede yetişme koşulları vardır ![]() ![]() Keten-kenevir : Nemli iklim bitkisi olan keten Batı Karadeniz Bölümü’nde Kastamonu ve Sinop’ta yetiştirilir ![]() ![]() Meyve : Amasya’da elma, Kastamonu’da erik, Rize’de turunçgiller, Orta Karadeniz’de üzüm, Batı Karadeniz’de kestane tarımı yaygındır ![]() Hayvancılık Gür otlaklar ve nemli iklimi büyükbaş hayvancılığı yaygınlaştırmıştır Batı ve Orta Karadeniz iç kesimlerinde tiftik keçisi yetiştirilir ![]() Balıkçılık önemli geçim kaynağıdır ![]() Bolu Yöre’sinde arıcılık ve kümes hayvancılığı yaygındır ![]() Ormancılık Ormanların geniş yer kaplaması, ormancılığı önemli bir geçim kaynağına dönüştürmüştür ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Doğu Karadeniz’de Artvin ve Murgul (Göktaş), Batı Karadeniz’de, Kastamonu – Küre’de bakır çıkartılır ![]() ![]() Enerji Kaynakları : Zonguldak havzasında taşkömürü çıkartılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri : Kızılırmak üzerinde Altınkaya, Yeşilırmak üzerinde Almus, Hasan ve Suat Uğurlu hidroelektrik santralleri kuruludur ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : UYARI : Endüstri Batı Karadeniz Bölümü’nde gelişmiştir ![]() ![]() Şeker : Kastamonu, Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çorum, Çarşamba (Samsun) Çay : Rize ve çevresi Demir – çelik : Ereğli (Zonguldak) ve Karabük Kağıt : Çaycuma (Zonguldak), Taşköprü (Zonguldak), Aksu (Giresun) Kereste : Bolu, Düzce, Bartın, Ayancık Ulaşım Yer şekilleri nedeniyle Orta Karadeniz Bölümü dışında bölgede ulaşım zordur ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Bölgede gerek tarihi kalıntılar gerekse doğal güzellikler turizm için önemli potansiyel oluşturmaktadır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Karadeniz Bölgesi ekonomik gelişmişlik açısından 5 ![]() ![]() ![]() Çay Fındık Kenevir Pirinç Mısır Tütün Deniz ürünleri Taşkömürü Bakır Marmara Bölgesi Marmara Bölgesi, yer şekilleri ve sosyo-ekonomik özelliklerine göre dört bölüme ayrılmıştır ![]() ![]() Yer şekilleri Dağlar : Yer şekilleri bakımından sade görünümlü olan bölge, bölgeler arasında ortalama yüksekliği en az olandır ![]() ![]() ![]() Ovalar : Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegöl ve Balıkesir bölgenin önemli ovalarıdır ![]() Platolar : Bölgede aşınmış tepelikler, dalgalı araziler, geniş yer tutar ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular : Ergene, Susurluk ve Sakarya bölgenin önemli akarsularıdır ![]() ![]() Göller : Bölgenin Güney Marmara Bölümü’nde tektonik oluşumlu, büyük tatlı su gölleri bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() İklim Bölge, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim arasında geçiş alanıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() UYARI : Marmara Bölgesi’nde çeşitli iklim tiplerinin görülmesi, bitki örtüsünün ve tarım ürünlerinin çeşitlenmesine yol açmıştır ![]() Doğal Bitki Örtüsü Marmara kıyılarında 250-300 m yükseltiye kadar maki görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Marmara en kalabalık bölgedir ve nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırada yer alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova Ekonomik Özellikler Tarım Bölgenin fazla engebeli olmaması nedeniyle, yüzölçümüne göre ekli-dikili arazinin en geniş alan kapladığı bölgedir ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Buğday : Trakya’da Ergene Bölümü’nde yoğun olarak yetiştirilir ![]() ![]() ![]() Ayçiçeği : Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilir ![]() ![]() ![]() Şekerpancarı : Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim yapılır ![]() Tütün : Bölge, Türkiye üretiminde 3 ![]() ![]() ![]() Mısır : Bölge, üretimde Karadeniz’den sonra 2 ![]() ![]() ![]() Pirinç : Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşır ![]() ![]() Şerbetçi otu : Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılır ![]() ![]() Zeytin : Güney Marmara Bölümü’nde Gemlik ve Mudanya Yöresi’nde üretimi yoğunlaşır ![]() ![]() ![]() ![]() Dut : Bölgede ipek böceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dutçuluk önem taşır ![]() ![]() Meyve : Bursa Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir ![]() ![]() Sebze : Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilir ![]() ![]() Hayvancılık Makineli tarım nedeniyle otlak alanları daraldığından besi hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Yıldız Dağları’nın kuzeye bakan yamaçlarında, Samanlı Dağları üzerinde ve Uludağ çevresinde verimli ormanlar bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler Maden ve enerji üretiminde Marmara Bölgesi’nin Türkiye ekonomisine katkısı azdır ![]() ![]() Enerji Kaynakları Trakya (Saray, Harmanlı), Çan ve Bilecik’te önemli bir enerji kaynağı olan linyit yatakları bulunmaktadır ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri Enerji üretiminin en az, tüketiminin ise en çok olduğu bölgedir ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Şeker : Alpulu, Susurluk, Adapazarı Konserve : Bursa, Çanakkale Bitkisel Yağ : Trakya’da yoğunlaşır İçki-Sigara : Tekirdağ, İstanbul İlaç : İstanbul Dokuma : Bursa, İstanbul Seramik : İstanbul, Çanakkale, Bilecik Elektrikli Ev Eşyaları : İstanbul, İzmit Kağıt : İzmit, Balıkesir başlıcalarıdır ![]() Cam : Kırklareli, İstanbul Petrol Rafinerisi : İzmit (İpraş) Petro – kimya : İzmit Otomotiv : Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı Traktör – Vagon : Adapazarı Gemi Yapımı : İstanbul, Gölcük Ulaşım Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve demiryolları bu bölgeden geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Marmara Bölgesi doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel zenginliğiyle de turizmde önemli bir paya sahiptir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Marmara Bölgesi endüstri ve ticaret sektörünün yoğunlaştığı Türkiye’nin en gelişmiş bölgesidir ![]() ![]() Ayçiçeği Sebze Zeytin Buğday Deniz Ürünleri İpek Böcekçiliği Endüstri ürünleri Turizm Ege Bölgesi Ege Bölgesi, yer şekilleri, iklim ve bunun etkisine bağlı olarak beşeri ve ekonomik yönden farklı olan iki bölüme ayrılmıştır ![]() ![]() Yer şekilleri Yer şekillerinin oluşmasında 3 ![]() ![]() ![]() Dağlar : Bölgenin batısında, Ege Denizi’ne dik uzanan, doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovaları yer alır ![]() ![]() ![]() Ovalar : Doğu – batı yönlü uzanan dağ sıraları arasında yer alan Edremit, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovaları kırılma sonucu oluşan grabenlerdir ![]() ![]() ![]() Platolar : Bölgedeki platolar Ege grabenlerinin doğusunda, İç Batı Anadolu Bölümü’ndeki yüksek düzlüklerdir ![]() ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular : Bölgenin akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes’tir ![]() ![]() ![]() ![]() Göller : Göl bakımından fakir olan Ege Bölgesi’nde Bafa (Çamiçi) ve Marmara gölleri yer alır ![]() ![]() ![]() İklim Kıyı kesimindeki Asıl Ege Bölümü’nde Akdeniz iklimi özellikleri görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü Ege Bölümü’nde 500-600 metreler kadar makiler, daha yükseklerde iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Nüfus sayısı bakımından Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinden sonra 4 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Afyon, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak Ekonomik Özellikler Tarım Kıyı kesimindeki Ege Bölümü’nde verimli tarım topraklarının bulunması ve Akdeniz ikliminin etkisi nedeniyle, ekonomik değeri yüksek olan ihraç ürünleri yetiştirilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Asıl Ege Bölümü’nün Başlıca Tarım Ürünleri Tütün : Türkiye tütün üretiminin % 50’sini bu bölge karşılar ![]() ![]() Zeytin : Akdeniz ikliminin tanıtıcı kültür bitkisi olan zeytin en çok Ege Bölgesi’nde yetiştirilir ![]() ![]() ![]() Üzüm : Türkiye’de üzüm üretiminin % 40’ını sağlayan bölge 1 ![]() ![]() ![]() ![]() İncir : Kış ılıklığı isteyen ve Akdeniz iklimine uyumlu olan incirin %82’si bu bölgede yetiştirilir ![]() ![]() ![]() Pamuk : Akdeniz iklimine uyumlu olduğundan kıyı ovalarında ekimi yapılır ![]() ![]() ![]() Turunçgiller : Akdeniz iklimine uyumlu olan ve kış ılıklığı isteyen turunçgil üretimi, İzmir’in güneyindeki kıyı ovalarında yapılrı ![]() ![]() ![]() Pirinç : Çöküntü ovalarında ekimi yoğunlaşır ![]() Sebze : Bölgenin sebze üretiminde önemli bir yeri vardır ![]() ![]() Meyve : Bölge kendine özgü meyve üretimi ile diğer bölgelerden ayrılır ![]() ![]() İç Batı Anadolu Bölümü’nün Başlıca Tarım Ürünleri Haşhaş : Tohumundan yağ ve kozasından morfin yapımında kullanılan afyon sakızının elde edildiği bir bitkidir ![]() ![]() ![]() ![]() Tahıllar : Bölgede üretilen tahıl ülke üretiminin % 10’a yakın bölümünü karşılar ![]() ![]() Şekerpancarı : Önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı Afyon, Kütahya ve Denizli’de üretilir ![]() Ayçiçeği : Denizel etkilerin sokulmadığı İç Batı Anadolu’da sulanabilen alanlarda yetişir ![]() Baklagiller : Uşak, bölgede nohut üretiminin en fazla yapıldığı yerdir ![]() Hayvancılık Bölgede hayvan otlatmaya elverişli alanlar pek fazla değildir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Türkiye ormanları’nın %19’u Ege Bölgesi’nde yer alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Krom üretiminde ikinci sırayı alan bölgede, Köyceğiz, Marmaris, Emet’te krom çıkarılır ![]() ![]() ![]() Enerji Kaynakları : Türkiye’nin en önemli linyit yatakları bu bölgede yer alır ![]() ![]() ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri Termik santrallerin en çok olduğu bölgedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Besin, Sıvı Yağ : İzmir, Ayvalık, Edremit Şeker : Uşak, Afyon, Kütahya Sigara ve İçki : İzmir Petrol Arıtma ve Petro Kimya : İzmir - Aliağa Seramik, Çini, Porselen : Kütahya, Uşak, İzmir Pamuklu Dokuma : İzmir, Aydın, Nazilli, Söke, Bergama, Denizli ve Uşak Otomotiv : İzmir Tarım Makineleri : Manisa, Aydın Kağıt : Afyon (Çay) Azot – Gübre : Kütahya Ulaşım Doğu – batı yönlü uzanan dağlar ve arasındaki ovalar, kıyı kesimle iç kesimi birbirine bağlayan yolların yapımını kolaylaştırmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Ege Bölgesi’nde özellikle kıyı kesimler tarihi ve doğal güzellikleriyle turizmin çok geliştiği yerlerdir ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ege Bölgesi sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Marmara Bölgesi’nden sonra 2 ![]() ![]() ![]() İncir Pamuk Tütün Üzüm Zeytin Haşhaş Linyit Endüstri ürünleri Turizm Akdeniz Bölgesi Bölge adını komşu olduğu Akdeniz’den alır ![]() ![]() ![]() Yer şekilleri