Genetiği Değiştirilmiş Ürünler Hakkında Geniş Bilgi

Genetiği değiştirilmiş ürünler hakkında geniş bilgi

Türkiye'nin yeni gündemi artık GDO Yani Genetiği Değiştirilmiş Organizma Mısır, domates, soya başta olmak üzere raflardaki pek çok ürünün hatta bebek mamasının "genetiği değişmiş olabilir"



Hazırlayan Sabah : Gül KÜREKLO/Bülent ERGÜN

Çıkan yönetmelikle alevlenen GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) tartışması, birçok soruyu da beraberinde getirdi SABAH, GDO ile ilgili tüm merak edilenleri, konunun uzmanlarına sorarak araştırdı Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'na göre, hazırlanan yönetmelik, 10 yılı aşkın bir süredir kontrolsüz olarak Türkiye'ye giren GDO'lu ürünleri, kontrol altına alacak Ancak konunun uzmanlar ve sivil toplum örgütleri, bu yönetmeliği yeterli bulmuyor Uzmanlara göre, dünyada "Frankenştayn Gıdalar" olarak tanımlanan GDO ile ilgili en önemli sorun, hangi ürünün GDO'lu olduğunun belli olmaması ve normal şekilde ayırt edilememesi Mısır, soya, pamuk ve kolza, genleriyle oynanmış ürünler arasında ilk sırada yer alıyor GDO, "hayalet" gibi market raflarındaki bir çikolatada, pazardaki bir sebzede, bebek mamasında, bir içecekte veya bir ilacın içinde bulunabiliyor En çok ithal edilen ürün olan mısırın 700-800 farlı ürün türevi marketlerde satılıyor İşte uzmanların çarpıcı görüşleri:

'AYIRT EDİLEMEZ'
- Gökhan Günaydın (TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı):
"Bir ürünün genetiğinin değiştirilip, değiştirilmediğini anlamak mümkün değil GDO'lu ürünlerin üzerine, 'GDO'ludur' yok Bunlar her türlü gıdanın hammaddesi olarak kullanılabiliyor İçtiğimiz içecekten, ilaçlara kadar her alanda karşımıza çıkabilirler Türkiye'ye 1998'den bu yana en az 30 milyon ton GDO'lu mısır ve soya girdi Bunlar hiçbir şekilde etiketlenmeden tüketildi Şimdi 26 Ekim'de çıkan yönetmelik; 'Bunların içinde binde 9'dan daha fazla GDO'lu hammadde kullanılmışsa, GDO'ludur diye etiketlenecektir' diyor"

'KONTROL GELECEK'
- İbrahim Yetkin (Türkiye Ziraatçılar Derneği Genel Başkanı):
"GDO'lu ürünlerin bilim adamlarının ön görüleriyle zararlı ilan edildi, toplum da bunu kabul etti İthal ettiğimiz ürünler, soya, mısır ve pamuk Bunlar iç talebi karşılayamayıp, ithal ettiğimiz ürünler Biz kendi iç talebimizi karşılayabilseydik, bu tartışmalara gerek kalmayacaktı Asıl sıkıntı üretim yetersizliği Türkiye bu ürünleri GDO'suz olarak istiyorsa tarıma destek artmalı, ithalata gerek kalmamalı"

'TEHLİKESİ YOK'
- Prof Dr Selim Çetiner (Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi):
"AB üyesi 13 ülkeden 65 bilim insanının katılımıyla, bağımsız olarak yürütülen ve 35 yıl süren ENTRANSFOOD projesi, halen üretilip tüketilmekte olan genetiği değiştirilmiş ürünlerin insan sağlığı açısından en az klasik yöntemlerle elde edilen ürünler kadar güvenli olduğunu ortaya koymuştur"

