Arhavi, Artvin Tarihçe

Tarihçe
Arhavi MÖ 8 yüzyıla dayanan geçmişi ile Taş Devri'nde insan yaşamının olduğu Kolhis uygarlığının içinde yer alan bir ilçedir MS 3 yüzyılda Lazika ve Kolheti krallığının sınırları içinde yer alan Arhavi MS 6 yüzyılda Roma-Pers Savaşları'na sahne olmuştur MS 8 yüzyılda Lazika Krallığının yok olması ile Trabzon Rum İmparatorluğu'na bağlanmıştır
1486 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na katıldı Osmanlı İmparatorluğu'na katıldıktan sonra Arhavi kazasına 6 hane Müslüman yerleştirildi 1486 ve 1515 tarihli yazımlarda "Laz", 1520 ve 1554 tarihli yazımlarda "Arhavi" olarak kayıtlara geçmiştir 1486 tarihinde Lazistan kazasının merkezi olarak kabul edilen Arhavi köyünün nüfusunun tamamı Hıristiyan olup, yaklaşık 181 kişiden oluşmaktaydı




Ciha Kalesi Girişi


Arhavi kazası 1 Nisan 1566' da Batum sancağına bağlıydı Kazanın Batum sancağına tam olarak ne zaman bağlandığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır Muhtemelen 1 Şubat 1561-10 Mayıs 1562 tarihleri arasındaki bir tarihte bu sancağa bağlanmıştır
10 Mayıs 1562 tarihli bir kayıtta Arhavi'nin Batum sancağına bağlı olduğu görülmektedir 1583 yılında Arhavi kazası kendisine bağlı Arhavi ve Eksanos nahiyeleriyle Batum sancağına bağlı bulunuyordu 1515'de Arhavi'nin merkezi olan Arhavi köyünün nüfusu 421'i Hıristiyan ve 54'ü Müslüman olmak üzere 475'ti 1520'de ise 411 Hıristiyan, 125 Müslüman vardı
1877 yılına kadar Gönye Sancağına bağlı kaldı 93 Harbinden sonra Gönye bölgesinin Rusların eline geçmesi ile Lazistan Sancağı Trabzon'a taşındı ve Arhavi Rize'ye ilçe olarak bağlandı Fındıklı ve Hopa ise Arhavi'ye bucak olarak bağlandı 1900 yılında Hopa ilçe oldu ve Arhavi bucak olarak Hopa'ya bağlandı
23 Şubat 1915'te Hopa'yı işgal eden Rus kuvvetleri Hopa-Arhavi arasındaki uzaklığı 20 günde geçebilmiş ve 15 Mart 1915'de Arhavi'nin doğu kısmını ele geçirmişlerdi 5 şubat 1916'da Kapisre deresi Rus birliklerine geçilmiş ve Arhavi tamamen işgal edilmişti Çarlık Rusya'nın yıkılması ve iç işlerinin karışıp bozulması Rusları geri çekilmek zorunda bırakmıştı Böylece 2 yıllık bir işgalden sonra 12 Mart 1918 yılında Arhavi düşman işgalinden kurtulmuştu Bu tarih Arhavi'de Kurtuluş Günü olarak kutlanır
1 Haziran 1933'te 2197 sayılı kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleştirilerek Çoruh vilayeti teşkil edilmiştir 4 Kasım 1936'da kabul edilen 2885 sayılı kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kaldırıldı ve Hopa merkezi Artvin olan Çoruh İline bağlandı Böylece Arhavi'de Çoruh İli'ne bağlanmış oldu Aynı yıl Arhavi Belediyesi kuruldu
Bu tarihte Arhavi bucağı 30 köyden oluşmaktaydı Arhavi 6324 sayılı kanunla 1 Haziran 1954 tarihinde tekrar ilçe olmuştur Çoruh adı 15 Şubat 1956 tarih ve 6668 sayılı kanunla Artvin olarak değiştirildi Bunun sonucu olarak Arhavi, Artvin ilinin ilçesi oldu




Arhavi Eski Görünüm


Islahı yapılmadan önce Kapisre deresi şimdiki Çaykur çay fabrikası yanından Karadenize ulaşıyordu Bu nedenle Kale Mahallesi tarafından bir, Musazade Mahallesi tarafından da bir olmak üzere iki şehir merkezi bulunuyordu Bu şehir merkezlerine Melen Noğa ve Molen Noğa adı verilmekteydi Musazade Mahallesi tarafında oturanlar Kale Mahallesi tarafına ayrıca Lağata da diyorlardı Lağata genellikle gemici kahvehanelerinin bulunduğu yerlerdi
1950 yılında yapılan asma köprü öncesi dereden geçmek için ağaç köprüler yapılıyor ya da kayıklarla geçiliyordu Çarmıklı Eğitim ve Kültür Merkezi'nin olduğu yerde ve Konaklı Köyü yakınlarında olmak üzere ilçede iki medrese bulunmaktaydı
Osmanlı döneminde askeri kışla olan ve daha sonra İlkokul olarak kullanılan bina belediye düğün salonunun olduğu yerdeydi Arhavi köylerinde ise yerleşim merkezi önceleri Balıklı-Ulukent ve Ortaköy'dü Diğer köyler bu iki bölgeye bağlı mezralardı
Şehir merkezinin mezarlığı Kale Mahallesinde günümüzdeki Ertuğrul Kurdoğlu İlköğretim Okulu arkasındaydı Burada 200-300 yıllık mezar taşlarına rastlamak mümkündür Şehir merkezinden köylere ulaşım için kullanılan yol Cumhuriyet Mahallesine giden yoldu Takalarla yapılan ticaret ulaşımı genellikle Trabzon iline yönelikti Az da olsa Giresun ve Samsun'a da ticaret amacı ile Arhavi'li takalar gitmekteydi
Arhavi ilçesi imara açık ilk yerleşim şekline ise 1960 yılında kavuşmuştur

Kaynak : Wikipedia