Kıpçaklar Tarih

Tarih




İgor Destanı'nda Knez İgor'un Polovtsler ile yaptığı muharebe sonrası (Ressam: Viktor Vasnetsov)






Ukrayna'da bulunmuş Kıpçaklardan kalan balballar (Dnipropetrovsk)


Kıpçaklar, tarih sahnesine IX-XI asırlar arasında, İrtiş boylarında Kimeklerle iç içe çıkmışlardır Bunlar daha VIII-IX asır civarında Orta Asya'dan Urallara geçmiş ve burada üstünlük kurmuşlardır Sonra onları Siriderya boylarında, Oğuzlarla yan yana ve Orta Asya'ya dağılmış halde görüyoruz Kıpçaklar, Moğol istilasından önce de Siriderya, İdil ve Don arasında, Kafkas ve Kırım dağlarında, Hazar'ın kuzey düzlüğü ile bugünkü Kazakistan'ın orta ve kuzeybatı kısmında yaşayıp pek çok Türk kavmi ile karışmışlar ve İran, Suriye, Rusya, Doğu Avrupa ve Bizans ile asker, ticar ve iktisad ilişkiler kurmuşlardır Önceleri "Mafazat Al-guz" (Oğuz bozkırı) diye bilinen topraklar da, artık XIII asırda Deşt-i Kıpçak adıyla anılmağa başlanmıştır Çin'den Don nehrine, Ural'dan Karadeniz'e kadar olan alana yayılan Kıpçaklar, bu devirden sonra da büyük bir hareketlilik içindedirler
Daha ziyade Macar tarihçilerinin mesaisine borçlu olduğumuz yeni bilgilere göre, 1020 civarında, Batı Sibirya'da büyük bir Kimek-Kıpçak kavimler birliği vardır Kuman (Macarca Kun) kavim yapısının, Kunlar ve Sarıkların yanı sıra en önemli üçüncü halkı olan Kıpçaklar bu devirde birleşmişler ve kaynaşmışlardır; sonraları çok meşhur olan Kuman kavim adı da, işte bu devirde ortaya çıkmıştır Bu devirde görülen Kuman-Kıpçak kavimler birliğinden evvel, Kuman halkı daha doğuda yaşarken, Sarı Uygurları yenip ülkelerini işgal etmişler ve bu halkın bir kısmını kendilerine bağlamışlardır İşte bu Kuman-Sarı Uygur birleşmesi, X asrın ikinci yarısında, Kıtaylar ve komşuları Kayların sıkıştırmasıyla, batıya, Oğuzların ve Karlukların topraklarına yönelmişlerdir Bu göçün devamıyla, yukarıda zikredilen Oğuz bozkırı, artık, tarih kaynaklarında Kıpçak bozkırı olarak yer almaya başlayacaktır Onların tarihte az görülen bu yürüyüşleri, XI asırda Rus beyliklerine karşı kazandıkları bir dizi galibiyetten sonra, Karpatlar'a, Balkanlar'a kadar sürecektir Böyle gelişen Kıpçak-Kuman varlığı, XIII asrın sonlarına kadar, bu bölgenin tayin edici bir gücü olagelmiştir
Bilhassa XIII asırda, Moğol akınları önünde, Avrasya bozkırlarında çok geniş bir alana yayılan Kıpçaklar, dinamik bir güç olarak komşu devletlerin bazen korkulu düşmanı ve bazen de güvenilir müttefikleri olmuşlarsa da çok parçalanmışlar ve tarihte, kendi adlarıyla anılan bir devlet bırakamamışlardır
Bölgeye Kumanlar'dan yadigar kalan bir isim de Kemençe'dir Kemençe Kumanlar da şahıs ismi olarak ta kullanılmıştır 1290 da Macar Kralı IV Laszlo'yu öldüren Kumanlardan birinin adı Kemenche idi Kemençe ismini Kumanların yayıldığı sahalarda da görmek mümkündür Kırım yarımadasında Kemençe, Küçük Kemençe, Murzatar Kemençe isimli köyler bunlardan bazılarıdır Gagauzlarda Kemençe kelimesinin anlamı Keman olup Kemençe çalıp oynanan oyunun adı da Horondur
Moğol istilası
1237'de Moğol İmparatorluğu'nun saldırısına uğramış ve 1239'da tamamen yenilgiye uğramıştırlar Bu yenilginin ardından Kıpçakların bir kısmı bugünkü Rusya, Ukrayna ve Kazakistan toprakları üzerinde kurulan Altın Orda'nın egemenlik sahasında kaldılar Diğer kısımları ise Deşt-i Kıpçak topraklarından değişik bölgelere yayıldılar Kubasar önderliğinde bir kısım boylar Doğu Karadenizi yurt edinmişlerdir Bu durum aynı zamanda Osmanlı fethinden önceki ilk Türkleşme hareketlerindendir
Mısır'da Memlükler
Kıpçakların esas sahalarının dışında Mısır bölgesi, onların savaşçı güç ve köle (Ar: memlük) olarak geldikleri bir bölgedir Zamanla bu bölgede hakimiyeti ele geçirip Memlük Devleti'ni kurmuşlardır Böylece, Mısır'da Bahriye Memlükleri olarak bilinen hanedanı kurdular Memlükler'in en önemli hükümdarı olan Sultan Baybars, Kırım yarımadasında doğmuştur
Macaristan'da Kunlar
Yaklaşık 40000 haneli bir grup ise bugünkü Macaristan'a gitmiş ve Kunlar denilen etnik grup oluşturmuştur

Kaynak : Wikipedia