Bölgede yüksek dağlar ve platolar geniş alan kaplar ![]() Dağlar : Bölgenin çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp kıvrım kuşağının ülkemizdeki uzantısıdır ![]() ![]() ![]() ![]() Ovalar : Adana Bölümü’ndeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova ile Göksu’nun oluşturduğu Silifke Ovası bölgedeki delta ovalarıdır ![]() ![]() ![]() Platolar : Batı ve Orta Toroslar arasında, yüksekliği 2000 metreyi bulan, Göksu Irmağı ve kollarınca parçalanmış Taşeli Platosu yer alır ![]() ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular : Antalya Bölümü’nde Dalaman, Aksu, Köprüçayı ve Manavgat çayları, Adana Bölümü’nde ise Göksu, Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmakları Akdeniz’e dökülen önemli akarsulardır ![]() ![]() ![]() Göller : Göl oluşumları bakımından zengin olan bölgenin önemli gölleri Antalya Bölümü’ndedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İklim Bölgenin kıyı kesiminde Akdeniz iklimi görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü Doğal bitki örtüsü Akdeniz iklimine ve yaz kuraklığına uyumlu, her zaman yeşil kalabilen, sert yapraklı, bodur bitki topluluğu olan makidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Bölge genişliğine oranla çok az nüfuslanmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, İçel, Kahramanmaraş, Kilis, Osmaniye ![]() Ekonomik Özellikler Tarım Yazların uzun ve sıcak, kışların ılık geçmesi nedeniyle yılda 2, 3 kez tarımsal ürün alınır ![]() ![]() ![]() ![]() UYARI : Antalya Bölümü’nde kalkerli arazinin yaygınlığı ve yaz kuraklığının belirginliği tarımı olumsuz yönde etkiler ![]() Tarım Ürünleri Kıyı Bölgesi Tarım Ürünleri Kış ılıklığına bağlı olarak turunçgil ve muz üretimi yapılır ![]() ![]() ![]() Göller Yöresi Tarım Ürünleri Burada yetiştirilen ürünler kıyı kesiminden farklılaşır ![]() ![]() Hayvancılık Akdeniz Bölgesi’nde çayır ve otlakların az yer tutmasına karşın beslenen hayvan sayısı bir hayli fazladır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Türkiye ormanlarının yaklaşık % 24’ü bu bölgede bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Antalya Bölümü maden bakımından daha zengindir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri Seyhan, Aslantaş, Menzelet, Oymapınar bölgedeki önemli hidroelektrik santrallerdir ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : UYARI : Antalya Bölümü’nde endüstriyel gelişim, ulaşım zorluğu nedeniyle daha geridir ![]() Besin – Bitkisel Yağ : Adana, Kahramanmaraş, Antalya Şeker : Burdur İplik ve Pamuklu Dokuma : Adana, Tarsus, Kahramanmaraş, Antalya Halı Dokuma : Isparta, Burdur Sigara – İçki : Adana Demir – Çelik : İskenderun Petrol Rafinerisi : Mersin (Ataş) Alüminyum : Seydişehir Gübre : Mersin, İskenderun Tarım Makineleri : Çukurova, Adana Pil : Antalya Ulaşım Toros Dağları’nın kıyıya paralel uzanması, ulaşımı güçleştirir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Bölgenin kıyı kesimindeki elverişli iklim koşulları, doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler turizmin gelişmesini sağlamıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Akdeniz Bölgesi Türkiye’nin 4 ![]() ![]() ![]() Muz Turunçgiller Pamuk Yerfıstığı Sebze Meyve Orman ürünleri Turizm İç Anadolu Bölgesi Kuzeyinden Kuzey Anadolu, güneyinden Toros Dağları ile çevrili olan bölge, topoğrafik yönden Anadolu’nun ortasında bir çanak şeklindedir ![]() ![]() ![]() Yer şekilleri Yüzölçümü bakımından 2 ![]() ![]() ![]() ![]() UYARI : İç Anadolu Bölgesi’nde yağışların yetersiz olmasının nedeni çevresindeki yüksek dağlardır ![]() Dağlar : Bölgede orojenik ve volkanik dağ sıraları bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() Ovalar : Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Konya bölgenin önemli ovalarıdır ![]() Platolar : Yer şekilleri sade olan bölgede Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Orta Kızılırmak, Bozok ve Yazılıkaya platolarının yüksekliği 1000 metreyi bulur ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular : Kızılırmak ve Sakarya Nehri ile Zamantı Çayı denize ulaşan önemli akarsulardır ![]() ![]() Göller : Tuz Gölü, Eber, Akşehir, Çavuşçu, Seyfe Gölleri tektonik oluşumlu başlıca göllerdir ![]() ![]() ![]() İklim Çevresindeki yüksek dağların etkisi ile deniz etkilerine kapalı olan bölgede iklim karasallaştığından ılıman karasal (step) iklim özellikleri görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü Doğal bitki örtüsü yazın kuruyan ot topluluklarının oluşturduğu bozkırdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Nüfus ver Yerleşme Marmara’dan sonra en kalabalık bölgedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Aksaray, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Sivas, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Yozgat Ekonomik Özellikler Tarım Bölgenin ekonomisi tarıma dayanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Tahıllar : En önemli buğday ve arpa üretim alanı Konya Ovası’dır ![]() ![]() Baklagiller : Nohut, fasulye, yeşil mercimek gibi baklagillerin üretimi önemlidir ![]() ![]() ![]() Patates : Üretiminde bölge ilk sırayı alır ![]() ![]() ![]() Şekerpancarı : Sulama yapılan yerlerde özellikle Konya, Eskişehir ve Aksaray’daki tarım alanlarının büyük bölümü şekerpancarına ayrılmıştır ![]() Sebze : Sulamanın