İzmir Kuş Cenneti (Gediz Deltası)

İzmir Kuş Cenneti (Gediz Deltası)

Türkiye'de pek çok sulak alan bulunmaktadır Bunlardan 9 adedi Ramsar Sözleşmesi'ne göre A sınıfı Sulak Alan statüsüne sahiptir Bu sulak alanlardan biri de, İzmir Kuş Cenneti'dir[1]
İzmir Kuş Cenneti, İzmir'in 25 km kuzeybatısında, Gediz Nehri'nin eskiden Ege Denizi'ne döküldüğü yerde, [2][1] İzmir Körfezi'nin kuzey doğu kıyılarında uzanan yaklaşık 40000 hektarlık bir alanı kaplayan ve 20400 hektarı tatlı tuzlu su bataklıkları, tuzcul ve geçici sulak çayırlar, lagünlar ile alüvyon adacıklarından oluşan sulak alan ekosistemi olan Gediz Deltası, ülkemizin en önemli sulak alanlarından biridir
Alanın 8000 hektarlık bölümü 1982 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiş olup, kuş sayısının çokluğu ve çeşitliliği nedeni ile 1991 yılından itibaren İzmir Kuş Cenneti olarak anılmaya başlanmıştır Ayrıca,deltanın sulak alan özelliği gösteren alanının tamamı 1998 yılında Çevre Bakanlığı'nca Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilerek koruma altına alınmış olup, ülkemizdeki 9 Ramsar alanından biridir[3]
Alanda tatlı su ekosistemini oluşturan sazlıklar, otlaklar ve tepelik kısımlar olmak üzere 3 tip farklı ekosistem bulunmaktadır Ayrıca tatlı ve tuzlu suların geçiş yaptığı kısımlarda acı su ekosistemine rastlanmaktadır Sığ sularla örtülü olan dalyanlar ve tuzla havuzları tüm yıl boyunca pek çok su kuşunun barınmasına ve beslenmesine imkan sağlamaktadır Dalyanlarda bulunan çok sayıdaki adacık güvenli olması nedeni ile kuşların kuluçkaya yatabildiği önemli yerlerdir[2][1]
Doğal yaşamın devamlılığı açısından son derece önemli olan Gediz Delta'sı; zengin ve değişik habitatları ile bir açık hava müzesi işlevi görmektedir Zengin bir faunaya sahip olan alanda çok sayıda böcek türünden, çakal ve yaban domuzu gibi memeli hayvanlara kadar pek çok hayvan türü bulunmakla birlikte alanın fauna açısından esas önemini ise kuşlar oluşturmaktadır[3]
Türkiye'de bulunan 426 kuş türünden 240 tanesi deltada gözlenmiştir[4] Bu 240 kuş türü içerisinde, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında bulunan mahmuzlu kızkuşu, tepeli pelikan, küçük kerkenez, kocagöz ve angıt gibi yaklaşık 25 kuş türü yer almaktadır[5]
Alanda yapılan son kuş sayımlarında; 82000'i aşkın su kuşunun düzenli olarak barınmakta olduğu tespit edilmiştir Tespit edilen 211 kuş türünden 64'ü yerli, 54'ü yaz göçmeni, 43'ü kış göçmeni ve 30 tür de transit geçen türlerdendir[6] 25'e yakın kuş türü sayıları itibari ile de "Birdlife International" tarafından belirlenen Uluslararası "Önemli Kuş Alanı" kriterlerini sağlamaktadır[7][8] Örneğin; "Birdlife International" tarafından Alaca balıkçıl ve Erguvani balıkçıl "hassas", Mahmuzlu kızkuşu ise "tehlike altında" olarak sınıflandırılmış ve koruma altına alınmıştır[9][1]
