Yanardağlar Ve Püskürmeler

Yanardağlar Ve Püskürmeler

Son 100 yılın en büyük yanardağ püskürmesi, Endonezya'da, Cava ile Sumatra arasındaki Sunda Boğazı'nda yer alan Krakatoa Adası'n-da gerçekleşen püskürmedir Krakatoa, uzun bir süre önce büyük bir okyanus yanardağının püskürmesi sonucunda oluşan bir dizi küçük adadan biriydi Ağustos 1883'te yer sarsıntılarını ve daha küçük püskürmeleri izleyen bir dizi korkunç patlama Krakatoa'nın çok büyük bir bölümünü ve yakınındaki küçük Rakata Adası'nın bir bölümünü yok etti Patlamaların gürültüsü Hint Okyanusu'nda ve Avustralya'da, 5000 km öteden işitilebilecek kadar şiddetliydi Bugüne kadar bu uzaklığa ulaşan bir başka ses bilinmiyor

Aynı patlamalar sırasında, Krakatoa'nın 250 km açığına kadar gökyüzü kararmış ve atmosferi dolduran tozlar daha sonraları dünyanın pek çok yerinde pırıltılı gün doğmalarına ve batmalarına neden olmuştu Püskürme, bütün okyanusa yayılan dev dalgaların oluşmasına da neden oldu Cava ve Sumatra adalarında kıyıya yakın yerlerde yaşayan 36 binden çok insan bu dalgalarda boğuldu Batı Hint Adaları'ndan Martinik Adası'nda yer alan Pelee Dağı, Mayıs 1902'de şiddetle püskürmeye başladı Patlama kuvveti yukarı doğru değil, yana doğru etki yaptı ve dağın çevresinde derin bir yara açtı Buradan çıkan akkor sıcaklığındaki gaz ve tozlardan oluşan son derece güçlü bir kızgın bulut dağın yamacından aşağı indi ve yolu üzerindeki St Pierre kentinin üstüne çökerek 30 bin dolayında insanın ölümüne neden oldu

Kentte hayatta kalan tek insan, cinayetten suçlu olarak kent hapishanesinde yerin epeyce altında zincire vurulmuş durumda tutulan Jo-seph Surtout adındaki Siyah'tı Surtout, kurtarılmadan önce burada aç ve susuz olarak dört gün kaldı Limandaki gemilerin çoğu kızgın tozların etkisiyle yandı ya da kaynayan denizin doğurduğu dev dalgalarla alabora oldu Alaska'daki On Bin Duman Vadisi 1912'de gerçekleşen bir püskürme sonucunda oluştu Aynı yılın 5 Haziran'ında gerçekleşen yeni bir püskürmenin saldığı akkor halindeki lav parçacıklarından oluşan bir akıntı da, yolu üzerindeki her şeyi silip süpürerek vadinin sonuna ulaştı ve buradaki ağaçları odunkömürüne dönüştürdü

Ertesi gün vadinin başındaki Katmai Dağı patladı, üç zirveden oluşan karla kaplı doruğu parçalandı ve bunun yerini 4 km çapında bir krater aldı Bu püskürme sonucunda, 160 km uzaktaki Kodiak Adası da 30 cm kalınlığında bir kül katmanıyla kaplandı Bu büyük püskürmede hiç kimse ölmedi Vadi üç yıl sonra keşfedildi ve vadi tabanından milyonlarca buhar püskürtüsünün yükseldiği görüldü Bugün de aynı vadide pek çok püs-kürtü görülebilir Ama bunlar duman değil, buhardır ABD'de Washington eyaletinin güneybatısındaki Kaskad Daglan'nda yer alan St Helen's Dağı'nda 1980'de gerçekleşen püskürme, bugüne kadar Kuzey Amerika'da kaydedilmiş olan püskürmelerin en büyüğüydü Püskürme öncesinde bir yer sarsıntısı oldu ve yanardağın kuzey yamacında bir çatlak açıldı Sonra bu yamaç şişti ve bir çığ halinde yuvarlandı

