Fenari İsa Camii Geçmişi

Geçmişi
Bizans dönemi




Kilise olarak kullanıldığı dönemlerden kalma Azize Evdokya'yı betimleyen duvar mozayiği; 10-11 yy, İstanbul Arkeoloji Müzesi


908 yılında, Bizanslı amiral Konstantinos Lips, dönemin imparatoru VI Leon huzurunda bir manastır inşaatı başlattı Manastırın bulunduğu yer, eski Bayrampaşa Deresi'nin (Lycus Irmağı) çevresinde bir vadide, o dönemde Merdosangaris (Yunanca: i?iµÏi´i¿Ï?i±i³i³i¬Ïi·Ï?), olarak adlandırılan bir bölgede bulunuyordu Yapı, Bakire Theotokos'a adanmıştı
Typikon adı verilen ve kilisenin yapım aşamasına ve sonrasına ilişkin bilgiler verilen kitapta, kilisede 50 kadın din görevlisinin bulunduğu; ayrıca 15 yataklı bir hastanesi olduğu yazılıdır Bu haliyle o dönem Konstantinopolis'inin en büyük kurumlarından biridir Günümüzdeki yapı, 6 yüzyıldan kalma başka bir kilisenin kalıntıları üzerine yapılmış olup, yapımında eski bir Roman mezarlığının mezartaşları kullanılmıştır Ortodoks azizelerinden Aya İrini (Azize İrini)'nin kutsal emanetleri de burada saklanmıştır Kilise kullanımda olduğu dönemde halk arasında Kuzey Kilise olarak bilinmekteydi




Kiliseden çıkarılan Bizans kalıntıları, İstanbul Arkeoloji Müzesi


Dördüncü Haçlı seferinin sonrasında, Bizans İmparatorluğu kendini toparlarken, 1286 ve 1304 yılları arasında, ölmüş Mihail Paleologos'un eşi İmparatoriçe Teodora Dukena Vatatzena, birinci kilisenin güneyinde Yahya peygambere adanmış yeni bir kilise inşa ettirdi (Yunanca: Eiºiºi»i·Ï?i¯i± Ï?i¿Ï? i?i³i¯i¿Ï? i?Ï?i¬i½i½i¿Ï? i*ρi¿i´ÏÏ?i¼i¿Ï? Ï?i¿Ï? i?i¯i²i¿Ï?, Eklezya tu ayu Ioannu prodromu tu Livos) Paleologos hanedanının ileri gelen üyeleri buraya gömülmüştü Burada gömülü olanlar arasında İmparatoriçe Teodora'nın yanısıra, oğlu Konstantinos, İmparatoriçe MonfrÃ*lı İrini ve kocası İmparator II Andronikos Palaiologos da vardır İmparatoriçenin yaptırdığı bu kilise ise Güney Kilise olarak biliniyordu
14 yüzyılda, kiliseye bir narteks ve pareklezyon eklenmiştir Buraya imparatorluk hanedanının üyelerini gömme geleneği 15 yüzyılda da sürdü VIII Yannis Palaiologos'ın eşi Moskovalı Anna da halk arasında veba salgını paniği yaratmaması için öldüğü gece burada toprağa verildi Kilisenin 1453 yılındaki Fetih'ten sonra da mezarlık olarak kullanıldığı sanılmaktadır
Osmanlı dönemi
1497-1498 yıllarında, İstanbul'un Türklerin eline geçmesinden kısa bir süre sonra, II Bayezid'in hükümdarlığı döneminde yapının Güney Kilise olarak adlandırılan bölümü, Molla Şemseddin Fenari'nin yeğeni Rumeli kadıaskeri Fenarizade Alaaddin Ali bin Yusuf Efendi tarafından mescite çevrildi Yapının güneydoğu kısmına bir minare eklendi Yarım kubbelerden biriyse mihraba çevrildi Medresenin başhatiplerinden biri olan İsa efendinin adı camiye verildi 1633 yılında bir yangında büyük hasar görerek kullanılamaz hale gelen mescidin, 1636 yılında sadrazam Bayram Paşa tarafından onarımı gerçekleştirildi Aynı dönemde yapı camiye, Kuzey Kilise de tekkeye çevrildi Kolonlar payandalarla desteklendi İki kubbesi baştan inşa edilerek duvarlardaki mozayikler söküldü [10] 1782 yılında gerçekleşen başka bir yangın yapıya zarar verdi[10] Bunun ardından geçirdiği ilk büyük onarım ancak 1847-1848 yıllarında oldu Bu onarımda da Güney Kilise'nin kolonları desteklenerek, nartekste korkuluk görevi gören yarımduvarlar kaldırıldı[10] 1918 yılında yine bir yangın geçiren yapı boşaltıldı ve kullanım dışı kaldı[11] Cumhuriyet ilan edildikten sonra, 1929 yılında gerçekleştirilen kazılar sırasında 22 adet lahit bulundu[11] Yapı 1970 ve 1980'lerde Amerika Bizans Topluluğu tarafından kapsamlı bir bakım ve onarım sürecinden geçti Günmüzde halen cami olarak hizmet vermektedir[10] Lips Manastırı olarak da bilinmektedir

Kaynak : Wikipedia