Zeytinyağı Üretimi

Üretimi




Zeytinyağı eldesi öncesi zeytinler


Zeytin ağacı (Olea europea) narin bir ağaçtır Ağır ve zahmetli büyümesine karşın oldukça uzun ömürlüdür Bir zeytin ağacının ortalama ömrü 300-400 yıldır, ancak 3 bin yaşında zeytin ağaçlarına da rastlanmıştır Bu nedenle zeytin ağacının adı mitoloji ve botanikte "ölümsüz ağaç"tır
Derinlere uzayan kökleri sayesinde kalkerli, çakıllı, taşlı ve kurak topraklarda yetiştirilmeye elverişli olan zeytin ağacı için en verimli ortam yazları sıcak, kışları ise ılıman geçen iklimlerdir Çünkü zeytin ağacı ışığı, güneşi ve 15 Derece C üstündeki sıcaklığı sever Yıllık ortalama 220 mm yağış zeytin ağacının verimli bir şekilde büyümesi için yeterlidir Zeytin ağacı genellikle rakımı düşük coğrafyalarda yetişir Ancak denizden 1000 metre yükseklikte de zeytin tarımı yapılabilmektedir Çalı görünümündeki zeytin ağacının yapraklarının üst yüzü koyu, alt yüzü ise gümüş rengindedir Yapraklar mükemmel bir düzen içinde dalın iki tarafından karşılıklı olarak çıkar Ortalama 40 - 50 cm genişliğindeki gövde çürümeye karşı çok dayanaklıdır Ağaç yaşlanınca yamrulardan gelişen yeni uçlar gövdeyi tazeler Ortalama boyu 4 - 10 m olan zeytin ağacı bir yıl bol, bir yıl az ürün verir Çiçek verme mevsimi kuzey yarım kürede Nisan - Haziran ayları arasındadır Yeşil zeytinler Ağustos ayı sonundan Kasım ayı başına kadar olan süre içinde olgunlaşır




Hasat öncesi zeytin ağaçları-İspanya


Zeytin hasatında toplama şekilleri binlerce yıldan bu yana neredeyse hiç değişmemiş, asırlar boyunca elle toplama ya da silkme yöntemi kullanılmıştır Bir de, yere düşmüş zeytin meyvelerini toplama yöntemi vardır Hasat, Kasım ile Mart ayları arasında yapılır
Ancak genel yöntem silkmedir Elle toplamada, sağma veya taraklama yöntemi, yerden toplamada ise merdane veya fırça kullanılır Günümüzde zeytin hasadında makineden de (sarsma ve yerdeki meyveleri emici ekipmanlarla toplama) yararlanılmaktadır Uygulamada en fazla emek gerektiren yöntem, elle toplamadır Saatte en fazla 9-10 kilogram zeytinin toplandığı bu yöntem, meyve sağlam ise en iyi kalitede zeytinyağı üretilmesini sağlar
Zeytinyağı kültüründe, binlerce yıldan bu yana değişmeyen başka bir gelenek de zeytinden yağ çıkarma yöntemidir Bunun nedeni zeytinyağının, zeytinlerin soğuk presten geçirilmesiyle elde edilmesi ve hiçbir kimyasal işleme gerek duymadan yenilebilmesidir İşte bu yüzden, bugün hala Ortadoğu'da rastlanan zeytin üretme yöntemiyle, yaklaşık 6 bin yıl önceki zeytinyağı elde etme yöntemi arasında hiç fark yoktur: Zeytinler ezilerek hamur haline getirilir Daha sonra bu hamur sıkılır veya presten geçirilir En sonunda ise yağ, zeytin meyvesinin suyundan (karasu) ayrıştırılır 19 yüzyılın başında ise teknolojinin gelişmesiyle hidrolik pres makinelerine geçildi Bugün hidrolik pres makinelerinin yanı sıra, zeytin hamuruna hiç pres uygulamadan merkezkaç kuvvetiyle zeytinyağı elde etmeyi sağlayan makineler de kullanılıyor Bunların içinde de en yaygını "kontinü sistemi"
Kontinü sisteme, tam otomatik sistem denir Önce zeytinler türlerine göre ayrılır Huni adlı çukura dökülen zeytinler makine sistemiyle yapraklardan temizlenir ve kırıcıda ezilip kırılır (makine, üçbin devirle çekirdeği unufak eder) Buradan çıkan hamur, karıştırma yoğurmadan sonra su verilir, posa ve şırası ayrıştırılır Şıradan da yağ ve karasu ayrıştırılıp, yağ filtre tankına alınır, son tortuları ayıklanıp dinlenme tankına bırakılır Buradan doğal yağ güğümlere, teneke ve şişelere doldurulur Yağdan geriye kalan prina tekrar öğütülüp sabun yapmada kullanılır Prina posasına pelet denir ve yakacak, yakıt olarak kullanılır
Kaliteli zeytinyağı elde etmek için: Zeytinlerin, hasattan sonra mümkün olan en kısa süre içinde işlenmesi gerekir Çünkü zeytin bekletilirse fermante olur, bu ise zeytinyağının kalitesinin düşmesine yol açar Ancak, zeytinin "bol" olduğu dönemlerde, bekletilme mecburiyeti de doğabilir Bu durumda işlemeden bekletilen zeytinler, genellikle 20-30 santim yüksekliğindeki yığınlar şeklinde, iyi havalandırılmış ve serin depolarda saklanır Doğal zeytinyağı kaliteli olması için şu işlemlerden geçirilir: Zeytin zamanında toplanır, fazla bekletilmeden yağhanede iyice temizlenir, en uygun kaplarda dinlendirilir, serin ve karanlıkta korunur Büyük firmalar TARİŞ, Kırlangıç, Komili, Kristal'dir TSE'ye göre 4 çeşit kalite zeytinyağı vardır: Sızma (kusursuz), doğal (hafif kusurlu), doğal birinci (hafif kusurlu), lampant (kusurlu) Zeytinyağında renk, koku, tat değerlendirmesi yapan uzmanlar vardır Uzmanlar yağın organoleptikini şu parametrelere göre belirler: taze, yakıcı, acı, meyvamsı, tatlı, kekremsi veya küflü, rutubetli, sirkemsi, ekşi, çamurlu, metalik, yanık, karasu, tuzlu, minder, kurtlu, salatalık
Türkiye'de kaliteyi TSE (TS 341) belirliyor Denetimi Tarım Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi'ne göre yapıyor Piyasanın %65'i markasızdır Zeytinde ürün rekoltesi 40-250 bin ton arasında değişmektedir Ülke genelinde kişi başına tüketim 2 kilodur Bu düşük tüketimin sebebi, zeytinyağının pahalı oluşundandır, çünkü ayçiçek yağı 4-5 kat daha ucuzdur Bu üründe de diğer pek çok üründe olduğu gibi, üreticiden ucuz çıkmakta tüketiciye pahalı satılmakta, yani aracılar kazanmaktadır

Kaynak : Wikipedia