BU ÜRÜNLERE DİKKAT
Genetiğiyle oynanmış pek çok ürün bulunuyor İşte bazıları:
- Mısır, patates, domates, pirinç, soya, buğday, kabak, balkabağı, ayçiçeği, yer fıstığı, bazı balık türleri, kolza, kasava, papaya
- Bunların dışında genetiğini değiştirme çalışmaların devam ettiği ürünler: Muz, ahududu, çilek, kiraz, ananas, biber, kavun, karpuz, kanola
Mısır ve soya genleriyle oynanmış bitkiler arasında ilk sıralarda yer aldığı için bu bitkilerden üretilen yan ürünlerin kullanıldığı bütün ürünler GDO'lu olma riski taşıyor Mısır ve soyadan üretilen yağ, un, nişasta, glikoz şrubu, sakkaroz, fruktoz içeren gıdalar günlük tüketim maddeleri arasında yer alıyor Örneğin; Bisküvi, kraker, kaplamalı çerezler, pudingler, bitkisel yağlar, bebek mamaları, şekerlemeler, çikolata ve gofretler, hazır çorbalar, mısır ve soyayı yem olarak tüketen tavuk ve benzeri hayvansal gıdalar ile pamuk, GDO'lu olma riski taşıyan gıdaların başında geliyor

GDO NEDİR?
İlk uygulaması 1994'te, ABD'de domatesler üzerinde yapılan GDO, "Modern biyoteknolojik yöntemler kullanılarak, bitkilerin yapılarının iyileştirilip geliştirilmesi" olarak tanımlanıyor Örneğin, soğuğa karşı dayanıklılık kazandırılmak istenen domatese, bir balık geni aktarılması ile domates soğuğa daha fazla dayanıklı hale getiriliyor

Mersin'de 15 gemi bekletiliyor

ABD, Arjantin ve Brezilya'dan gelen 15 gemi, taşıdıkları mısır ve soyaya GDO testi yapılana kadar açıkta bekletiliyor






Genetiği Değiştirilmiş Organizmalarla (GDO) ilgili tartışmalar gündemi hareketlendirdi Son gelişme ise, ABD, Arjantin ve Brezilya'dan mısır ve soya getiren 15 geminin, Mersin Limanı'nda beklemeye alınması oldu Gemilerin taşıdığı ürünler GDO analizi için Adana'daki laboratuvara gönderildi Numunelerde binde 9'un üzerinde GDO tespit edilirse giriş izni verilmeyeceği öğrenilirken, sonuçların olumsuz çıkması durumunda ise ürünlerin imha edilmesi planlanıyor Ayrıca, antrepolarda bekletilen gıda ve yemler de incelemeye alındı

25 ÜRÜNE TESPİT YAPILACAK
Tarım Bakanı Mehdi Eker GDO yönetmeliği ile ithalatın önünün kesildiğini vurgularken, bakanlık il müdürlüklerine yazı göndererek; mısır, pamuk, soya, kanola, ayçiçeğinin de aralarında bulunduğu 25 üründe GDO olup olmadığının tespitini istedi Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü de gıda ve yem ithalatına ilişkin başvurularda GDO analizi yapılması uyarısında bulundu Öte yandan, Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı Ülkü Karakuş ve beraberindeki heyet de dün Meclis Tarım Komisyonu'nda sunum yaptı Birlik yöneticileri, GDO'lu ürünlerin abartıldığı kadar zararlı olmadığına ilişkin tespitlerini dile getirdi Karakuş, "Bu yönetmelik bir boşluğu doldurmaya yöneliktir" dedi

GDO'nun zararları



Prof Ziya Mocan:
- Bitki bünyesinde, insanda alerjiye neden olan veya zehirleyici etki yapan bazı farklılaşmalar yaşanabilir
- Gen aktarımında kullanılan bazı teknikler nedeniyle genleri değiştirilmiş bitkileri tüketen insanlarda antibiyotiklere direnç gelişmesi olasılığı söz konusu
- Bu genlerin ürünü olan proteinlerin bağışıklık sistemimizi çökertme riskleri, kanser başta olmak üzere ne tür başka hastalıkları tetikleyecekleri günümüz teknolojisiyle tahmin edilemiyor
- Bu gıdaların genleriyle oynandığı için insan gen yapısında uzun dönemde değişiklik yapıp yapmayacağı bilinmiyor
- Hamileler, büyüme çağındaki çocuklar, beslenme bozukluğu olanlar ve kronik hastalar için özellikle zararlı
- Bunlar konserve gibi, besleyici değerleri düşük Tabiatın yapısına da aykırı