Türkiye'de bulunan 426 kuş türünden 230'un üzerinde kuş türü bölgede gözlenmektedir Dünyada nesli tehlike altında bulunan tepeli pelikan ve küçük kerkenez burada üremektedir Alan, deniz kuşları, özelliklede sumrular ve martılar için tüm Akdeniz genelinde önemli bir üreme bölgesidir Deltadaki korunaklı çamur adacıklarında her yıl binlerce çift deniz kuşu kuluçkaya yatar Kara gagalı sumru Türkiye'de yalnız Gediz Deltası'nda, büyük sumru ise tüm Akdeniz kıyılarında düzenli olarak yalnızca Gediz ve Büyük Menderes Deltası'nda üremektedirBunların yanı sıra alanda; kara leylek , flamingo, mahmuzlu kız kuşu, kızıl şahin, deniz kırlangıcı, gri balıkçıl gibi kuş türleri görülmektedir Ayrıca, tuzcul bitkilerin hakim olduğu alanda 60 familya,206 cinse ait 306 çeşit bitkisel türü ile Homa Dalyanı'nda da 63 çeşit bitkisel plankton türü bulunmaktadır[3]
İzmir Kuş Cenneti'nde Uluslararası Önemli Kuş Alanı Kriterleri'ne uyan kuş türleri ve sayıları şunlardır: Pelecanus crispus Bruch (Tepeli pelikan) 35 çift, Phoenicopterus ruber L (Flamingo) 1450 çift, Falco naumanni Fleischer (Küçük kerkenez) 25 çift, Burhinus oedicnemus L (Kocagöz) 30 çift, Glareola pranticola (Bataklık kırlangıcı) 35 çift, Charadrius dubius Scopoli (Akçacılıbıt) 1000 çift, Poplopterus spinosus (Mahmuzlu kızkuşu) 50 çift, Larus melanocephalus Temminck (Akdeniz martısı) 900 çift, Sterna albifrons Pallas (Küçük sumru) 205 çift, Sterna caspia Pallas (Hazar sumrusu) 100 çift
Alan ayrıca; kışın, aralarında Karabatak (maks 1000), Tepeli pelikan (maks 341), Flamingo (maks 21300) ve angıt (maks 450) bulunan büyük sayıda su kuşunu (maks 25 239) barındırır[7][1]
Bölgenin flora varlığı ise genellikle tek yıllık otsu bitkiler, az ölçüde çok yıllık otsu bitkiler ile odunsu bitkilerden oluşmaktadır Deltada bulunan bitki türlerinden bazıları şunlardır: Ranunculus laterifolus DC (Düğün çiçeği), Halimione portulacoides L, Salicornia europaea L (Deniz börülcesi), Tamarix smyrnensis Bunge (İzmir Ilgını), Lemna minor L (Küçük su mercimeği), Inula crithmoides L (Deniz anduzotu), Najas minor L (Su perisi), Phragmites australis L (Kamış), Eucalyptus camaldulensis Dahnh (Ökaliptus), Acacia cyanophylla L (Kıbrıs Akasyası)[10][1]
Ayrıca dalyanlarda, tatlı su kaynaklarında ve sazlıklarda Dicentrarchus labrax L (levrek), Sparus aurata L (çipura) ve Mugil cephalus L (kefal) gibi balık türleri bulunmaktadır
İzmir Kuş Cenneti'ndeki ekolojik yapıyı tehdit eden önemli unsurlardan biri özellikle yaz aylarında alandaki tatlısu ekosistemine sahip sazlıklarda yaşanan kuraklık sorunudur 1991-1993 yılları arasında Menemen Ovasında tarımsal alanlardaki drenaj sisteminde yapılan değişiklikler sonucunda, alanda tatlı su girdisi ile çıktısı arasında oransal olarak büyük değişiklikler olmuştur Drenaj çalışmaları yapılmadan önce ovadan gelen yağmur ve drenaj suları 450 ha'lık sazlık alanı besleyerek, kuşların yuvalanmasına, balık ve kurbağa gibi canlılara yaşam ortamı sağlarken, son yıllarda sazlık alanda özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında kurumalar meydana gelmektedir
