Kabartma

Kabartma örneği






Yunan çift, kabartma


Rölyef ya da kabartma, yüzey üzerine yapılan yükseltme ya da çökertmelere denir
Alçak ve yüksek rölyef olmak üzere ikiye ayrılır Mimarlıkta da heykel sanatında da kullanılan bir terimdir Yüzey üzerine yükseltilerek yapılıyorsa yüksek rölyef, çökertilerek yapılıyorsa alçak rölyef adını alır Üzeri işlenebilir malzemeleri şekillendirme olarak da tanımlanabilir Kabartma, sanat kolları dahil endüstri, tarım ve günlük hayatta da kullanılır
Mimarlıkta kil, alçı, taş gibi işlenebilir malzemelerin yüzeyinde, alçaklı, yüksekli şekiller meydana getirmektir Kabartma, ışık alan ve almayan yönlerin belirme derecesine ve yüzey şekline göre, alçak, orta yüksek olarak çeşitlenir Alçak kabartma, yüzeyden çok az ayrılan kabartmalardır Madalyon, para vb şeylerde görülen kabartmalar bu şekildedir Yüksek kabartma, yüzeyden oldukça yükselen kabartmalardır Şeklin hemen hemen yarısı denilebilecek derecede yüksektir Rond-bos kabartmalar ise heykele yaklaşır şekildedir Şekiller satıha alçak taraflarından yapıştırılmış gibidirler
Kabartma olarak yapılmış süslemeler, mimari yapılarda taşa, mermere işlendikleri gibi madenden ve ahşaptan yapılmış eşyalar üzerinde de görülürler Şamdan, kapı tokmağı gibi madeni eşyalarda, kapı, pencere kanadı, rahle, dolap, çekmece gibi ahşap eşyalarda kabartma şeklinde yapılmış süslemelere çok rastlanır Mimari eserlerin dış veya iç cephelerinde yapının görülecek yerlerinde taş veya mermer üstüne kabartılarak yapılmış süslemeler vardır
Büyük Selçuklu devri mimarları, ana malzeme olan tuğlayı süslemede kullanmalarının yanında, stüko üzerinde yaptıkları kabartmalardan da geniş ölçüde faydalanmışlardır Arabesk süslemeler arasındaki kufi yazıyla elde edilen kabartma süslemeler Selçuklu mimarisinin karekteristik özelliği olarak kabul edilir Merv, Nişabur ve Kazvin'de bulunan Selçuklu eserleri, bu mimarinin kabartma süslemelerinin en güzel örnekleridir
Anadolu Selçuklu mimarisinde süs unsuru ön planda yer alır Binalar geniş süslemeye imkan verecek tarzda inşa edilmiş gibidir Kapı, pencere, söve ve friz gibi unsurlar şerit, örgü, kabara ve palmet gibi kabartmalarla bezenmiştir Taş işlemeciliğinin ilerlediği Anadolu Selçuklu mimarisinde özellikle portallerde rumi denilen süsleme şekli kabartma olarak tatbik edilmiştir Bu devre ait kabartma süslemeye en iyi örnekler, Divriği Ulu Cami, Karatay Medresesi, Niğde Alaaddin Camii portali, Konya Sırçalı Medrese, Erzurum Çifte Minareli Medresede görülür
Osmanlı sanatında taş işçiliği üç ana grupta toplanır: 1 Kabartma, 2 Şebeke, 3 Renkli taş İlk devir Osmanlı mimarisinin taş süslemesinin önemli bir kısmını kabartmalar teşkil eder Yuvarlak, sivri profilli veya düz yüzeyli olmak üzere çeşitli teknikler alçak kabartma olarak tatbik edilmiştir İznik Yeşil Camii taş süsleme sanatının en iyi örneklerine sahiptir Sütun ve paye başlıkları ile kemer yastıklarında görülen lotus ve palmet motifleri düz satıhlı kabartma tekniğiyle yapılmıştır Bursa Yıldırım Camiinde ise kabartma klasikleşmiş bir görüntü içindedir Mukarnasın bol ve ince işçilikle kullanılması camiye ayrı bir özellik kazandırmaktadır Bursa Yeşil Camii ise, klasik devirde Osmanlı taş işçiliğinin varacağı en olgun seviyede süslemelere sahiptir Edirne Üç Şerefeli Camiinde de taşa işlenmiş kabartma yazının en girift istifli örneklerinden biri portalinde görülebilir
Çok çeşitli zevklerin, işçiliğin ve motif bileşimlerinin ortaya konulduğu Osmanlı mimari sanatı, 17 asırdan sonra klişeleşmiş ve rumi grubu ile mukarnasın bol kullanıldığı eserler vermeye başlamıştır

Kaynak : Wikipedia