Eski Çağlarda Türkiye ve Çevresi

TARİH

II ÜNİTE

ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ


A ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE

1 Türkiye'nin Tarih Öncesi Dönemlerini Aydınlatan Merkezler

Anadolu:

Küçük Asya İlk çağlardan itibaren Anadolu’ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen "Anatolia" denirdi
Anadolu, bir yarımada oluşu, uygun iklimi, doğal yapısı sebebiyle her devirde cazibe merkezi durumunda olmuştur
Bu sebeple Anadolu'nun geçmişi Yontma Taş Devri'ne kadar ulaşır

Karain ve Beldibi mağaraları, Çayönü, Çatalhöyük, Hacılar, Truva, Alişar ve Alacahöyük,
Anadolu'nun tarih öncesi geçmişini aydınlatan önemli merkezleridir

Eski çağlardan beri birçok kavim Anadolu’ya göç ederek yerleşmiş veya Anadolu'yu işgal etmişlerdir

Bunların başlıcaları:

Hititler, Frigler, İyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılardır


Henüz yazının bilinmediği döneme tarih öncesi çağlar (prehistorik) denir


Tarih Öncesi Çağlar (Prehistorik Devirler):

1 Taş Çağı

Üç dönemde incelenir

a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik Çağı) > (MÖ 600000 -10000)

b) Orta Taş / Yonta Taş (Mezolitik Çağı) > (MÖ 10000 - 8000)

c) Cilâlı Taş / Yeni Taş (Neolitik Çağı) > (MÖ 8000 - 5500)



a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik Çağı) (MÖ 600000 -10000)

Bu devri yaşayan insan toplulukları ilkel bir göçebe hayat sürmüşlerdir

Ağaç kovuklarında, mağaralarda ve nehir yataklarında yaşayan insanlar tabiatta hazır bulduklarıyla,
avcılık ve balıkçılıkla geçinmişlerdir (Avcı ve toplayıcı)

Türkiye'de Eski Taş Devri:
Antalya'da Karain, Beldibi ve Belbaşı Mağaraları Anadolu'da bu döneme ait önemli merkezlerdir



b) Orta Taş / Yonta Taş (Mezolitik Çağı) (MÖ 10000 - 8000)

İnsanlığın toplayıcılık ve avcılıktan üretime geçiş yaptığı dönemdir

Hayvanlar evcilleştirilmiştir

Buzul çağları sona ermiş, yeryüzündeki iklim koşulları günümüz iklimine dönmeye başlamıştır

Türkiye'de Orta Taş Devri:
Antalya'da Beldibi Mağarası, Göller yöresinde Bardiz, Samsun'da Tekkeköy,
Ankara çevresinde Macunköy bu devre ait önemli merkezlerdir



c) Cilâlı Taş / Yeni Taş (Neolitik Çağı) (MÖ 8000 - 5500)

Tarım hayatı başlamış, köyler kurularak yerleşik hayata geçilmiştir

Topraktan kap-kacak yapılır ve seramik sanatı başlar

İlk yerleşim birimleri oluşturulur

Hayvanlar evcilleştirilir ve bitki liflerinden elbiseler yapılır

ilk dinsel inançlar ortaya çıkar

İlk ticaret başlar

Ataerkil bir düzen kurulur

Köleci toplum yapısı ortaya çıkar

Günümüzün sosyal yaşam biçimi oluşur

Türkiye'de Yeni Taş Devri:
Konya'da Çatalhöyük, Diyarbakır'da Çayönü, Gaziantep'te Sakçagözü önemli merkezlerdir

İnsanlık tarihinin ilk yerleşim yeri olarak Konya - Çatalhöyük kabul edilmektedir

İlk üretim yeri de Diyarbakır - Çayönü kabul edilir



2 Taş-Bakır (Kalkolitik) Çağı (MÖ 5500-2500)

Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir

İlk kullanılan maden bakırdır
Türkiye'de Kalkolitik Devir:
Çanakkale'de Truva, Burdur'da Hacılar, Yozgat'ta Alişar, Çorum'da Alacahöyük'tür



