Makedonyadan Orta Asyaya Enver Paşa -Kitap Özeti

Makedonyadan Orta Asyaya Enver Paşa kitap özeti

Yazar: Şevket Süreyya AYDEMİR
bu kitap Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerine ışık tutacak bir belge niteliği taşımaktadır Yazar olayların önemli bir bölümünü tarihi bir tanık gibi gözlemlemiş ve özellikle Enver Paşanın Sovyetler Birliği topraklarında bulunduğu tarihlerde kendisi de Azerbaycanda bulunmuş ve Enver Paşa ile görüşme şansına sahip olmuştur
Makedonyadan Orta Asyaya Enver Paşa kitaplarında, Enver Paşa konusu etrafında 1860-1922 yılları arasında geçen olaylar incelenmekte ve yakın tarihimizin bu en önemli dönemlerinden biri yorumlanmaktadır Eser 3 cilt olarak hazırlanmış ve her ciltte Enver Paşanın belirli bir dönemi incelenmiştir Her dönem özet olarak aşağıda sunulmuştur
MAKEDONYADAN ORTA ASYAYA ENVER PAŞA - I :
İsmail Enver 23 Kasım 1881 günü İstanbulda doğdu Babası uzun yıllar Manastır vilayeti Bayındırlık teşkilatında kondüktör olarak çalışan; Gagavuz Türklerinden Ahmet Bey, annesi Ayşe hanımdır
İlköğrenimine İstanbulda başlar ve Manastırda bitirir İsmail Enver orta derecede bir öğrencidir Askeri Rüştiye (Ortaokul) ve Askeri İdadîyi (Lise) Manastırda bitirir Müteakiben İstanbulda Harp Okulunu ve 1902 yılında da Harp Akademisini yüzbaşı rütbesi ile bitirmiştir
İlk siyasî macerası amcası Halil Bey (Halil Paşa) ile birlikte Yıldız Sarayında sorgulanmaları ile başlar Enver Paşa öğrencilik yıllarında Yeni Osmanlılar ve Birinci Meşrutiyetin siyasî akımlarıyla yakından ilgilenmiş; Namık Kemal, Ziya Gökalp ve Mithat Paşadan etkilenmiştir
30 Ağustos 1906′da binbaşı olan Enver Paşa Ekim 1907′de Rumelide Osmanlı İmparatorluğuna isyan eden eşkiyaların takibine görevlendirildi, Enver Paşayı 1908′de Padişaha karşı dağa çıkmaya ve Hürriyetin ilanına sevk eden ruh ve staj hazırlığı bu eşkiya takibi vazifesi ile başlamıştır
Enver Paşa tarih sahnesine Genç Türkler ihtilâlinin bir yıldızı olarak 23 Temmuz 1908′de çıktı Makedonyadan Orta Asyaya Enver Paşa adlı eserin birinci cildi 1908 İhtilalini hazırlayan şartları ve Enver Paşanın yükseliş öyküsünü anlatmaktadır Bu ciltte;
- Yeni Osmanlılar ve Inci Meşrutiyet dönemi ile İmparatorluğun durumu,
- 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbinin İmparatorluk üzerindeki etkileri,
- IInci Meşrutiyeti oluşturan koşullar,
- Balkanlarda milliyetçilik hareketleri ve Osmanlı Avrupasındaki son durum,
- Osmanlı subaylarının Makedonyadaki çete savaşları sonucunda kendi padişahlarına karşı politize olmaları ve teşkilatlanmaları,
- İttihat ve Terakki Cemiyeti faaliyetleri anlatılmıştır
Cildin eklerinde Enver Paşanın aile seceresi ve IInci Meşrutiyete ait Kanun-î Esasî bulunmaktadır
MAKEDONYADAN ORTA ASYAYA ENVER PAŞA - II :
Enver Paşa IInci Meşrutiyet ile birlikte bir yıldız gibi parlar, IInci Meşrutiyet İmparatorluğun sonunu hazırlayan şartlar bakımından kritik bir devredir 1908-1914 arasındaki 6 yıllık bu devrede Enver Paşayı ümitleri, yenilgileri ve zafer çabalarıyla izlemek mümkündür
1908′in Hürriyet kahramanı Enver Bey bu kısa devrede Enver Paşa olur ve artık İmparatorluğun tek söz sahibidir Genç, inançlı, muhteris, hem kaderci hem de kaderini yaratan adam olarak tarih sahnesindedir Bir küçük evde doğmuştur, bir sarayda yerini alır Girdiği sarayın kapısında bir gün Padişah olacağına dair inançları vardır, Sarayla olan ilişkilerini artırmak ve hanedana girmek maksadıyla Sultan Abdülmecidin torunu Naciye Sultan ile evlenir
