Bakara Suresinin Başı - 3

وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ
(Namazı dosdoğru kılarlar)
rükunlarını adaletli yaparlar, fiillerinde eğrilik bulunmasından onu muhafaza ederler İkame etmek tabiri "sopayı dikti" lafzından alınmıştır Veya "Namaz üzere devam ederler" manasındadır Allahu Tealanın "Namazları üzere daimdirler" "namazları üzere muhafaza edicidirler" kavli şeriflerinde olduğu gibi Namaz üzere devam edildiği vakitte rağbet edenlerin rağbet ettiği şey gibi geçerli olur Muattal bırakılınca, tenbellik edilince, vaz geçilen kesada uğramış gibi olur Veya namazı eda ederler Onun edası yerine ikame edilmesi söylendi

Salat: صَلَّى fiilinden gelir Dua ettiği vakitte söylenir Salat kelimesi tazim lafzı üzere vav ile yazılır Dinde kıldığımız hususi fiillere salat söylenmesi duayı içine aldığı içindir Lugatta, dua manasında hakikat, erkanı mahsusada mecazdır Şeriatta bunun tersinedir Yani erkanı mahsusada hakikattır Denildiki bedeni sallanmak, hareket ettirmek manasında hakikattır Zira namaz kılan ruku ve secdesinde böyle yapar

Gizli kalmasın ki salat kelimesinin dua manasında Arap kelamında kullanılması, namazın meşru' edilmesinden evvel idi Namazın hususi heyetini bilmeyen bu kişilerin salat lafzını dua manasında kullanmaları meşru' değildir

وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
(Onlara rızık olarak verdiğimiz şeyler den infak ederler)
Rızık, bize göre canlıların gıdalanmak veya başka bir şekilde menfaatlenmiş olduğu ve mubah, haram, kendi mülkü veya başkasının mülkü olabilen şeydir Rızık veren Allahtır Çünkü rızık mahluktur Allahtan başka halik yoktur Fakat rızık vermek Allah üzerine vacib değildir Belki rızık verirse fazlı keremi iledir, eğer men ederse adaleti iledir

Mutezileye göre haram rızık değildir Zira onlar bazı kere rızkı helal olan ile tefsir ettiler, ve bazı kerede malik olanın yediği mülkü olarak tefsir ettiler Bu görüşlerin her birisi batıldır Zira Alahu Teala şöyle buyuruyor: 'Yerde yürüyen hiçbir canlı yokki ancak onun rızkı Allah'a aittir' Bu ayette Mevla Teala hayvanlar içinde rızkı sabit kıldı, halbuki onlar için helallık veya mülkiyet tasavvur edilmez

Mutezile mezhebi bazı kere rızkı kendisiyle menfaatlenilmekten men edilmeyen şey diye tefsir etti Bu takdirde iki durum ortaya çıkar Zira ömrü boyunca haram yiyen kişiyi asla Allahu Teala rızıklandırmış olmaz Halbuki bu bozuk mezhep ortaya çıkmadan evvel ümmeti Muhammedin icma-ı olan söze muhalif düşmüşlerdir Yukardaki görüşlerin hangisi olursa olsun ayette kast edieln helal olan rızıktır Zira Allahu Teala o müminleri takva ile vasıflayıp rızıkların dan harcamakla onları medh etti Bu durum ancak helal maldan infak etmekle olur Özellikle rızık kelimesi Allaha isnad edilirse böyledir Zira Mevla Teala en faziletli ve en mükemmel olana aittir

Burda infak edilen rızkın bazısından murad, farz edilen zekattır Abdullah ibni Abbas Radıyellahu anhu bu görüş üzeredir Zira rızık lafzı bu ayette namaz lafzına bitişik getirilmiştir Denildiki kişinin ailesine harcadığı nafakadır Bu görüş Abdullah ibni Mesud (Radıyellahu anhu) nun kavlidir Zira sadakaların en faziletlisi ve kıymet bakımından en büyüğü aile fertlerine harcanandır Çünkü Peygamber efendimiz Sallu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur 'kişinini harcadığı dinarın en faizletlisi aile fertlerine harcadığı dinardır, Allah yolunda bineğine harcadığı dinardır, Allah yolunda arkadaşlarına harcadığı dinardır' Yine Peygamber Efendimiz Sallu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: 'Allah yolunda harcadığın dinar, köleyi kurtarmak için harcadığın dinar, fakire tasadduk ettiğin dinar, ve ailene harcadığın dinar bunların mükafat bakımından en büyüğü ailene harcadığındır' (Müslim)