Prof Dr Ahmet Aydın:
- Kanserojen olma ihtimalleri yüksek ama sigara gibi, 20 yıl sonra çıkıp "Kanser yapıyor" dediğinizde "Başka bir yığın kanserojen olabilir" diyecekler
- Bu gıdaları görünüşünden anlayamazsınız Ancak gelişmiş laboratuvarlarda yapılan testlerle belirlenebilir Soyalı ürünlerin yüzde 90'ında var Bebek mamalarında özellikle ailelerin dikkat etmesi gerekli Mısır nişastasında bulunuyor Artık domateslerin büyük bölümünde var

'KISIRLAŞTIRIYOR' Prof Dr Kenan Demirkol:
- Viyana Üniversitesi'nde fareler üzerinde yapılan araştırmalarda, GDO'lu domatesleri yiyen farelerin, üç nesil sonra kısırlaştığı görülmüş İnsan ömrü fareden uzun İnsanların 30 yaşında evleneceğini düşünürsek, bunu anlamamız için, 90-100 yıl geçmesini mi bekleyeceğiz?
- Almanya ve Fransa'da GDO'lu ürünlere yasaklama getirildi

Şüpheli ürüne 91 günlük inceleme

GDO şüphesi olan ürünler Tarım Bakanlığı'nca incelenecek Koruma Kontrol Genel Müdürü Aytekin, "Yerli üründe GDO yok" derken, tarımcılar Türkiye'deki denetim eksikliğinden yakındı



Dünya genelinde 25 ülke tarafından üretimi gerçekleştirilen GDO'lu (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) ürünler, denetimlerin yetersizliği nedeniyle Türkiye'ye rahatlıkla sokulabiliyor GDO gerçeği ile yüz yüze kalan Türkiye, GDO şüphesi görülen ürünleri, 91 günlük bir incelemeye tabi tutacak

SIKI DENETİM YAPILIYOR
- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürü (TAGEM) Doç Dr Masum Burak, alınan önlemleri ve denetimlerin nasıl yapılacağını şöyle anlattı: "GDO üretimi yapan ülkeler belli Dünyada GDO'lu olarak soya, kanola, pamuk ve mısır dolaşıyor Bunlarla gelen tüm ürünlerde GDO yok denilse bile, analiz yapacağız GDO'lu çıkarsa, yasaklar devreye girecek Örneğin ben, GDO'lu soya ithal etmek istiyorum diyen bir üretici, önce Tarım Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'ne başvuracak 'GDO'lu soya hammaddesi ithal etmek istiyorum' diyen üreticiden, yeni yönetmelik gereği 15 belge isteniyor Bu belgeler TAGEM'e gelecek TAGEM, oluşturulan Ulusal Bilimsel Değerlerdirme Risk Komitesi'nin Sekretaryası Bunun için 20'nin üzerinde üniversiteden, TÜBİTAK Marmara Araştırma Enstitüsü'nden, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü'nden 91 uzman belirlendi Gen, biyoteknoloji gibi 40 uzmanlık konusunda bu uzmanlar çalışacak Her dosya için 11 uzman görevlendirilecek GDO'lu ürünün, insan sağlığı, hayvan bitki sağlığı ve çevreye olumsuz riski var mı yok mu? Bu incelenecek 91 gün içinde incelemesini tamamlayacak Karar komitenin oy çokluğu ile kabul edilecek Bakanlık isterse bilim komitesinin kararını kamuoyuyla paylaşacak"

"DOMATESİMİZ FRANKENŞTAYN DEĞİL"
- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürü Doç Dr Muzaffer Aydemir: "En ufak bir GDO şüphesi olan ürün, asla ülkemize girmeyecek Önce laboratuvarlarımızda incelenecek İsrail'den alınan ibrit tohumundan ekilen domates, biber GDO'lu ürünlerle karıştırılmamalı Yerli domates biber ve patlıcanda, hiçbir üründe GDO görmedik Domatesimize, biberimize 'frankenştayn' denmesin" diye konuştu