İzmir Kuş Cenneti, zengin flora ve fauna varlığı ve bu canlılara sağladığı yaşam ortamı nedeni ile Çevre Bakanlığı'nca 15041998 tarih ve 23314 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Sulak Alanlar Tebliği ile Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilerek 20400 hektarı koruma altına alınmıştır Ayrıca alanın 8000 hektarlık kısmı Orman Bakanlığı tarafından 1982 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası, tamamı Kültür Bakanlığı'nca 1999 yılında 1 Derece Doğal Sit Alanı ilan edilmiş, 2002 yılında ise 1 Derece Doğal Sit alanının deniz sınırları belirlenmiştir Alanda Üçtepeler mevkii [1] yaklaşık 2400 yıl önce kurulmuş [3] ise Leukai antik kenti nedeni ile Arkeolojik Sit Alanı'dır[3][1]

Gediz Deltası Kuş Türleri Listesi

1 Kızıl Gerdanlı Dalgıç (Gavia stellata)
2 Kara Gerdanlı Dalgıç (Gavia arctica)
3 Küçük Batağan (Podiceps ruficollis)
4 Bahri (Podiceps cristatus)
5 Kızıl Boyunlu Batağan (Podiceps grisegena)
6 Kara Boyunlu Batağan (Podiceps nigricollis)
7 Boz Yelkovan (Calonectris diomedea)
8 Yelkovan (Puffinus yelkouan)
9 Karabatak (Phalacrocorax carbo)
10 Tepeli Karabatak (Phalacrocorax aristotelis)
11 Küçük Karabatak (Phalacrocorax pygmeus)
12 Ak Pelikan (Pelecanus onocratalus)
13 Tepeli Pelikan (Pelecanus crispus)
14 Balaban (Botaurus stellaris)
15 Küçük Balaban (Ixobrychus minutus)
16 Gece Balıkçılı (Nycticorax nycticorax)
17 Alaca Balıkçıl (Ardeola ralloides)
18 Sığır Balıkçılı (Bubulcus ibis)
19 Küçük Ak Balıkçıl (Egretta garzetta)
20 Büyük Ak Balıkçıl (Egretta alba)
21 Gri Balıkçıl (Ardea cinerea)
22 Erguvani Balıkçıl (Ardea purpurea)
23 Kara Leylek (Ciconia nigra)
24 Leylek (Ciconia ciconia)
25 Çeltikçi (Plegadis falcinellus)
26 Kaşıkçı (Platalea leucorodia)
27 Flamingo (Phoenicopterus roseus)
28 Küçük Flamingo (Phoeniconias minor)
29 Kuğu (Cygnus olor)
30 Ötücü Kuğu (Cygnus cygnus)
31 Sakarca (Anser albifrons)
32 Boz Kaz (Anser anser)
33 Sibirya Kazı (Branta ruficollis)
34 Angıt (Tadorna ferruginea)
35 Suna (Tadorna tadorna)
36 Fiyu (Anas penelope)
37 Boz Ördek (Anas strepera)
38 Çamurcun (Anas crecca)
39 Yeşilbaş (Anas platyrhynchos)
40 Kılkuyruk (Anas acuta)
41 Çıkrıkçın (Anas querquedula)
42 Kaşıkgaga (Anas clypeata)
43 Macar Ördeği (Netta rufina)
44 Elmabaş Patka (Aythya ferina)
45 Pasbaş Patka (Aythya nyroca)
46 Tepeli Patka (Aythya fuligula)
47 Kara Ördek (Melanitta nigra)
48 Altıngöz (Bucephala clandula)
49 Sütlabi (Mergus albellus)
50 Tarakdiş (Mergus serrator)
51 Dikkuyruk (Oxyura leucocephala)
52 Arı Şahini (Pernis apivorus)
53 Kara Çaylak (Milvus migrans)
54 Akkuyruklu Kartal (Haliaeetus albicilla)
55 Küçük Akbaba (Neophron percnopterus)
56 Kızıl Akbaba (Gyps fulvus)
57 Yılan Kartalı (Circaetus gallicus)
58 Saz Delicesi (Circus aeruginosus)
