Kariye Müzesi

Kariye Müzesi

İstanbul'un Edirnekapı semtindediKariye İstanbul'da İstanbul, Marmara Bölgesi'nde il ve Türkiye'nin en büyük kenti Tarih boyunca çeşitli imparatorluklara başkentlik yapan, 133 milyar dolarlık yıllık üretimiyle Dünyada 34 sırada yer alır Türkiye'nin kültür ve finans merkezidir İstanbul, 41° K, 29° D koordinatlarında yer alır Marmara kıyısı ve İstanbul Boğazı (Boğaziçi) boyunca, Haliç'i de çevreleyecek şekilde Türkiye'nin kuzeybatısında kurulmuştur

Edirnekapı semtindedir Kariye (Khora) sözcüğünün anlamı eski Yunanca'da kent dışı, kırsal anlamına gelirdi Kaynaklarda çok eski bir tarihe ait sur dışında bir şapelden söz edilmektedir Bu şapelin yerine ilk Khora Kilisesi Iustinianos'ça yeniden yaptırılmıştır Çeşitli ek ve onarımlarla Kommenoslar Dönemine kadar ulaşan yapı, surlara yakın Blakhernai imparatorluk sarayının genişlemesiyle önem kazanmıştır Edirnekapı, Fatih

11 yüzyılın sonlarında İmparator I Aleksios'un kayınvalidesi Maria Doukaina kiliseyi yeni baştan inşa ettirmiştir


Kilise kubbesi dört kemerle taşınan kiborion şeklinde bir mekâna sahiptir 11 yüzyıl olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

1204-1204 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

1261 yılları arasındaki Latin işgali sırasında manastır ve kilise çok harap duruma gelmiştir II Andronikos (1282-1328) döneminde devrin ileri gelenlerinden, edebiyatçı, şair, ve hazine nazırı Theodoros Metokhites 1261 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

1313'e doğru bu manastır ve kiliseyi onartmış, binanın kuzeyine bir ek, batısına bir exonarteks ve güneyine bir şapel (parekklesion) ekletmiştir Ayrıca bu ekler mozaik ve freskolarla süslenmiştir Güney cephede uzanan dar uzun tek nefli bir şapel olan parekklesion bir bodrum üzerine yapılmıştır Üstü kısmen kubbe, diğer kısımları tonozla örtülüdür Tek apsisi vardır Bütün batı cephesi boyunca uzanan exonarteks bugünkü cepheyi oluşturur Kuzey kanadı ise önemsiz bir dehlizden ibarettir Yapının orta mekânını örten kubbe yüksek kasnaklıdır Türk döneminde onarım görmüştür ve ahşaptır Dış cephelerde yuvarlak kemerler, yarım payeler, nişler ve taş tuğla örgü sıraları ile plastik ve hareketli bir görünüm sağlanmıştır Doğu cephesi dışa taşkın apsislerle bitmektedir Orta apsis dıştan yarım kemerli bir payanda ile desteklenmiştir


İstanbul'un fethinden sonra bir süre daha kilise olarak kullanılan binayı 1511'de Vezir Hadım Ali Paşa camiye dönüştürmüştür Daha sonra da yanına bir okul ve aşevi eklenmiştir: Mozaik ve freskolar cami olduktan sonra bazen tahta kepenklerle, bazen de badana ile örtülmüştür 1948'den 1958'e kadar Amerikan Bizans Enstitüsü'nün yaptığı çalışmalar sonunda tüm mozaik ve freskolar ortaya çıkarılmıştır


Kariye mozaik ve freskoları Bizans resim sanatının son dönemine ait (14 yy) en güzel örnekleridir Bu mozaik ve freskolar şaşırtıcı bir benzerlik gösterir Önceki dönemin yeknesak fonu burada görülmez Derinlik fikri, figürlerin hareket ve plastik değerlerinin verilişi, figürlerdeki uzama bu üslubun özellikleridir Dış nartekste İsa'nın hayatı, iç nartekste ise Meryem'in hayatı ile ilgili sahneler yer alır Dış narteksten iç nartekse geçilen kapının üzerinde bir Pantokrator İsa vardır Sol tarafta İsa'nın doğumu, Vali Quirinus'un önünde nüfus sayımı, meleğin Yusuf'a görünüp Meryem'i alıp gitmesini öğütlemesi, ekmeğin çoğaltılması, suyun şaraba dönüştürülmesi; sağ tarafta ise haberci kralların İsa'nın doğumunu haber vermesi, felçlilerin iyileştirilmesi ve çocukların katli gibi sahneler vardır


İç nartekse geçildiğinde en güzel mozaik Deisis'tir Ortada İsa, solunda Meryem, Meryem'in altında İsaakios, Kommenos ve 1313 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

İsa'nın sağında bir rahibe görülür Bu kadın VIII Mikhael Palaiologos'un kızıdır Moğol Prensi Abaka Han ile evlendirilmiş ve kocasının ölümünün ardından İstanbul'a dönerek rahibe olmuştur Bu bölümde kubbede İsa ve dilimler içinde İsa'nın ecdadı gösterilmiştir Ana kiliseye giriş kapısı üzerinde ortada İsa, sol tarafta kiliseyi onaran ve mozaiklerle süsleyen Theodoros Metokhites kilisenin maketini sunar şekilde gösterilmiştir


Resim:Christ pantocrator daphne1090-1100jpgAtina`daki Defne Kilisesi`nin kubbesindeki İsa mozaiği (1090-1100)

Meryem'in dinine bağlı kadın

İncil'de yer almayan hayat hikayesi ise apokriflere dayalı konulardan alınmıştır İç nartekste Meryem'in doğumu, ilk adımları,

Cebrail'in Meryem'e bir çocuğu olacağını haber vermesi, tapınağa örtülecek örtü için yün alınması gibi sahneler yer almaktadır Esas kilisenin iç kısmında Meryem'in ölümü, çocuk İsa'yı taşıyan Meryem ve bir aziz mozaiği yer alır Parekklesion'un tümü freskolarla süslüdür Apsiste görülen Diriliş (Anastasis) sahnesi bir şaheserdir Onun üst kısmında yer alan Son Duruşma sahnesi burada tüm olarak gösterilmiştir Parekklesion'un sağ ve solunda görülen nişlerin mezar olduğu bilinir Parekklesion kubbesinin ortasında Meryem ve Çocuk İsa, dilimlerinde ise 12 melek tasviri görünmektedir


Edirnekapı, Fatih

Tel : (0212) 631 92 41

Faks : (0212) 512 54 74

E-posta: ayasofyamuzesi@hotmailcom


Çarşamba günleri dışında her gün 0900-1600 saatlerinde ziyarete açıktır