3 Tunç Çağı (MÖ 2500-1200)

Bu dönemde site denilen ilk yönetim örgütleri (devlet) oluşturulmuştur

Bu dönemde toplumlar arası iletişim ve ticaret gelişmiştir
Türkiye'de Tunç Devri:
Anadolu'da üretim artmasına paralel olarak ticaret gelişmiş, toplumsal ilişkiler hızlanmıştır
Yazı, Asurlu tüccarlar tarafından Türkiye'ye getirildi
Anadolu'da ilk yazılı belgeler Kayseri yakınlarındaki Kültepe'de bulundu
Böylece Anadolu'da tarih çağları başladı (MÖ 2000)



Anadolu Medeniyeti

Anadolu (Asia Minor / Küçük Asya), Tarih boyunca bir çok göç ve istilâya uğramıştır

Bunun sebebi;
1 Üç tarafının denizlerle çevrili oluşu,
2 Olumlu iklim şartları,

3 Verimli toprakları,

4 Bol su kaynaklarına sahip olmasıdır



Anadolu'da Uygarlığın Gelişme Sebebi:

1 Göçler ve istilâ amacıyla gelen topluluklar sahip oldukları kültür ve medeniyeti Anadolu'ya taşıdılar
2 Anadolu'nun Mısır, Ege ve Yunan Medeniyetleri'ne yakın bir konumda olması bu medeniyetlerden etkilenmesini sağlamıştır



Anadolu'da Medeniyetler:

Anadolu'da kurulan medeniyetler sırasıyla şunlardır:
1 Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular (MÖ 2000 - MÖ 600)
2 Persler (MÖ 543 - 333)
3 İskender İmparatorluğu
4 Roma İmparatorluğu
5 Bizanslılar (395 - 1071)
6 Türkler (1071- Günümüze Dek)



2 MÖ 2 Binden MÖ 6 Yüzyıla Kadar Türkiye



Hititler

MÖ 2000 yılı başlarında Anadolu'ya gelen Hititler, Orta Anadolu'da Kızılırmak havzasına yerleştiler
Anadolu'ya Kafkaslar üzerinden gelmişlerdir

MÖ 3000 yıllarında bu bölgeye Hatti kabileleri yerleşmişlerdi
Hititler, Hatti kabilelerini dağıtarak bu bölgeye yerleştiler

Hititler, MÖ 1800 yıllarında başkenti Hattuşaş (Boğazköy) olan bir devlet kurdular

Hitit Devleti'nin kurucusu, I Hattuşili (Labarna)'dir

MÖ 1400 yılında başa geçen II Tuthalia dönemiyle Hititlerde imparatorluk dönemi başladı

İmparatorluk döneminin en önemli olayı, Hititler ile Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Savaşı'dır
Savaşın sebebi, iki devletin de Anadolu'ya egemen olma isteğidir
İki tarafın da üstünlük sağlayamaması üzerine tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalandı (MÖ 1280)

Hitit İmparatorluğu, MÖ 1200 yıllarında Ege Göçleri sonucunda yıkıldı

Bir kısım Hititler, şehir devletleri kurdularsa da bu devletler zamanla Pers yönetimi altına girdiler



Frigler

Frigya, Batı Anadolu’nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır

Boğazlar yoluyla Anadolu’ya geldiler MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular

Kurucusu: Gordios, başkent ise Gordion’dur

Kral Milas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadolu'ya egemen oldular

Kimer’ler bu uygarlığa son vermişlerdir

MÖ 600'lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler

Başta kral bulunurdu Çok tanrılı dinleri vardı Tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıydı

Fenike alfabesini kullanmışlardır

Ticaret kervanlarından vergi alınırdı Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir

Dokumacılık halı kilim üretimi (tapates) ilerdeydi At ve katırları ünlüydü

İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Frigyalılar olduğu sanılmaktadır



Lidyalılar

Lidya: Bugünkü Gediz ve K Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır

Giges zamanında devlet kurdular

Başkent Efes yakınlarındaki Sard’dir

Sınırlar doğuda Kızılırmağ’a kadar genişledi

Persler MÖ 546 yılında bu devlete son verdiler

Bilinen ilk madeni para Lidyalılar tarafından kullanılmıştır

Altın ve mücevher işlemeciliği,dokumacılık ile uğraşmışlardır
Kral yolunu (Ninova, Sart, Efes arasında) açarak yol güvenliğini sağlamışlardır
Mısır, İskit,Asur,Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardırTüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır

Çok tanrı dinleri vardır

Fenike alfabesini kullanmışlardır



İyonlar

İyonlar İzmir ile Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır

MÖ 12’ yy Yunanistan’dan göç eden Akalar’ın bir kısmı Batı Anadolu’da İyon şehir devletini kurarak
bir ticaret ve sanat merkezi haline getirdiler Bunların en önemlileri Millet, Efes ve İzmir’dir

Akdenizde ve Karadenizde (Giresun ve Trabzon) koloniler kurarak bu günkü yerleşim merkezlerinin temelini attılar

MÖ 7yy’da Lidya’nın egemenliğine giren İyonya daha sonra Pers imparatorluğuna bağlandı

İyonya Şehir Devletlerini önce krallar, MÖ 500’den itibaren asillerin kurmuş olduğu
OLİGARŞİLER (İktidarın bir grubun veya bir ailenin ya da bir sınıfın elinde bulunması),
sonradan da demokratik hükümetler yönetmiştir



Urartular



3 MÖ 2 Binden MÖ 6 Yüzyıla Kadar Türkiye'de Kültür ve Uygarlık

Devlet Yönetimi
Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle krallıkla yönetilmiştir

Kral, hem başkomutan, hem baş yargıç, hem de baş rahipti

Bu durum kralın siyâsî, askerî ve dînî gücü elinde bulundurduğunu gösterir

Ayrıca kralın başrahip oluşu lâik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır
Hititlerde asillerden oluşan pankuş denilen bir meclis vardı Bu meclis, kralın yetkilerini kısıtlıyordu
Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi tavananna denilen kraliçeydi
İyonlar, merkezi krallık yerine site denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır

Din ve İnanış
Anadolu'da çok tanrılı inanış mevcuttu

Anadolu'ya bu yüzden Hititler Dönemi'nde Bin Tanrılı İl denmiştir
Hititler, kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapınmışlardı
Urartular, ölümden sonra hayata inanmışlardı
Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koymuşlardır
Friglerin en büyük Tanrıları Kibele'dir
Efes'teki Artemis tapınağı İyonlara aittir
Urartularda kral ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönetirdi

Sosyal ve Ekonomik Hayat
Halk genellikle yöneticiler (soylular), rahipler, hürler, namralar ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştı
Anadolu'da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu
Urartular, madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi
Lidyalılar, ticarette geliştiler Tarihte parayı ilk kez kullanan Lidyalılardır
İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi
Lidyalılar, Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan Kral Yolu'nun açılmasında etkili oldular

Yazı, Dil ve Edebiyat
Anadolu'ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir

Hititler ve Urartular, Asurlulardan aldıkları çivi yazısını ve kendi buluşları olan
hiyeroglif (resim yazısı) yazısını kullandılar
İyonlar ve Lidyalılar, Fenike yazısını kullandılar

Fenike yazısını batıya aktaran İyonlar olmuştur
Hititler krallarının hayatlarını anlatan anal adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak,
tarafsız tarih yazıcılığını başlatmışlardır
Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı Kadeş Antlaşması'nı imzaladılar
İyon Edebiyatının en önemli eseri, Homeros'un "İlyada ve Odesa Destanı"dır

Hukuk
Anadolu'da kanunlar, Mezopotamya'daki gibi kısasa kısas değildi

Onur kırıcı, acımasız yasalar yoktu

Hititler, insan haklarına önem vermişlerdir

Kadına değer verilmiş, kölelere bile özgürlük sağlanmıştır

Bilim ve Sanat
Hititler, kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları Hititlere aittir

Urartular, kaleler ve su kanalları ile ünlüdür Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri
İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematik'te Tales ve Pisagor, Tarih'te Heredot, Tıp'ta Hipokrat, Felsefe'de Diojen
Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir Frigler, tapates adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler



4 MÖ 6 Yüzyıldan MS 11 Yüzyıla Kadar Türkiye (Pers, İskender, Roma ve Bizans İmparatorlukları Dönemi)



B ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE'NİN ÇEVRESİNDEKİ KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR

Mezopotamya

Sümerler

Akadlar

Elâmlılar

Babilliler

Asurlular

Mısır

Doğu Akdeniz Medeniyeti

Ege ve Yunan Uygarlığı

Akalar

Dorlar

Fenikeliler

İbraniler

paylaşım için teşekkürler