Hemoglobin

Hemoglobin, Kanda solunum organından dokulara oksijen, dokulardan solunum organına ise Elementler içinde çok bol bulunanı olduğu hâlde, eski kimyâcıların gözünden kaçan renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz İlk defâ 1774 yılında JPriestley tarafından, cıva oksidin ısıtılması ile elde edildi 1781de Lavoisier, oksijenin, havada bulunan ve yanmayı hâsıl eden bir madde olduğunu bildirdi Bu maddeye, asit yapısı anlamına gelen oxygenıum ismini verdi Çünkü Lavoisier, bütün asitlerin oksijen ihtivâ ettiğini sanıyordu

karbondioksit ve proton taşıyan Karbondioksit Bir karbon, iki oksijen atomunun kovalent bağlarla bağlanmasından meydana gelen bir bileşik Renk ve kokusu yoktur Karbon ihtiva eden besin vb maddelerin metabolize edilmesi sonucu meydana gelen bir son üründür

protein Kırmızı kan hücrelerinde (alyuvarlarda) bulunan, kanın oksijen ve karbondioksit taşıma işini yapmasında görevli, demir ihtivâ eden solunum pigmenti Alyuvarlara kırmızı rengini, sağlıklı kişilerin cildine pembe görünüşü veren bu maddedir Omurgalılar ile bâzı omurgasız hayvanların gaz taşıma pigmentidir Diğer hayvanlar başka pigmentlere sâhiptir Albüminli madde; organizmanın en önemli yapı taşı Amino asitlerin birleşmesinden meydana gelmiş karmaşık yapılı organik moleküllerdir Kelime olarak "en önemli" mânâsına gelen protein, gerçekten de canlının en önemli maddesini teşkil eder Bütün canlıların hücreleri protein ihtivâ eder Proteinler hücre stoplazmasında çözünmüş hâlde bulunur Kas, karaciğer gibi organ ve dokuların % 80-90ı proteindir Kemik sistemi ve yağ dokusunda ise protein daha azdır

Eritrositlerin içerisinde bulunurlar Oksijeni +2 değerlikli

demir içeren hem molekülleri ile bağlarlar Başlıca sentez yeri eritrosit üretimi sırasında kemikiliğidir Yaş cinsiyet ve türe göre küçük farklılıklarla da olsa belli bir değerin altında bulunmalarına anemi, fazla bulunmasına ise polistemi denir Sentezi Vucutta her gün yıkıma uğrayan hemoglobin miktarını yerine koymak üzere yaklaşık 5-6 gram kadar hemoglobin sentez edilir Proeritroblastlar hemoglobin sentezinin önemli kısmını gerçekleştirirler; retikülositde hemoglobin sentez etme oldukça düşmüştür Olgun eritrositler, hemoglobin sentez edemezler


Hemoglobinin ana görevi dokular ile akciğer arasında oksijen ve karbondioksit taşınmasını temin etmektir Nefes alma esnâsında akciğerlere giren havanın oksijeni kandaki hemoglobin tarafından bağlanır Hemoglobinin oksijenle yaptığı bu gevşek bileşiğe "oksihemoglobin" denir Dokulara ulaştığında ise, oksijeni bırakıp karbondioksiti alır Bu özelliğinden dolayı atardamarla gelen kan parlak kırmızı, toplardamarla dönen kan ise kirli kırmızıdır Karbondioksit yüklenmiş kan kılcal damarlardan toplardamarlara, bunlar vâsıtasıyla kalbin sağ kulakçık ve karıncığına, oradan da akciğerlere gider Akciğerde karbondioksit serbest hâle geçer ve nefes verme esnâsında dışarı atılır Dokularda teşekkül eden karbondioksitin atılmasında bir güçlük olur ve vücutta karbondioksit birikimi olursa, vücut hücrelerinin yaşamaları çok zorlaşır


Hemoglobinin oksijen ve karbondioksit gazlarını taşıma görevi, organ ve dokuların normal görevlerini yapabilmeleri için hayâtî öneme sâhiptir Gaz değişimi hâdisesi iki gazın dokular ve solunum havasındaki miktarlarına göre ayarlanmıştır Akciğerlerde soluduğumuz havada oksijen fazla, karbondioksit düşük olduğundan, oksijeni alıp karbondioksiti bırakır Dokularda ise oksijen kullanılıp karbondioksit meydana gelir Burada fazlalaşan karbondioksit kana geçer Bu olay, gazların kandaki kısmî basınçları ile orantılı olarak ortaya çıkan bir "diffüzyon" (geçişim) hâdisesidir


Hemoglobin molekülü iki kısımdan ibârettir Birincisi vücuttaki protein havuzunda sentezlenen dört polipeptid zincirli bir protein olan "globin"; ikincisi ise, ortasında demir bulunduran "porfirin" halkalarıdır Hemoglobinin yapısına girdiğinden demir eksikliğinde kandaki hemoglobin miktarı azalır Hâmilelikte ve çeşitli sebeplerle meydana gelen kan kayıplarında ve kansızlıklarda hekimin hastalara demirli ilâçlar tavsiye etmesinin sebebi budur


Hemoglobin miktarı 100 mililitre kanda erkeklerde ortalama 15, kadınlarda ortalama 13 gramdır Doğumdan hemen sonra bebekteki hemoglobin miktarı 20 gram dolaylarındadır Bunun yarısından fazlası ayrı bir hemoglobin türü olan cenin hemoglobinidir Yetişkinlerde bulunan asıl hemoglobin "Hemoglobin A1" denilen şekildir Bâzı hemoglobin hastalarında (Hemoglobinopati) kandaki normal hemoglobin miktarı azalır ve patolojik (anormal) hemoglobinler artar


Hemoglobinin yıkımı, yaşlanan alyuvarların parçalanmasıyla başlar Açığa çıkan hemoglobinden önce "hem" kısmından "globin" kısmı ayrılır Hem yapısı oksidasyona uğrayarak "biliverdin" maddesi meydana gelir Bu madde de bir ferment yardımı ile sarılıklarda kanda artan "bilirübin"e dönüşür