Bunu, döküntülerini 20 km öteye taşıyan ve 260 km2'lik orman alanını yok eden bir patlama izledi Püskürme sırasında 66 kişi öldü ya da kayboldu İtalya'da Napoli Körfezi'nde yer alan Ve-züv, patlamalı yanardağ türünün tipik bir örneği ve Avrupa kara parçasının tek etkin yanardağıdır Kraterinde hemen hemen her zaman belirli bir etkinliğin sürdüğü Vezüv'ün genellikle bir baca gibi tüttüğü görülür Vezüv'ün püskürmeleri St Helen's Dağı'ndakiyle aynı türdendir Vezüv zaman zaman şiddetle püskürür Bunlardan biri, yüzyıllar süren bir sessizlik döneminden sonra İS 79'da gerçekleşti Ortada hiçbir işaret yokken yanardağın tepesi birdenbire patladı ve çevredeki düzlüklerin üstüne tonlarca kül indi

Pompei bu küllerin altında kaldı; Herculaneum ise, küllerin çamura dönüşüp lav gibi akmasına neden olan şiddetli bir boran sonrasında çamurların altına gömüldü Çok sayıda insan öldü; bazılarının vücutları Pompei'nin külleri arasında yüzyıllarca hiç bozulmadan kaldı Bugün kent, caddelerinde yürünebilecek ve İS 79'daki hali az çok görülebilecek kadar temizlenmiş durumdadır Sözü edilen püskürmeden sonra 1631'e kadar Vezüv'de yalnızca ara sıra bazı ani patlamalar görüldü (bak POMPEl) Ama daha sonra Vezüv hep etkin kaldı ve en son 1944'te şiddetle püskürdü Akdeniz'de Sicilya Adası'ndaki Etna Yanardağı Avrupa'nın en büyük ve Vezüv'den sonraki ikinci ünlü yanardağıdır Krateri Ve-züv'ünki gibi genellikle dumanlıdır

Sicilya' nm kuzeyindeki Lipari Adaları'nda yer alan Stromboli de bir başka etkin yanardağdır Ateşleri gece her zaman görülebildiği için "Akdeniz feneri" olarak anılır Lipari Adaları arasında bulunan Vulcano Adası'nda da 1888'de bir püskürme gerçekleşmiştir İzlanda bir yanardağlar adaşıdır; bunların arasında en ünlüleri Hekla Yanardağı ile açıklardaki volkanik Surtsey Adası'dır Ama bunların hiçbirinin sürekli bir etkinliği yoktur ve pek çoğu tepeleri buz ve karlarla kaplanacak kadar uzun bir süre sessiz kalır Bir püskürme olduğunda da bu kar ve buzlar ısının etkisiyle erir ve bir sel halinde aşağı iner Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası'nda, sönmüş, sessiz ve etkin pek çok yanardağ vardır Bunlardan Tarawera Dağı 1886'da, 12 km uzunluğundaki bir yarıkla ikiye ayrılmış ve yaklaşık 10000 km2'lik bir alanı küller kaplamıştı Bu bölgede, İzlanda'da olduğu gibi pek çok sıcak su kaynağı ve gayzer yer almaktadır {bak Gayzer)

Hawaii'de iki etkin yanardağ vardır: Mauna Loa ve Kilauea Mauna Loa pek şiddetli püskürmez, ama başka herhangi bir yanardağdan daha çok lav çıkarır Bu yanardağın 1950'de püskürttüğü lav miktarı, o güne kadar kaydedilmiş olanların en büyüğüydü 1935'te Hilo kenti, Mauna Loa'dan gelen ve günde 2 kilometrelik bir hızla ilerleyen bir lav akıntısının tehdidi altında kaldı ABD Deniz Kuvvetleri'ne bağlı uçaklar lavı bombaladılar ve böylece açılan yeni kanallardan akan lavlar Hilo'dan uzaklaştı Lavını genellikle sessizce akıtan Kilauea 1924'te şiddetle patlamıştı Bu yanardağın 10,7 km2 yüzölçümündeki kraterinin tabanı, soğumuş ve katılaşmış lavlarla kaplıdır Ama gene de yıllık aralıklarla sıvı lav gölleri ve fıskiyeleri oluşur ve akkor sıcaklığındaki lavlar dağ yamacını yarıp denize doğru akar