Osmanlı Devleti Vakıf Sistemi

Osmanlı Devletinin Vakıfları

Osmanlı devletinde her vakfın üç ana amacı vardıBağış bu bağışın ürettiği düzenli ve devamlı uzun sureli gelir ve son olarak belli bır amaçki bu saglıktan egıtıme ve beledıye hızmetlerıne yukarıda adı gecen alanların herhangı bırınde olabılırTarihte zengin bir birey yakın çevresinde zorunlu bir ihtiyaç gordugu zaman bu sorunla ugrasmak uzere bır vakıf kurmus ve bu da merkezı bır karar verme bıcımıne ımkan vermıstırVakıfların merkezı karar verme yetısı vakıfların yerel sorunları burokratık merkezı otorıteye kıyasla cok daha hızlı bır sekılde ıyılestırebılmesını saglamıstır

Birçok vakıf kurulmuşturAkla gelen her şey: Cami, mescid, külliye, medrese, mektep, çeşme, sebil, selsebil, şadırvan, yalak, fıskıye, havuz, kuyu, kaplıca, hamam, çifte hamam, ılıca, hela, yol, köprü, kervansaray, imaret, hastane, kütüphane, namazgah, musallâ, gasilhane, tekke, ribat, zaviye, hücre, dergâh, türbe, künbed, çarşı, pazar, han, bahçe, tarh, lağım, kışla, kale, hisar-beçe, palanka, burç, hendek, tabya, kaldırım, sokak, park, bulvar, miskinhane, kalenderhane, darülkura, darülhuffâz, dârülhadis, muvakkıthane, liman, fener, deniz feneri, yunak (çamaşırhane), yağhane, mumhane, şekerhane, demirhane, dökümhane, fırın, tezgâh, mezbaha, tophane, güllehane, şişhane, ahır, hara, dershane, tımarhane, dârüşşifâ, nişangâh, fetvâhane, menzilhane, nişantaşı, sâyebân, kameriyye, çardak, suyolu, sarnıç, tâbhane (prevantoryum), müftihane, mahkeme, sığınak, kabristan, köşk, konak, saray, sâhilsaray, yalı, ev, meşrûtahane, liman, iskele, kahvehane, bozahane, şırahane, kıraathane, eczahane, mahzen, cedvel (kanal) ve daha pek çok şey

Bunların bir kısmı hayır eseri, bir kısmı da hayır eserlerine gelir sağlayan vakıf mülk olarak yaptırılıyordu Her birinin çeşitleri de vardı

Çok büyük hayır müessesesi olduğu kadar ticareti ayakta ve yolları canlı tutan bir kuruluş kervansaraylardır

Kervansarayların daha mütevazı olanlarına "han" denilmektedir Han ve kervansarayların ekserisinin vakıfnâmesinde yolcuların hayvanları ile berabe üç gün misafir edileceği yedirilip içirileceği şartı vardır

Türbelerin bakımı için de vakıflar yapılmış olması tabiîdir Bunların en muazzamı Eyüp Türbesi idi 10 türbedar72 hafız olmak üzere türbenin hizmetinde 117 kişi bulunuyordu

Son derece sevap sayılan vakıflardan bir su vakıfları idi Her taraftan su akardı Bazı camilerde -abdest almak için- yaz kış sıcak su akması o caminin vakıfnâmesi icabı idi

Sonuç olarak Osmanlı vakıf sisteminin mirası kurumsal tasarımdaki belli bazı değişikliklerle de olsa etkilemeye devam etmektedirVakıfların İslam dünyasında ilk sivil toplum kuruluşu unsuru oldukları iddia edilebilir;dolayısıyla bunların altının oyulması canlı ve özgür bir sivil toplumun kritik önemde olduğu demokrasi mücadelesine yarar değil ancak zarar verecektir