yaygın olmayışı sebze tarımını olumsuz etkilemiştir ![]() ![]() Meyve : Volkanik alanlarda bağcılık gelişmiştir ![]() ![]() Hayvancılık Kurak iklimi, bitki örtüsünün bozkır olması ve düzlüklerin geniş yer kaplaması küçükbaş hayvancılığı yaygınlaştırır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Yağışların çok az olduğu ve ormanların tahrip edildiği İç Anadolu Bölgesi’nde ormanlar çok dar bir alanda görülür ![]() ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Eskişehir’de bor ve borasit, Ankara’da manganez, Kayseri’de demir çıkarılır ![]() ![]() Enerji Kaynakları : Ankara’da linyit çıkarılır ![]() Enerji Üretim Tesisleri : Enerji üretimi fazla değildir ![]() ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Şeker : Eskişehir, Ankara, Konya, kayseri, Sivas, Niğde İçki : Ankara, Nevşehir, Yozgat Lokomotif : Eskişehir Vagon – Demiryolu Malzemesi : Sivas Uçak : Eskişehir, Ankara Silah : Kırıkkale Çelik : Kırıkkale Petrol Rafinerisi : Kırıkkale Pamuklu Dokuma : Eskişehir, Ereğli, Karaman, Kayseri ve Nevşehir Madeni Eşya : Kayseri Ulaşım Topoğrafyasının fazla engebeli olmaması nedeniyle kara ve demiryolu ağının en çok geliştiği bölgedir ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Bölgenin çok çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış olması nedeniyle tarihi turizm açısından zengindir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri İç Anadolu Türkiye’nin gelişmişlik açısından 3 ![]() ![]() ![]() Arpa Şekerpancarı Baklagiller Buğday Yapağı Hayvancılık Doğu Anadolu Bölgesi Kenarları dağ sırası ile kuşatılmış, Türkiye’nin 1/5 lik yüzölçümüne sahip en geniş coğrafi bölgedir ![]() ![]() ![]() Yer şekilleri Bölgenin coğrafi özelliğini veren yükseltinin fazlalığıdır ![]() ![]() Dağlar : Bölgeyi kuzeyden çevreleyen Karasu-Aras Dağları ile güneyden çevreleyen Güneydoğu Toroslar, Şerafettin Dağları, Hakkari Dağları Türkiye’nin çatısını oluşturan önemli dağ sıralarıdır ![]() ![]() ![]() Ovalar : Bölgenin düzlükleri kuzeyde, Erzincan, Tercan, Erzurum, Iğdır çöküntü ovalarıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Platolar : Doğu Anadolu’da akarsularla yarılmış, çevresine göre alçakta ve yüksekte olan değişik platolar bulunmaktadır ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular Bölgede yer alan Aras ve Kura nehirleri Hazar Denizi’ne dökülür ve kapalı havza oluştururlar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göller Göl bakımından Türkiye’nin en zengin bölgesidir ![]() ![]() ![]() ![]() İklim Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü Bölgede orman örtüsü tahrip edilmiş olup, genellikle antropojen bozkırlar görülür ![]() ![]() ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Türkiye’nin en seyrek ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra en az nüfuslu bölgesidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkari, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Şırnak, Tunceli, Van Ekonomik Özellikler Tarım Bölgenin yüksek ve engebeli olması nedeniyle tarım alanları oldukça azdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Pamuk : Iğdır ve Malatya ovalarında yetiştirilir ![]() Tütün : Muş, Bitlis ve Malatya’da ekimi yapılır ![]() Tahıllar : Buğday Malatya, Elazığ, Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında yetiştirilir ![]() ![]() Şekerpancarı : Sulanabilen tarım alanlarında yetiştirilir ![]() Sebze : Lahana ve patates Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında yetiştirilir ![]() Meyve : Kayısı yoğun olarak Malatya’da sulanabilen alanlarda, özellikle Fırat ve Tohma kıyılarında yetiştirilir ![]() ![]() ![]() Hayvancılık Hayvancılık tarıma göre daha çok önemlidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Türkiye ormanlarının %7’si bu bölgededir ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları UYARI : Doğu Anadolu Bölgesi’nde volkanik arazi yaygın olduğundan maden çeşidi boldur ![]() Madenler : Bölge maden ve enerji üretiminde ilk sırayı alır ![]() ![]() Krom : Elazığ’da Alacakaya (Guleman) Havzası, Türkiye’nin en büyük krom çıkarım alanıdır ![]() Demir : En çok bu bölgede çıkarılır ![]() ![]() Bakır : Elazığ – Maden, Diyarkbakır-Ergani havzasında çıkarılır ![]() ![]() Enerji Kaynakları : En önemli linyit yatağı Afşin-Elbistan Havzası’ndadır ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri : Hidroelektrik üretiminin en fazla olduğu yerdir ![]() ![]() ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Şeker : Erzurum, Malatya, Erzincan, Elazığ, Ağrı, Muş, Van-Erciş Süt Ürünleri : Kars Et Ürünleri : Van, Erzurum, Elazığ Sigara : Malatya, Bitlis Pamuklu Dokuma : Malatya, Erzincan Fosfat : Sivrice-Elazığ Ferrokrom : Elazığ Kurşun : Keban Ulaşım Kışların sert ve uzun geçmesi, arazinin dağlık olması ulaşımı güçleştirir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Ulaşım güçlüğü ve konaklama tesislerinin yetersizliği nedeniyle turizm gelişmemiştir ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir ![]() Kayısı Şekerpancarı Tahıl Tütün Süt Et Yapağı Hayvancılık Bakır Demir Krom Manganez Linyit UYARI : Bölgede halkın ana geçim kaynağı tarımdır ![]() ![]() ![]() Güneydoğu Anadolu Bölgesi En küçük coğrafi bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi yer şekilleri ve Buna bağlı olarak yerleşme ve ekonomik özellikler