DENETİMLER YETERSİZ
Denetim konusunda ilgili dernek ve sendika başkanlarının görüşleri şöyle:
- İbrahim Yetkin (Türkiye Ziraatçılar Derneği Genel Başkanı): GDO'lu ürünlerin denetlenmesi için Türkiye'de Ankara, Adana ve Bursa'da olmak üzere 3 laboratuvar var Yönetmelik gereği bu getirilen ürünlerde, binde 09 ve daha az GDO'ya olmalı Denetim konusunda büyük eksiklikler var

GÜMRÜKLERE LABORATUVAR
- Abdullah Aysu (Çiftçi Sendikası Genel Başkanı Abdullah Aysu): Gümrüklerde kontrol olmadığı için GDO'lu ürünler, Türkiye'ye rahatlıkla girebiliyor Bunun önlenebilmesi için gümrüklere, GDO tespiti için laboratuvar kurulmalı

25 ÜLKEDE ÜRETİLİYOR
GDO'lu ürün üretimi ABD, Arjantin, Brezilya, Hindistan, Kanada ve Çin başta olmak üzere 25 ayrı ülkede, 133 milyon üretici tarafından, 125 milyon hektar alanda yapılıyor Türkiye'de, GDO'lu ürün üretilmiyor Tarım Bakanlığı, 1998 yılında yayımladığı bir genelge ile bunu yasakladı ve ülkeye GDO'lu tohum girişi de yapılmadığını açıkladı Ancak, 2003 yılında Arjantin'den kalkan ve Mersin'e doğru yola çıkan soya yüklü bir gemi Greenpeace tarafından, 'GDO'lu yük var" diye durduldu Yapılan analizlerde ürünlerin GDO'lu ortaya çıktı Bu olaydan sonra GDO'lu ürünlerin Türkiye'ye gönderildiği ortaya çıkmış oldu İddialara göre, son 10 yıl içerisinde 38 milyon ton GDO'lu mısır ve soya Türkiye'ye giriş yaptı

Sebze ve meyveyi mevsiminde yiyin

Türkiye'de hangi ürünlerin GDO'lu olduğu konusunda bir etiketleme olmadığından, bu ürünleri dış görünüşünden ayırt etmek imkansız Ancak tüketici olarak riski azaltabilecek bazı önlemler almak mümkün:



- Ekolojik ürünler GDO'suz olması açısından en güvenli ürünler Sertifikalı ürünlerin üzerinde "organik" ya da "ekolojik" ürün logosunu veya ürünün sertifika belgesini mutlaka görün veya satıcınızdan göstermesini isteyin

- Gıdaları mevsiminde yemeye özen gösterin Mevsimi dışında yetiştirilen sebze ve meyveler için hormon, gen aktarımı ve benzeri doğal olmayan zorlama yöntemlerin kullanılma riski çok yüksek

- Özellikle ABD ve Arjantin gibi dünyada en çok GDO üreten ülkelerden gelen ürünlerin, GDO'lu olma riski çok yüksek

- Sürekli ürünlerini satın aldığınız gıda firmalarının tüketici servislerine, aldığınız ürünün GDO'lu olup olmadığını sorun

Ürüne GDO'lu yazmak zorunlu hale getiriliyor

Yeni yönetmelikle, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar içeren ürün etiketine GDO'lu yazılması zorunlu Etiketlere GDO'suz yazmak ise yasak



GDO'lu ürünlerle ilgili olarak hazırlanan yönetmelikle birlikte yaşanacak en büyük değişim, bundan böyle GDO içeren ürünlerin etiketine, "GDO'lu" yazma zorunluluğunun getirilmesi GDO'suz ürünlerin etiketine "GDO'suz" yazmak ise yasak

