Optikçe Aktiflik

Alm Optische Aktivität (f), Fr Activité (f) optique, İng Optical activity Molekül yapısı asimetrik olan bileşiklerin kendilerinden veya çözeltilerinden geçen polarize ışığın, titreşim düzlemini sağa veya sola çevirmeleri

Bir molekül, çeşitli sebeplerle asimetrik olabilir Fakat en çok bilinen sebep, bir karbon atomuna dört farklı atom yahut grubun bağlanmasıdır Böyle karbona, asimetrik karbon denir Asimetrik karbon atomuna bağlı grupların, yâhut atomların uzayda dizilişi, tetrahedra şeklindedir Bu tetrahedra şekli için iki farklı yerleşme düzeni mümkündür Bu iki yerleşme hâli birbiriyle asimetriktir, aralarındaki fark, bir cisim ile onun ayna hayali arasındaki fark gibidir Bu durumda iki molekül birbiriyle optikçe izomerdir

Polarize ışığın titreşim düzlemini sağa çeviren moleküle sağ şekli denir ve bu molekül çeviren mânâsında olan dekstrodan d harfiyle veya (+) işâretiyle gösterilir Sola çeviren levadan yâni sola çevirenden ?l? harfi moleküllerde m ile veya (-) işâretiyle gösterilir d ve l izomerlerine, antipod veya enantiomer denir Eğer bu d ve l izomerleri bir araya getirilirse rasem hâli ortaya çıkar ki, polarize ışık düzlemi sağa veya sola çevrilmez Bu rasem hâli de dl veya + şeklinde gösterilir

Optikçe aktif olan her maddenin optik çevirmesi, o madde için karakteristiktir Bileşiğin bu çevirme açısı, ışığın cinsine ve sıcaklığına göre değişir Bir bileşiğin çevirme açısı teorik olarak hesaplanmaz, ancak polarimetre ile ölçülür Asimetrik karbon atomu çoğaldıkça izomeri sayım da artar Meselâ iki asimetrik karbonu olan bir bileşiğin (2n) formülüne göre dört tâne izomeri vardır Bu dört izomerden iki rasem hâli ortaya çıkar Dört izomerden her bir çift kendi arasında enantiomer meydana getirdiği halde iki ayrı çiftin birer elemanı diastereomeridir Diastereomeride kimyâsal, fiziksel ve çevirme açısı farklıdır

I-II ve III-IV hâli enantiomeridir Fakat

I-III, I-IV, II-III ve II-IV hâli ise bir diastereomeridir

Her iki asimetrik karbon atomuna bağlı olanlar aynı cins ise substituentler I ve II hâlinin dışında bir de III hâli söz konusudur Bu hâle mezo hâli denir ki, bu madde optikçe aktif değildir