açısından iki bölüme ayrılmıştır ![]() ![]() ![]() Yer şekilleri Yer şekilleri sade olan bölgede yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar geniş yer kaplar ![]() Dağlar : Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() Ovalar : Karadağ’ın batısında Altınbaşak (Harran), Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır ![]() ![]() Platolar : Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır ![]() ![]() ![]() Akarsular ve Göller Akarsular Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır ![]() ![]() ![]() ![]() Göller Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur ![]() ![]() ![]() İklim Denizden uzak olduğu için sıcaklık bakımından karasal iklim özellikleri görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğal Bitki Örtüsü Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Nüfus ve Yerleşme Nüfusu en az olan bölgemizdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İller Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa Ekonomik Özellikler Tarım Tarım halkın temel geçim kaynağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarım Ürünleri Buğday : Bölgedeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir ![]() ![]() Arpa : Bölgede yetiştirilen diğer önemli tahıl olan arpa, en fazla Şanlıurfa, Siirt ve Adıyaman’da yetiştirilir ![]() Pamuk : Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan pamuk, halen sulanmakta olan Akçakale ve Gaziantep’te yetiştirilir ![]() Kırmız Mercimek : Kuraklığa dayanıklı bir baklagildir ![]() ![]() ![]() Susam : Az bir alanda ekimi yapılmaktadır ![]() ![]() Çeltik : Siverek’te yetiştirilmektedir ![]() Antep Fıstığı : Bölgenin karakteristik ürünüdür ![]() ![]() Üzüm : Özellikle Gaziantep çevresinde bağcılık gelişmiştir ![]() ![]() Zeytin : Akdeniz ikliminin etkileri görülen Gaziantep yöresinde Kilis ve Islahiye çevresinde yetiştirilir ![]() Tütün : Sulama ile birlikte ekim alanları genişlemektedir ![]() ![]() Sebze : Sulanabilen alanlarda domates, biber, patlıcan gibi çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir ![]() Meyve : Bölgenin karpuz üretiminde ayrı bir yeri vardır ![]() ![]() Hayvancılık Bölgede hayvancılık önemli bir ekonomik faaliyettir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ormancılık Kuraklık nedeniyle ormanların en az bulunduğu bölgedir ![]() ![]() ![]() Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Bölge maden bakımından zengin değildir ![]() ![]() ![]() ![]() Enerji Kaynakları : Petrolün çıkarıldığı tek bölgedir ![]() ![]() ![]() ![]() Enerji Üretim Tesisleri : Bölge enerji üretiminde giderek önem kazanmaktadır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Besin : Diyarbakır, Şanlıurfa İçki : Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır Pamuklu Dokuma : Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır Battaniye, Kilim, Halı : Siirt, Gaziantep Petrol Rafinerisi : Batman Ulaşım Bölgede önemli dağ sıralarının olmaması ulaşımı kolaylaştırmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Turizm Doğal güzellikleri ve tarihi zenginliğine karşın bölge turizm açısından yeterince gelişememiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Bölgenin Türkiye ekonomisine katkısı çok azdır ![]() ![]() ![]() Petrol Antep Fıstığı Baklagiller Üzüm Pamuk Hayvancılık DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE BOYUTLARI Dünya, Güneş Sistemi'nin 9 gezegeninden biridir ve Güneş'e olan uzaklığı bakımından 3 ![]() ![]() Eksen Kutup Noktası Ekvator Paralel Meridyen Dünya'nın Şekli : Dünyanın Şekli ve Boyutları : Dünya, Kutup Noktaları'nda basık, Ekvator'da şişkindir ![]() ![]() ![]() ![]() Dünya'nın Boyutları Ekvator yarıçapı = 6 ![]() Kutuplar yarıçapı = 6 ![]() Ekvator çevresi = 40 ![]() Kutuplar çevresi = 40 ![]() Pratikte bu uzunluklar yaklaşık olarak alınmaktadır ![]() Paralellerin Özellikleri : • Ekvator'a paralel uzanırlar • Çapları ve uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır ![]() • Ekvator'dan kutuplara doğru sayısız paralel çizilebilir ![]() ![]() • Paralellerin 90 tanesi Kuzey Yarım Küre'de, 90 tanesi Güney Yarım Küre'de bulunur ![]() • 60 ![]() ![]() • Birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık her yerde yaklaşık 111 km'dir ![]() UYARI : Dünya'nın geoid şekli nedeniyle 2 paralel arasındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru artar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Özel Paraleller Bazı paralellerin yerleri, güneş ışınlarının yere değme açısına bağlı olarak doğa tarafından belirlenmiştir ![]() Ekvator Dönenceler Kutup Daireleri Kutup Noktaları Ekvatorun Özellikleri • En uzun paraleldir ![]() • Güneşin önünden en hızlı geçen noktaların oluşturduğu paraleldir ![]() • Dünya'nın eksen çevresindeki dönüş hızı Ekvator'da yaklaşık 1670 km/saat'tir ![]() • Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül'de dik açıyla alır ![]() • Yıl boyunca sıcak olduğundan termik alçak basınç kuşağıdır ![]() • Yükseltici hava hareketleri görüldüğü için bol yağış alır ![]() • Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca birbirine eşit ve 12'şer saattir ![]() Dönencelerin Özellikleri • Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, 23027' Kuzey ve Güney paralelleridir ![]() • Kuzey Yarım Küre'dekine Yengeç Dönencesi, Güney Yarım Küre'dekine Oğlak