59 Gökçe Delice (Circus cyaneus)
60 Bozkır Delicesi (Circus macrourus)
61 Çayır Delicesi (Circus pygargus)
62 Çakır (Accipiter gentilis)
63 Atmaca (Accipiter nisus)
64 Yoz Atmaca (Accipiter brevipes)
65 Şahin (Buteo buteo)
66 Kızıl Şahin (Buteo rufinus)
67 Küçük Orman Kartalı (Aquila pomarina)
68 Büyük Orman Kartalı (Aquila clanga)
69 Şah Kartal (Aquila heliaca)
70 Kaya Kartalı (Aquila chrysaetos)
71 Küçük Kartal (Hieraeetus pennatus)
72 Tavşancıl (Hieraeetus fasciatus)
73 Balık Kartalı (Pandion haliaetus)
74 Küçük Kerkenez (Falco naumanni)
75 Kerkenez (Falco tinnunculus)
76 Ala Doğan (Falco vespertinus)
77 Boz Doğan (Falco columbarius)
78 Delice Doğan (Falco subbuteo)
79 Ada Doğanı (Falco eleonorea)
80 Bıyıklı Doğan (Falco biarmicus)
81 Gök Doğan (Falco peregrinus)
82 Kınalı Keklik (Alectoris chukar)
83 Turaç (Francolinus francolinus)
84 Bıldırcın (Coturnix coturnix)
85 Benekli Suyelvesi (Porzana porzana)
86 Bataklık Suyelvesi (Porzana parva)
87 Bıldırcın Kılavuzu (Crex crex)
88 Sukılavuzu (Rallus aquaticus)
89 Saztavuğu (Gallinula chloropus)
90 Sakarmeke (Fulica atra)
91 Turna (Grus grus)
92 Telli Turna (Anthropoides virgo)
93 Mezgeldek (Tetrax tetrax)
94 Toy (Otis tarda)
95 Poyrazkuşu (Haematopus ostralegus)
96 Uzunbacak (Himantopus himantopus)
97 Kılıçgaga (Recurvirostra avosetta)
98 Kocagöz (Burhinus oedicnemus)
99 Bataklıkkırlangıcı (Glareola pratincola)
100 Küçük Halkalı Cılıbıt (Charadrius dubius)
101 Halkalı Cılıbıt (Charadrius hiaticula)
102 Akça Cılıbıt (Charadrius alexandrinus)
103 Büyük Cılıbıt (Charadrius leschenaultii)
104 Altın Yağmurcun (Pluvialis apricaria)
105 Gümüş Yağmurcun (Pluvialis squatarola)
106 Mahmuzlu Kızkuşu (Hoplopterus spinosus)
107 Kızkuşu (Vanellus vanellus)
108 Büyük Kumkuşu (Calidris canutus)
109 Ak Kumkuşu (Calidris alba)
110 Küçük Kumkuşu (Calidris minuta)
111 Sarı Bacaklı Kumkuşu (Calidris temminckii)
112 Kızıl Kumkuşu (Calidris ferruginea)
113 Kara Karınlı Kumkuşu (Calidris alpina)
114 Sürmeli Kumkuşu (Limicola falcinellus)
115 Döğüşkenkuş (Philomachus pugnax)
116 Küçük Suçulluğu (Lymnocryptes minimus)
117 Suçulluğu (Gallinago gallinago)
118 Çulluk (Scolopax rusticola)
119 Çamurçulluğu (Limosa limosa)
120 Kıyı Çamurçulluğu (Limosa lapponica)
121 Sürmeli Kervançulluğu (Numenius phaepus)
122 Kervançulluğu (Numenius arquata)
123 Kara Kızılbacak (Tringa erythropus)
124 Kızılbacak (Tringa totanus)
125 Bataklık Düdükçünü (Trynga stagnatilis)
126 Yeşilbacak (Tringa nebularia)
127 Yeşil Düdükçün (Tringa ochropus)
128 Orman Düdükçünü (Tringa glareola)
129 Terek Düdükçünü (Xenus cinereus)
130 Dere Düdükçünü (Actitis hypoleucos)
131 Taşçeviren (Arenaria interpres)
132 Deniz Düdükçünü (Phalaropus lobatus)
133 Büyük Karabaş Martı (Larus ichthyaetus)
134 Akdeniz Martısı (Larus melanocephalus)
135 Küçük Martı (Larus minutus)
136 Karabaş Martı (Larus ridibundus)
137 İnce Gagalı Martı (Larus genei)