NELER GETİRİYOR?
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca hazırlanan ve 26 Ekim'de Resim Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren "Gıda ve Yem Amaçlı Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerin İthalatı, İşlenmesi, İhracatı, kontrol ve Denetimine Dair" yönetmelik, bebek mamalarında GDO kullanılmasına getirdiği yasakla dikkat çekiyor Yönetmelikle, GDO'suz ürünlerin etiketine, "GDO'suz" ibaresinin konulması yasaklanırken, GDO içeren ürünlerin etiketinde "GDO'lu" yazmak zorunluluğu getirildi Gıda ve yem, GDO'lardan biri ya da bir kaçını, toplamda en az yüzde 09 oranında içeriyor ise GDO'lu olarak kabul edilecek GDO, Avrupa Birliği'nin de (AB) yıllardır gündeminde AB üyesi ülkelerde bu ürünlere sıkı bir denetim ve etiketleme politikası uygulanıyor GDO etiketlemesi yapılabilmesi için ürünün, yüzde 09 oranında GDO içermesi gerekiyor Avrupa Birliği üyesi ülkelerde GDO konusundaki uygulamalar, 1829/2003 sayılı yönetmeliğe göre yürütülüyor AB'de GDO'lu ürünlerin üretimi, ithalatı, kullanımı kabul edilmiyor AB içinde GDO üretimini yasaklayan 6 ülke var

Nelere dikkat edilmeli?



- Ekolojik ürünler GDO'suz olması açısından en güvenli ürünler Sertifikalı ürünlerin üzerinde "organik" ya da "ekolojik" ürün logosunu veya ürünün sertifika belgesini mutlaka görün veya satıcınızdan göstermesini isteyin

- Gıdaları mevsiminde yemeye özen gösterin Mevsimi dışında yetiştirilen sebze ve meyveler için hormon, gen aktarımı ve benzeri doğal olmayan zorlama yöntemlerin kullanılma riski çok yüksek

- Özellikle ABD ve Arjantin gibi dünyada en çok GDO üreten ülkelerden gelen ürünlerin, GDO'lu olma riski çok yüksek

'Bilgi kirliliği yaşanıyor'
- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürü Doç Dr Masum Burak: "GDO ile ilgili yönetmelik, sert hükümler içeriyor AB kriterleri esas alındı Yönetmeliğimiz AB'den ileride Yönetmelikten sonra GDO'larla ilgili bilgi kirliliği yaşanıyor GDO denince, domates, elma görüntüsü gösteriliyor Dünyada ticareti yapılan GDO yaş sebze ve meyve yok İnsanların kafası karışıyor, yazık oluyor Hem de bu mevsimde A gribi var iken, yaş sebze ve meyve yenmesine engel olunuyor"
- YTÜ Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr Şeminur Topal: "Bakanlık, yönetmeliği GDO'lu ürünleri izin vermemek için çıkardığını söylese de, yönetmelikte ciddi şekilde eksiklik ve çelişkiler bulunuyor Yönetmelik çok acele hazırlandı Akademisyenlerin de görüşlerine başvurulmalıydı"

- Ekolojik Üreticiler Derneği Başkanı Levent Gürsel Alev: "Yıllardır kaçak mısır ve soya kontrolsüz olarak giriyor Yönetmelik, GDO'lu ürünler için denetim ve ithal edilen ürünlerde, etiketleme zorunluluğu getiriyor, 1 yaşa kadar olan bebek mamalarında GDO'lu ürünlerin kullanılmasını yasaklıyor Ama karnındaki bebeği düşünmüyor Anne GDO'lu ürünü yerse ne olacak? Yem olarak giren GDO'lu ürünler tohum olarak ekilirse, hayvanlar beslenirse ne olacak? Hem zararlı olduğu kabul ediliyor, hem de çelişkili davranılıyor"

- Gıda Güvenliği Hareketi Derneği Genel Başkanı Kemal Özer: "Yönetmeliğe ve bu ürünlerin Türkiye'ye girmesine karşıyız Danıştay'a iptal davası açacağız GDO Türkiye dahil tüm dünyada yasaklanmalı Çünkü GDO, insanlar ve diğer canlıların sağlığını, güvenliğini, geleceğini ve hürriyetlerini tehdit etmektedir"