dönencesi denir ![]() • Orta kuşak ile Tropikal kuşağı birbirinden ayırırlar ![]() • Güneş ışınlarının düz zeminlere dik geldiği en son noktalardır ![]() • 5 ![]() ![]() Kutup Noktalarının Özellikleri • 90 ![]() ![]() • Güneş ışınlarının düz zeminlere en dar açıyla geldiği yerlerdir ![]() • Sürekli soğuk olduğundan kutuplar ve çevresinde yıl boyunca termik yüksek basınç kuşakları oluşur ![]() • Aydınlanma çemberinin 21 mart ve 23 Eylül'de teğet geçtiği yerlerdir ![]() • Bir yıl içinde 6 ay sürekli gündüz, 6 ay sürekli gece yaşanır ![]() • Çizgisel hızın sıfır, yerçekiminin en fazla olduğu yerlerdir ![]() Kutup Dairelerinin Özellikleri • Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Kutup Daireleri, 66033' Kuzey ve Güney paralelleridir ![]() • Kutup kuşağı ile Orta kuşağı birbirinden ayırırlar ![]() • Aydınlanma çemberinin yıl içinde yer değiştirdiği ve 21 Haziran ile 21 Aralık'ta teğet geçtiği paralellerdir ![]() • 21 Haziran'da Kuzey Kutup Dairesi'nde, 21 Aralık'ta Güney Kutup Dairesi'nde 24 saat gündüz yaşanır ![]() Meridyenlerin Özellikleri • Bir kutuptan diğerine uzanan meridyenler de paraleller gibi sayısızdır ![]() ![]() • Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık Ekvator üzerinde 111 km olarak kabul edilmiştir ![]() • Başlangıç meridyeni olarak Londra yakınlarındaki Greenwich kabul edilmiştir ![]() • Bir meridyenin, karşıt (anti) meridyeniyle arasında 180 meridyen fark vardır ![]() UYARI : Meridyen yayları eşit uzunluktadır ![]() ![]() Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık; Ekvator üzerinde 111 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dünyanın Şekline Bağlı Sonuçlar • Dünya'nın geoid şekli nedeniyle, yerçekimi Ekvator'dan kutuplara doğru artar ![]() ![]() • Dünya'nın geoid şekli nedeniyle Ekvator diğer paralellerden ve meridyenlerden daha uzundur ![]() ![]() • Ekvator çevresi =40 ![]() • Kutuplar çevresi=40 ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle, ekseni çevresindeki dönüş hızı Ekvator'dan kutuplara doğru azalır ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle Kutup Noktaları'nda birleşen meridyen yaylarının uzunluğu birbirine eşittir ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle meridyenler arası uzaklık, Ekvator'dan kutuplara doğru azalır ve meridyenler Kutup Noktaları'nda birleşirler ![]() • Birbirini izleyen iki meridyen arası uzaklık Ekvator üzerinde 111 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle, paralellerin uzunluğu Ekvator'dan kutuplara doğru küçülür ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle aydınlık ve karanlık yarıküreler oluşur ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator'dan kutuplara doğru Güneş ışınlarının yere değme açısı daralır ![]() ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle güneş ışınlarını yıl boyunca dik ve dike yakın açı ile alan Ekvator'un güneşten aldığı ısı enerjisi daha fazladır ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle yerden yükseldikçe görülebilen alan genişler ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle termik basınç kuşakları oluşur ![]() Termik Basınç Kuşakları Dünya'nın küreselliği nedeniyle ısınma ve soğumaya bağlı oluşan basınçlara termik basınç denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle, Kutup Yıldızı'nın görünüm açısı Kuzey Kutbu'ndan Ekvator'a doğru daralır ![]() ![]() ![]() • Dünya'nın küreselliği nedeniyle hep aynı yönde hareketle başlangıç noktasına ulaşılır ![]() ![]() Dünya’nın Hareketleri Dünya’nın Günlük Hareketi (Eksen Çevresindeki Hareketi) Dünya, batıdan doğuya doğru ekseni çevresindeki dönüşünü 24 saatte tamamlar ![]() ![]() ![]() Çizgisel Hız Dairesel hareket yapan Yerküre üzerindeki bir noktanın birim zamanda eksen üzerindeki yer değiştirme hızıdır ![]() ![]() Açısal Hız Dairesel hareket yapan Dünya üzerindeki bir noktanın birim zamanda oluşturduğu dönüş açısıdır ![]() Dünya, ekseni çevresindeki hareketi sırasında 4 dakikada 1 derecelik, 1 saatte 15 derecelik, 24 saatte 360 derecelik dönüş yapar ![]() Açısal hız, dünya üzerindeki her noktada aynıdır ![]() UYARI : Dünya kendi ekseni çevresinde, 4 dakikada 10' lik, 1 saatte 150' lik, 24 saatte 360°'lik dönüş yapar ![]() Günlük Hareketin Sonuçları Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle, • Bir noktaya Güneş ışınlarının gelme açısı ve yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyları günün saatlerine göre değişir ![]() • Güneş ışınları öğle saatinde en büyük açıyla gelir ve en kısa gölgeler oluşur ![]() • Gece ve gündüzler birbirini izler ![]() • Günlük sıcaklık farkları oluşur ![]() • Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle, rüzgarlar esme yönlerinden saparlar ![]() ![]() • Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle, okyanus akıntıları yönlerinden sapar ve halkalar oluştururlar ![]() ![]() ![]() Dünyanın Yıllık Hareketi Dünya ekseni çevresinde hareket ederken aynı zamanda saat ibresinin tersi yönde, Güneş'in çevresinde de döner ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Günöte (Aphel) Dünya'nın, Güneş'ten en çok uzaklaştığı, yörüngede en yavaş döndüğü gündür ![]() ![]() Günberi (Perihel) Dünya'nın, Güneş'e en çok yaklaşıp, yörüngede en hızlı döndüğü gündür ![]() ![]() Yörünge Şeklinin Sonuçları Dünya Güneş'in etrafında elips bir yörüngede