Brom Elementi

Brom (Br), Antoine Balard tarafından 1826 yılında keşfedilen halojen ametal

Doğada Na, K, be Mg bromürler halinde bulunda bulunur Deniz suyunda az miktarda bulunan bromürlere deniz bitkilerinde, bazı maden yataklarında rastlanır Oda koşullarında koyu kızıl renkli sıvıdır

Eldesi

Brom, yaygın olarak deniz sularında elde edilen bromürlerin Cl2 ile reaksiyonundan elde edilir

2 Br- + Cl2 → 2 Cl- + Br2

Diğer bir elde edilişi ise, katı sodyum bromürün sülfürik asit ile reaksiyonu sonucunda elde edilen gaz formdaki HBr’in yine sülfürik asit ile yükseltgenmesi ile gerçekleşir

NaBr (k) + H2SO4 (s) → HBr (g) + NaHSO4 (k)

2 HBr (g) + H2SO4 (s) → Br2 (g) + SO2 (g) + 2 H2O (s)

Bundan başka, laboratuvarda çeşitli bileşiklerinin bozunması ile veya yan ürün olarak da elde edilmesi mümkündür

Bileşikleri

Brom bileşikleri, sanayide ve laboratuvarda geniş kullanım alanına sahiptir Elektronegatif yapısı nedeniyle, brom elektropozitif elementlerle kolayca tuz oluşturur Doğada da en çok alkali ve alkali toprak metallerinin tuzları olarak bulunur Brom, elektronegatif yapısı sayesinde organik sentezlerde de kullanılmaktadır

Önlemler

Moleküler brom oldukça reaktif olduğu için, sıvı halde cilde temasından kesinlikle kaçınılmalıdır Ete temas halinde kısa bir süre içinde temas bölgesi tamamen erir ve bölgedeki tüm dokular geri dönüşümsüz olarak kaybolur Gaz haldeki bromun solunmasından kaçınmak gerekir Solunum sistemini tahriş eder Erkeklerde uzun süre broma maruz kalınması kısırlığa neden olabilir

Özellikleri

Brom, koyu kırmızı kahve renkli, kötü kokulu, aşındırıcı, oda sıcaklığında sıvıdır Batıcı (asab bozucu) bir koku verir Deriyi tahriş ettiği için dikkat edilmelidir Brom suda az çözünür (20°C’de, 1 litre suda 35 gr) Fakat karbon disülfür, karbon tetraklörür ve kloroform gibi organik çözücülerde çok iyi çözünür Brom -7,3°C’de katı hâle geçer ve 58,8°C’de kaynar Atom numarası 35, atom ağırlığı ise 79,91’dir Bromun tabiatta takriben eşit miktarlarda olan iki tâne kararlı izotopu mevcuttur ki bunlar, Br79, Br81’dir Brom diğer halojenler gibi elektronegatif bir elementtir Bromun kimyâsal özelliği iyod ile klorun arasındaki alandır Brom iyottan aktif, klordan pasiftir Çok metal ve ametalle bromür şeklinde bileşik verir Bazlarla hipobromit ve bromürleri verir Brom, bileşiklerinde -1, +1, +4, +5 ve +6 değerliklerini alabilir

Tabiatta bulunuşu

Brom tabiatta serbest halde bulunmaz Elektron ilgisinden dolayı dâimâ bileşik hâlinde bulunurTuz hâlindeki bileşiklerinin çoğu suda çözünür ve bu yüzden deniz suyunda derişik (konsantre) halde bulunur Buharlaşma sonucu kurumuş iç deniz ve tuzlu göllerin yataklarında tuzlar hâlinde bulunur Bromürler klorürlere göre daha azdır Bromürler yerküresinin takribi % 0001’ini meydana getirirler Avrupa’da başlıca brom kaynağı, Almanya’daki Stassfurst tuz yataklarındaki sodyum, magnezyum ve potasyumbromür tuzlarıdır

Elde edilişi

Deniz suyu milyonda 65 oranında bromür ihtivâ eder Bu yüzden deniz suyu başlıca brom kaynağıdır Teknik olarak bromun elde edilişi, asitlendirilmiş deniz suyundan serbest klor gazının geçirilmesiyledir:

2Br-+Cl2 ® Br2+2Cl-

Ayrıca bromkarnalitten (KCl MgCl2MgBr2 6H20) elde edilir:

MgBr2+Cl2 ® MgCl2+Br2

Bu şekilde brom elde etmek için damıtma işlemi gerekir

Kullanılışı

Bromun başlıca kullanılma sahası 1,2 dibromoetanın elde edilmesindedir C2H4Br2’nin meşhur adı etilen dibromürdür Etilen dibromür, motor vuruntusunu önleyici olarak bilinen kurşun tetra etilen (C2H5)4 Pb ihtivâ eden benzine katılır Organik bromürlerden çok bilinenlerden biri de hidrojenbromür (HBr)’dür Hidrojenbromür suda çok iyi çözünür ve hidrobromik asid (bromür asidi) hâlini alır Brom ayrıca hipobromit ve bromat asidi şeklinde de bulunur Bu asidler, nötrelleşme sonucu tuz hâline dönüşürTicârî maksatlı olan anorganik bileşiklerden biri, ışığa hassas olan gümüş bromürdür Gümüş bromür, fotoğraf film ve kartlarının emülsiyonunun esas maddelerinden biridir Sodyum, potasyum ve amonyum bromürler tıpta sinir ilacı olarak kullanılır Uzun süre alınırsa bir nevi zehirlenmeye sebeb olduğu için dikkatli kullanılmalıdır Brom bileşiklerinin diğer önemli kullanılışı, yanmayı geciktirme ve yangını söndürmededir Etilen dibromür ve metil bromür, zirâatta fâre ve böceklerle mücâdelede kullanılır