138 Ada Martısı (Larus audouinii)
139 Küçük Gümüş Martı (Larus canus)
140 Kara Sırtlı Martı (Larus fuscus)
141 Van Gölü Martısı (Larus armenicus)
142 Gümüş Martı (Larus cachinnans)
143 Kara Ayaklı Martı (Rissa tridactyla)
144 Gülen Sumru (Gelochelidon nilotica)
145 Hazar Sumrusu (Sterna caspia)
146 Kara Gagalı Sumru (Sterna sandvicensis)
147 Sumru (Sterna hirundo)
148 Küçük Sumru (Sterna albifrons)
149 Bıyıklı Sumru (Chlidonias hybridus)
150 Kara Sumru (Chlidonias niger)
151 Akkanatlı Sumru (Chlidonias leucopterus)
152 Bağırtlak (Pterocles orientalis)
153 Kaya Güvercini (Columba livia)
154 Tahtalı (Columba palumbus)
155 Kumru (Streptopelia decaocto)
156 Üveyik (Streptopelia turtur)
157 Yeşil Papağan (Psittacula krameri)
158 Tepeli Guguk (Clamator glandarius)
159 Guguk (Cuculus canorus)
160 Peçeli Baykuş (Tyto alba)
161 İshakkuşu (Otus scops)
162 Puhu (Bubo bubo)
163 Kukumav (Athene noctua)
164 Kulaklı Orman Baykuşu (Asio otus)
165 Kır Baykuşu (Asio flammeus)
166 Çobanaldatan (Caprimulgus europaeus)
167 Ebabil (Apus apus)
168 Boz ebabil (Apus pallidus)
169 Ak karınlı Sağan (Apus melba)
170 İzmir Yalıçapkını (Halcyon smyrnensis)
171 Yalıçapkını (Alcedo atthis)
172 Alaca Yalıçapkını (Ceryle rudis)
173 Arıkuşu (Merops apiaster)
174 Gökkuzgun (Coracias garrulus)
175 İbibik (Upopa epops)
176 Boyunçeviren (Jynx torquata)
177 Yeşil Ağaçkakan (Picus viridis)
178 Orman Ağaçkakanı (Dendrocopus major)
179 Alaca Ağaçkakan (Dendrocopus syriacus)
180 Boğmaklı Toygar (Melanocorypha calandra)
181 Bozkır Toygarı (Calandrella brachydactyla)
182 Tepeli Toygar (Galerida cristata)
183 Orman Toygarı (Lullula arborea)
184 Tarlakuşu (Alauda arvensis)
185 Kum Kırlangıcı (Riparia riparia)
186 Kaya Kırlangıcı (Ptyonoprogne rupestris)
187 Kızıl Kırlangıç (Hirundo daurica)
188 Ev Kırlangıcı (Delichon urbica)
189 Kırlangıç (Hirundo rustica)
190 Kır İncirkuşu (Anthus campestris)
191 Ağaç İncirkuşu (Anthus trivialis)
192 Çayır İncirkuşu (Anthus pratensis)
193 Kızıl Gerdanlı İncirkuşu (Anthus cervinus)
194 Dağ İncirkuşu (Anthus spinoletta)
195 Sarı Kuyruksallayan (Motacilla flava)
196 Sarı Başlı Kuyruksallayan (Motacilla citreola)
197 Dağ Kuyruksallayanı (Motacilla cinerea)
198 Ak Kuyruksallayan (Motacilla alba)
199 Çıtkuşu (Troglodytes troglodytes)
200 Dağbülbülü (Prunella modularis)
201 Çalı Bülbülü (Cercotrichas galactotes)
202 Kızılgerdan (Erithacus rubecula)
203 Benekli Bülbül (Luscinia luscinia)
204 Bülbül (Luscinia megarhynchos)
205 Taş Bülbülü (Irania gutturalis)
206 Kara Kızılkuyruk (Phoenicurus ochrurus)
207 Kızılkuyruk (Phoenicurus phoenicurus)
208 Çayır Taşkuşu (Saxicola rubetra)
209 Taşkuşu (Saxicola torquata)
210 Boz Kuyrukkakan (Oenanthe isabellina)
211 Kuyrukkakan (Oenanthe oenanthe)
212 Kara Kulaklı Kuyrukkakan (Oenanthe hispanica)
213 Ak Sırtlı Kuyrukkakan (Oenanthe finschii)
214 Gökardıç (Monticola solitarius)
215 Karatavuk (Turdus merula)