Makedonyadan Orta Asyaya Enver Paşa adlı eserin IInci cildi 1908-1914 devresinde Osmanlı İmparatorluğunda yaşanan olayların incelenmesine tahsis edilmiştir Bu ciltte;
- 1908 İhtilâlini hazırlayan olaylar ve ihtilâlin yapısı,
- İttihat ve Terakki Partisi ve İmparatorluğun kaderi üzerindeki, etkisi,
- 31 Mart olayı,
- Padişah IInci Abdülhamitin sonu,
- 1911 Trablusgarp Savaşı ve İmparatorluğun çözülüşü,
- Balkan Harbi mağlubiyetinin nedenleri ve Enver Paşanın bu yenilgiden sonra İmparatorlukta tek otorite haline gelmesi,
- Türk Milliyetçilik akımının kuvvetlenmesi,
- Osmanlı İmparatorluğunun Inci Dünya Harbine giriş neden ve koşulları detayları ile anlatılmaktadır
MAKEDONYADAN ORTA ASYAYA ENVER PAŞA - III;
Osmanlı İmparatorluğu yorgundu Trablusgarp ve Balkan Harbi yenilgileri, iç çekişmeler imparatorluğu tüketmişti ve tarihi ömrünü tamamlamak üzereydi Bu koşullar altında bu devlet aslında Inci Dünya Harbine girdiği gün yenilmişti, yani Enver Paşa daha baştan kaybedilmiş bir harbe girmişti Ancak genç, ihtiraslı hayallerine sınır tanımayan bu adam çarkların kendisi için çalıştığına inanıyordu; bu inancı da kendisi gibi genç ve yenilgi kabul etmeyen bir komutanlar kadrosuna sahip olmasından kaynaklanıyordu
Savaş, Osmanlı Devletinin devamı, Osmanlı ülkesinin korunması hatta kaybedilmiş Osmanlı topraklarının geri alınması için yapılıyordu ama devlet Türk devleti değil Osmanlı devletiydi, içinde pek çok etnik unsurları barındırıyordu Bunlardan Araplar ve Ermeniler hem harp içinde hem de mütareke döneminde Osmanlı devletinin başına büyük problemler açacaklardı
Birinci Dünya Harbi kaybedildikten ve 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra; Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa ile birlikte 8/9 Kasım 1918 gecesi bir Alman denizaltısıyla İstanbuldan Karadenize açıldı ve Kırım kıyılarında Sivastopol yakınlarında Evpatoryaya giderek ülkeyi terk etti Enver Paşa bu tarihte 38 yaşındaydı ve barıştan sonra ülkeye dönerek etkili bir şahıs olarak kaldığı yerden devam etmeyi düşlüyordu Bu dönemde kendisine koyduğu hedef Kafkaslar ve Orta Asyada yaşayan Türkleri teşkilatlandırmak ve Turan ülküsünü hayata geçirmekti Her ne kadar bazı Özbek, Tacik ve Türkmen Beyleri ona ”Hakanların hakanı, Padişahların en büyüğü” dese de ülkesine bir daha hiç dönemeyecekti ve Himalayanın Pamir Dağları eteğinde, Balcıvanın Çeğen mevkiinde Bolşevikler tarafından 4 Ağustos 1922′de şehit edilecektir Makedonya dağlarında hürriyet kahramanı Enver Beyle açılan bu devre Pamir eteklerinde sona ermiştir, mezarı Abuderya köyündedir
Bu ciltte;
- Birinci Dünya Savaşında İmparatorluk cephelerinin durumu,
- Sarıkamış Harekatı ve Çanakkale Savaşları,
- Çanakkalede Mustafa Kemalin yükselişi ve Enver Paşa ile olan ilişkileri,
- Mustafa Kemalin 20 Eylül 1917′de Halepten Enver ve Talat Paşaya gönderdiği mektup,
- Osmanlı ordusunun durumu,
- Rusyadaki ihtilâlin etkileri ve müttefikimiz Almanyanın tavrı,
- Kafkas İslam Ordusu ve Kafkasya Harekâtı,
- Ermeni Meselesi,
- Enver Paşa ve arkadaşlarının ülkeyi terk edişi,
- Enver Paşanın ülkeye dönüş çabaları, TBMM ve Mustafa Kemalin hareket tarzı,
- Enver Paşanın ölümü anlatılmaktadır