Denildiki; nafile olarak verilen sadakalardır Zira zekat olsa idi zekat lafzı ile söylenirdi Başka bir lafızla gelince farz ve nafile- yede ihtimal vardır İnfak lafzıyla gelince ancak nafile kast edilir Bu söz Dahhakin kavlidir Buyurduki: nafaka kurban olup bununla Allahu Tealaya yakınlık taleb ederlerdi Taki farz olan sadakalar nazil olana kadar

Denildiki; farz olsun nafile olsun mutlak olarak Allah yoluna verilen şeylerdir Zira hususiyet ifade eden bir işaret bulunmaksızın ayeti kerimenin lafzı mutlak bırakıldı Netice olarak ayetin manası; 'Onlara rızık olarak verdiklerimizin bazısını infak ederler'


وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِنْ قَبْلِكَ

(Sana indirdiğimize ve senden evvel indirilenlere iman ederler)

Bunlar ehli kitabın müminleri olan Abdullah ibni Selam ve arkadaş-ları gibi Allah tarafından indirilen vahyin tamamına inanan ve ahirete yakinen inanan kişilerdir Bu itikatlarıyla bütün batıl görüşleri zail oldu Şöyleki; cennete ancak yahudi ve hiristiyan olanlar girer Ateş onları ancak birkaç gün yakacak Bu gibi itikatlarını hakkı batıla karıştırmaktan temizlediler Bunlardan bazısı cennet nimetleri dünya nimetleri cinsindendir, zira orda lezzetlen mek, yemek, içmek ve nikahlanmak gibidir dediler Diğer bazıları bu görüşleri red ederek şu sayılanlar ihtiyaç mekanı olduğu için dünyada vardır, cennet ehli ise bunlardan ihtiyaçsızdır Orada lezzetlenmek ruhların lezzetlenmesi ile, hoş şeyleri dinlemek, ferahlanmak ve sururlan- mak iledir Yemek, içmek ve nikahlanmak ile değildir demişlerdir Bazılarıda cennetin devam etmesi veya yok olması şeklinde ihtilaf etmişlerdir


İnzal: Yukardan aşağıya doğru hareketlendirmektir 'Sana indirilen' lafzından murad Kur'andır Henüz tamamı indirilmediği halde 'indirildi' buyurulması indirilmesi kesin olarak beklenilmesine binaendir Sanki indirilen kısım, henüz indirilmeyen kısımların yerini tutarak tamamı indirilmiş gibi hitap edildi


Kur'an, kelamı ezeli ve kelamı lafzi arasında ortaktır Peygamber Efendimiz Su Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu 'Kur'an Allahın kelamıdır, mahluk değildir' Allahın kelamı kadim lafzı olup âfât ve sükuta zıttır Harf ve ses cinsinden değildir Cüzleri kısımlara bölünmez, üç zamanla alakası yoktur, ancak teallukları ve izafetleri hasebince zamanla ve emir, nehiy, haber, kıssalarla alakalıdır (Buna kelamı nefsi denir)


Kelamı lafzi: Ses ve harflerden terkib edilen mushaflarda yazılan ve Mevla Tealanın kelamı nefsisi olan kadim manaya delalet eden lafızlardır Her kim Kur'an, Allahın zatında olan bir manadır derse, buna göre Kur'anın indirilmesi levhi mahfuzda harf ve kelimelerin şu manaya delalet ederek sabit olması demektir Her kim Kur'an lafızlardır derse, ona göre Kur'anın indirilmesi sırf Levhi Mahfuzda sabit edilmesidir, zira inzal ancak mevcut olduktan sonra medya-na gelir