216 Tarla Ardıcı (Turdus pilaris)
217 Öter Ardıç (Turdus philomelos)
218 Kızıl Ardıç (Turdus iliacus)
219 Ökse Ardıcı (Turdus viscivorus)
220 Kamışbülbülü (Cettia cetti)
221 Yelpazekuyruk (Cisticola juncidis)
222 Bataklık Kamışçını (Locustella luscinioides)
223 Bıyıklı Kamışçın (Acrocephalus melanopogon)
224 Kındıra Kamışçını (Acrocephalus schoenobaenus)
225 Çalı Kamışçını (Acrocephalus palustris)
226 Saz Bülbülü (Acrocephalus scirpaceus)
227 Büyük Kamışçın (Acrocephalus arundinaceus)
228 Ak Mukallit (Hippolais pallida)
229 Sarı Mukallit (Hippolais icterina)
230 Bıyıklı Ötleğen (Sylvia cantillans)
231 Boz Ötleğen (Sylvia borin)
232 Ak Gerdanlı Ötleğen (Sylvia communis)
233 Küçük Ak Gerdanlı Ötleğen (Sylvia curruca)
234 Kara Başlı Ötleğen (Sylvia atricapilla)
235 Maskeli Ötleğen (Sylvia melanocephala)
236 Çizgili Ötleğen (Sylvia nisoria)
237 Kara Boğazlı Ötleğen (Sylvia rüppelli)
238 Boz Çıvgın (Phylloscopus boneli)
239 Orman Çıvgını (Phylloscopus sibilatrix)
240 Çıvgın (Phylloscopus collybita)
241 Söğütbülbülü (Phylloscopus trochilus)
242 Çalıkuşu (Regulus regulus)
243 Benekli Sinekkapan (Muscicapa striata)
244 Küçük Sinekkapan (Ficedula parva)
245 Kara Sinekkapan (Ficedula hypoleuca)
246 Alaca Sinekkapan (Ficedula semitorquata)
247 Halkalı Sinekkapan (Ficedula albicollis)
248 Bıyıklı Baştankara (Panurus biarmicus)
249 Çulhakuşu (Remiz pendulinus)
250 Uzun Kuyruklu Baştankara (Aegithalos caudatus)
251 Ak Yanaklı Baştankara (Parus lugubris)
252 Büyük Baştankara (Parus major)
253 Mavi Baştankara (Parus cyaneus)
254 Kaya Sıvacıkuşu (Sitta neumayer)
255 Kara Alınlı Örümcekkuşu (Lanius minor)
256 Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu (Lanius collurio)
257 Kızıl Başlı Örümcekkuşu (Lanius senator)
258 Maskeli Örümcekkuşu (Lanius nubicus)
259 Kızıl Kuyruklu Örümcekkuşu (Lanius isabellinus)
260 Alakarga (Garrulus glandarius)
261 Saksağan (Pica pica)
262 Ekin Kargası (Corvus frugilegus)
263 Leş Kargası (Corvus corone)
264 Küçük Karga (Corvus monedula)
265 Kuzgun (Corvus corax)
266 Sarıasma (Oriolus oriolus)
267 Sığırcık (Sturnus vulgaris)
268 Ala Sığırcık (Sturnus roseus)
269 Söğüt Serçesi (Passer hispaniolensis)
270 Serçe (Passer domesticus)
271 Ağaç Serçesi (Passer montanus)
272 Dağ İspinozu (Fringilla montifringilla)
273 İspinoz (Fringilla coelebs)
274 Küçük İskete (Serinus serinus)
275 Ketenkuşu (Acanthis cannabina)
276 Kara Başlı İskete (Carduelis spinus)
277 Saka (Carduelis carduelis)
278 Florya (Carduelis chloris)
279 Kocabaş (Coccotraustres coccotraustres)
280 Tarla Kirazkuşu (Miliaria calandra)
281 Kaya Kirazkuşu (Emberiza cia)
282 Sarı Kirazkuşu (Emberiza citrinella)
283 Bahçe Kirazkuşu (Emberiza cirlus)
284 Kara Başlı Kirazkuşu (Emberiza melanocephala)
285 Kirazkuşu (Emberiza hortulana)
286 Kızıl Kirazkuşu (Emberiza caesia)
287 Boz Kirazkuşu (Emberiza cineracea)
288 Bataklık Kirazkuşu (Emberiza schoeniclus) [11]