döner ![]() • Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızı, Güneş'e yaklaştıkça artar, Güneş'ten uzaklaştıkça azalır ![]() ![]() • Her iki yarımkürede mevsim süreleri değişir ![]() Mevsim Süreleri : Yörünge şekli tam daire biçiminde olsaydı, Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızı değişmez, her iki yarım kürede mevsim süreleri eşit olurdu ![]() Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle Kuzey Yarım Küre'de ve Güney Yarım Küre'de aynı anda birbirine göre zıt mevsim yaşanır ![]() ![]() ![]() Eksen Eğikliği Dünya'nın yıllık hareketi sırasında oluşan yörünge düzlemi (ekliptik) ile Dünya'nın Ekvator düzlemi üst üste çakışmaz ![]() Aralarında 23°27' lık bir açı bulunur ![]() Yörünge düzlemi ile eksen arasında ise 66°33' lık bir açı oluşur ![]() ![]() Ekliptik: Dünya'nın yörüngesinden geçtiği varsayılan düzleme Ekliptik veya Yörünge Düzlemi denir ![]() UYARI : Dünya ekseniyle, yörünge düzlemi arasında 66°33'lık, Ekvator ile yörünge düzlemi arasında 23°27' lık açı bulunmaktadır ![]() Bu açı daha küçük ya da daha büyük olsaydı, dönence ve kutup dairelerinin enlem dereceleri değişirdi ![]() Eksen Eğikliğinin Sonuçları Dünya'nın Güneşe karşı konumu yıl içinde değişir ![]() Dünya'nın Güneşe Karşı Konumları 21 Mart - 23 Eylül Durumları (Ekinokslar) a) 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalar yerel saat 12 ![]() ![]() b) b) Ekvator'da yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12 ![]() ![]() c) Aydınlanma çemberi, Kutup Noktalarından geçer ![]() d) Dünya'nın her yerinde gündüz ve gece süresi birbirine eşittir ![]() e) Aynı meridyen üzerinde yer alan tüm noktalarda Güneş, yerel saatle aynı anda doğar ve aynı anda batar ![]() f) 21 Mart'tan sonra Kuzey Y ![]() ![]() ![]() 21 Haziran Durumu (Solstisi) a) Güneş ışınları dik açı ile yerel saat 12 ![]() ![]() b) Yengeç Dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12 ![]() oluşmaz ![]() c) Aydınlanma çemberi Kutup Dairelerine teğet geçer ![]() d) Bir noktadan kuzeye doğru gidildiğinde gece süresi uzamaya başlar ![]() e) Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gündüzü, Güney Yarım Küre'de ise yılın en uzun gecesi yaşanır ![]() kısalmaya başlar ![]() 21 Aralık Durumu (Solstisi) a) Güneş ışınları dik açı ile yerel saat 12 ![]() ![]() b) Oğlak dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12 ![]() ![]() c) Aydınlanma çemberi Kutup Daireleri'ne teğet geçer ![]() d) Bir noktadan kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzamaya başlar ![]() e) Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gecesi, Güney Yarım Küre'de ise yılın en uzun gündüzü yaşanır ![]() kısalmaya başlar ![]() UYARI : 21 Haziran'da Yengeç Dönencesi, 21 Aralık'ta Oğlak dönencesi, 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalarda, cisimlerin saat 12 ![]() ![]() ![]() UYARI : 21 Haziran'da, - Güney Kutup Dairesi ile Güney Kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır ![]() - Türkiye'de saat 12 ![]() ![]() UYARI : 21 Aralık'ta; - Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır ![]() - Türkiye'de yerel saat 12 ![]() ![]() Dünya'nın eksen eğikliğine bağlı olarak Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri belirlenir ![]() Dönenceler 23°27' Kuzeye paralelleridir ![]() ![]() Kutup Daireleri 66°33' Kuzey ve Güney paralelleridir ![]() ![]() Dünya'nın eksen eğikliğine bağlı olarak matematik iklim kuşakları oluşur ![]() Matematik İklim Kuşakları Dünya'nın 23°27' lık eksen eğikliği dikkate alınarak belirlenmiştir ![]() ![]() ![]() Dünya'nın eğikliğine bağlı olarak mevsimler oluşur ![]() Dünya'nın ekseni 23°27' eğik olduğu için Güneş ışınlarının yıl içinde gelme açısı ve buna bağlı olarak ısıtma miktarı değişir ![]() 21 Haziran'da Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi, Güney Yarım Küre'de tam tersine kış mevsimi başlar ![]() 23 Eylül, Kuzey Yarım Küre'de sonbahar, Güney Yarım Küre'de ilkbahar mevsiminin başlangıcıdır ![]() 21 Aralık'ta Güney Yarım Küre'de yaz mevsimi, Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi başlar ![]() 21 Mart'ta Kuzey Yarım Küre'de ilkbahar, Güney Yarım Küre'de sonbahar mevsimi başlar ![]() Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle bir noktaya Güneş ışınlarının gelme açısı ve atmosferde tutulma miktarı yıl içinde değişir ![]() Örnek : Güneş ışınları 21 Aralık'ta Oğlak Dönencesi'ne dik gelir ![]() ![]() ![]() 21 Haziran'da ise ışınların Ankara'ya 73° ile ulaşmasına bağlı olarak atmosferde kat ettikleri yol ve atmosfer tarafından tutulma oranı en azdır ![]() Eksen eğikliği nedeniyle Güneş'in ufuk düzleminde öğle vakti ulaştığı tepe noktasının yeri yıl içinde değişir ![]() Dünya üzerinde aynı anda gece ve gündüz yaşayan alanları birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir ![]() ![]() ![]() ![]() Bir noktada Güneş'în doğuş ve batış saatleri yıl boyunca değişir ![]() ![]() Örnek : 21 Haziran'da Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne dik gelir ![]() ![]() ![]() Eksen Eğikliği Olmasaydı Dünya'nın ekseni 23°27' eğik olmasaydı eksen ile yörünge düzlemi (ekliptik) arasındaki açı 90° olurdu ![]() • Yerleri eksen eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, Kutup Daireleri ve Matematik İklim Kuşakları oluşmazdı ![]() • Işınlar yıl boyunca Ekvator'a dik gelirdi ![]() • Aydınlanma çemberi yıl boyunca Kutup Noktaları'ndan geçeceği için yeryüzünde gece ve gündüz süreleri sürekli 12 şer saat olurdu ![]() • Dünya üzerindeki bir nokta Güneş ışınlarını yıl boyunca aynı açı ile alacağı için mevsimler oluşmazdı ![]() Eksen Eğikliği Daha Fazla Olsaydı Dünya'nın ekseni 23°27' dan daha fazla eğik olsaydı, Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri değişirdi ![]() Buna bağlı olarak; • Tropikal kuşak ve Kutup kuşağı genişler, Orta kuşak daralırdı ![]() • Orta kuşakta yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk geçerdi ![]() • Aydınlanma çemberinin yer değiştirme alanı genişleyeceği için gece ve gündüz süreleri arasındaki fark daha da artardı ![]() Eksen Eğikliği Daha Az Olsaydı Dünya'nın ekseni 23°27' dan daha aza eğik olsaydı, dönencelerin ve kutup dairelerinin yerleri değişirdi ![]() • Tropikal kuşak ve Kutup Kuşağı daralır, Orta Kuşak genişlerdi ![]() • Orta Kuşak'ta yazlar daha serin, kışlar daha ılık geçerdi ![]() • Aydınlanma çemberinin yer değiştirme alanı daralacağı için gece ve gündüz süreleri arasındaki fark daha da azalırdı ![]() Coğrafi Konum Yeryüzündeki herhangi bir alanın bulunduğu yere, o alanın coğrafi konumu denir ![]() ![]() Matematik Konum Dünya üzerinde bir nokta veya alanın yerinin belirlenmesi için, o noktanın Ekvator'a ve başlangıç meridyenine olan uzaklığının bilinmesi gerekir ![]() ![]() Örnek : Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26° - 45° Doğu boylamları arasında yer alır ![]() Özel Konum Dünya üzerindeki bir yerin çevresine, denizlere, yer şekillerine, anayollara, geçitlere ve komşularına göre konumudur ![]() Özel Konum; İklim koşullarını, Doğal bitki örtüsünü, Tarımsal etkinlikleri, Nüfus ve yerleşme biçimini, Ekonomik etkinlikleri, Ulaşım olanaklarını, Siyasal ve kültürel yapıyı etkiler ![]() Enlem Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç paraleli olan Ekvator'a uzaklığının açısal değeridir ![]() Q açısı, D noktasının Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değeridir ve D noktasının enlem derecesini verir ![]() Örnek : Q açısının değeri 45 ise, D noktasının enlem derecesi 45° dir ![]() Enlemin Etkileri Bir yerin enlemi, Güneş'in ufukta ulaşabileceği yükseklik Güneş ışınlarının yere değme açısı, Gölge boylarının yıl içindeki değişimi, Gece - gündüz sürelerindeki değişim, İklim koşulları, hakkında bilgi verir ![]() İklim koşullarına bağlı olarak, Bitki örtüsü, Tarım ürünleri ve hayvan ürünleri, Akarsu rejimleri, Deniz sularının özelliği, Nüfus ve yerleşme özelliği Tarımın ve ormanların üst yükseklik sınırı, Kalıcı karların başlama yüksekliği hakkında bilgi edinilebilir ![]() Boylam Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açısal değeridir ![]() Q açısı, D noktasının başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir ve D noktasının boylam derecesini verir ![]() Örnek : D noktasına ait Q açısının değeri 30 derece ise, D noktasının boylam derecesi 30° dir ![]() Boylamın Etkileri Bir yerin boylamı ; Yerel saatler, Saat dilimleri, Aynı enlem üzerindeki noktalarda Güneşin doğuş ve batış saatleri hakkında bilgi verir ![]() Yerel Saat : Bir noktada Güneş'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir ![]() ![]() ![]() ![]() Güneş, doğudaki bir noktada batıdaki yerlere göre daha önce doğar ve daha önce batar; bu nedenle yerel saat doğudaki yerlerde daha ileridir ![]() Yerel Saat Hesaplamalarında İzlenecek Yol • Meridyen farkı hesaplanır ![]() • Meridyenler başlangıç boylamına göre aynı yönde ise çıkarma, farklı yönde ise toplama işlemi yapılarak meridyen farkı bulunur ![]() • Zaman farkı hesaplanır ![]() • Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır ![]() ![]() • Zaman farkı soruda verilen yerel saate eklenir veya çıkartılır ![]() • Doğuda olan bir yerin yerel saati ileridir ![]() ![]() Örnek : 20 ![]() ![]() B noktasının yerel saati kaçtır? Çözüm : Meridyenler başlangıç boylamına göre aynı yönde oldukları için çıkarma işlemi yapılır ![]() Meridyen farkı = 40 - 20 = 20 meridyen Zaman farkı = 4 * 20 = 80 dakika ise 80 / 60 = 1 saat 20 dakika B noktası A noktasına göre daha doğuda olduğu için yerel saati ileridir ![]() B'nin yerel saati = 21 ![]() ![]() ![]() ![]() Güneş'in Doğuş veya Batış Saatinin Bulunması Bir noktada Güneş'in doğuş veya batış saati verildiğinde, aynı paralel üzerinde bulunan başka bir noktada Güneş'in doğuş veya batış saatini bulmak için, • Aradaki zaman farkı bulunur ![]() • Güneş doğudaki yerlerde daha erken doğup battığı için, Güneş'in doğuş ve batış saatinin sorulduğu nokta doğuda ise zaman farkı verilen saatten çıkarılır ![]() ![]() UYARI : Meridyenler, Greenwich'e (0°) göre farklı yönde ise, meridyen farkını bulmak için toplama işlemi yapılır ![]() UYARI : 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde (ekinokslarda) bir yerdeki Güneş'in doğuş veya batış saati verilirse, bir başka yerdeki Güneş'in doğuş veya batış saati bulunabilir ![]() ![]() Saat Dilimleri Dünya 15 derecelik aralıklarla 24 saat dilimine ayrılmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() UYARI : Bir ülkede birden çok saat dilimi kullanılması için, ülkenin doğu - batı doğrultusunda en az 2 saat dilimini kapsayacak kadar geniş olması gerekir ![]() |
![]() |
![]() |
Konu Araçları | Bu Konuda Ara |
Görünüm Modları |
|