Kuranın indirilmesi ile muradın Levhi Mahfuzda icat edilmesi ve izhar edilmesinden sonra dünya semasında icad edilmesi ve izhar edilmesi manasına da ihtimal vardır Çünkü rivayet edildiki Allahu Teala Kur'anı Kerimi kadir gecesinde Levhi Mahfuzdan dünya semasına topluca bir defada indirdi Cebrail Aleyhisselam onu sefere-i kiram veya katib meleklere mushaf şeklinde imla ettirip yazdırttı Sonra dünya semasından parça parça olarak maslahatlar ve olaylar hasebince Rasululah Efendimize yirmi üç senede indirdi


'Senden evvel indirilenler' lafzından murad, Kur'andan başka olan ve evvelki peygam berlere indirilen semavi kitaplar ve sahifelerdir Bunlara da iman etmek farzı ayndır


Alimler derki, Peygamberlere semavi kitapların indirilmesinden maksat meleğin ruhani bir alışla onu Allah'tan alması veya Levhi Mahfuzdan onu hıfz etmesi, ve onu indirip Peygamber lerin kalbine atmasıdır


Şu ayette Peygamber Efendimiz Su Aleyhi ve Sellemin son peygamber olduğuna, ve ondan sonra peygamber gelmeyeceğine delalet vardır Zira 'senden evvelkilere' buyuruldu 'Senden sonrakilere indirilen' şeklinde buyurulmadı


وَبِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ

(Ahiret gününe de yakinen inanırlar)

O şekilde yakini iman ki, sırf batıl olan veya hak ile batılı karıştıran şekildeki evvelki itikatları yok eden bir iman Ayette ahiret sözünün öne alınması ahirete imanın hususiyetini ifade eder Yani ahirete yakinen inanmak müminlere has olup ehli kitaptan Kur'anı inkar edenlere geçmez Zira onların sözleri cehaletten ve şüphe den ortaya çıkar, ilim ve yakinden değildir Onların ahiret diye inandığı şey vehim ve hayaldir Hakiki ahiret değildir Hakiki ahiret, müminlerin inandığıdır Rasulullah Efendimiz (Su Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu 'Allahu Teala bir kula hayır murad edince onun kalbine yakin ve tasdiki getirir Bir kula şerri murad edince onun kalbine şüphe ve yalanı girdirir' Yine Rasulullah Efendimiz Su Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu: 'Muhakkak islam için alamet vardır Onun alemeti imandır İman içinde alamet vardır Onun alameti yakindir Yakin içinde alamet vardır, onun alameti ihlastır İhlas içinde alamet vardır onun alameti vera'dır Vera'ın alameti zühttür'
Ahiret lafzı ahır kelimesinin müennesi olup evvelin (dünya) zıddıdır Bu kelime darü-l ahiret (ahiret yurdu) manasındadır

أُولَـئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ(

İşte onlar Rableri tarafından hidayet üzerindedirler) Sanki denildiki şu sıfatlar ile vasıflanmış ve hidayet kendilerine ait olan muttakiler kimlerdir Hidayetin miktarı idrak olunmaz Kadri kıymeti bilinmez Cevap olarak denildiki şu sıfatlarla vasıflananlar dünyada hidayet ile ahirette kurtuluş ile feyizlenmeleri uzak olmayanlardır Sanki, onların duru- mu nedir? diye soruldu, cevap olarak şu sayılan sıfatlarla vasıflanan kişilerdir


وَأُولَـئِك هُمُ الْمُفْلِحُونََ

(İşte onlar felaha kavuşanlardır) ismi işaretin tekrarında şu sıfatlar ile vasıflanmaları üzerine tenbih vardır Bu şekilde vasıflanmaları diğerlerinden ayrılmalarını gerek- tirir Felaha kavuşanlar lafzının belirli olarak getirilmesi, ahirette felaha kavuşan kişiler olarak isimlendirilenlerdir