Muş İlinin Ekonomik Yapısı

Muş İli ekonomik açıdan geri kalmış bir ildir Ekonomik yapı temelde tarım ve hayvancılığa dayalıdır Tarım ve hayvancılık büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapıldığı için verim düşüktür Sanayi gelişememiştir


İlde iktisaden faal nüfusun yüzde 84�ü tarım sektöründe, yüzde 13�ü hizmet sektöründe, yüzde 2�si sanayi sektöründe yüzde 2�si de inşaat sektöründe istihdam edilmektedir İl genelinde yaygın bir işsizlik mevcuttur 2003 yılında DPT tarafından yapılan �İllerin Sosyo - Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması�na göre Muş İli sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından 81 il içerisinde en sonda yer almıştır


DİE�nin 2001 yılı verilerine göre Türkiye�de kişi başına düşen GSMS 2123 Dolar iken Muş �ta 578 Dolar�dır Muş İli kişi başına düşen milli gelir açısından 81 il içerisinde 80 sırada yer almaktadır


TARIM


İl ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Ancak tarım yeterince gelişmemiştir Toplam 819600 hektar olan il yüzölçümünün 342198 hektarı tarım arazisidir Tarım arazisinin 335049 hektarı tarla arazisi, 7149 hektarı da bağ-bahçe�dir


İklim:


Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Muş İlinde iklim karasal olup, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise genellikle kısa ve serin geçmektedir Bu iki mevsimin birbirine geçişi çabuk olduğundan ilkbahar ve sonbahar çok kısa sürer İlimizde en yüksek sıcaklık Temmuz-Ağustos, En düşük sıcaklık ise Ocak - Şubat aylarında görülür


On beş yıllık ortalamalar (1988 - 2002) esas alındığında Muş İlinde ortalama sıcaklık 84 0C dir Maksimum sıcaklık 41,6, Minimum sıcaklık ise �33,6 0C dir Ortalama yağış miktarı 616,5 mm olup, ortalama nispî nem % 60,3 tür


Toprak Yapısı ve Arazi Varlığı:


Muş İl alanı içerisinde kapsam itibariyle yer alan büyük toprak grupları:

1-Kestane Rengi Topraklar:307425 Ha

2-Vertisol Topraklar:98590 Ha

3-Kalkersiz Kahverengi Topraklar:97835 Ha

4-Aluviyal Topraklar:66315 Ha

5-Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları:50675 Ha

6-Kolloviyal Topraklar:41200 Ha

7-Bazaltik Topraklar:37780 Ha

8-Regesol Topraklar:12800 Ha

9-Diğerleri:106931 Ha

Toplam : 819551 Ha


İlin değişik topografyası iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşmasına neden olmuştur Bu durum bitki besin elementleri konusunda da kendini gösterir


Toprak Bünyesi: Muş İli tarım topraklarının %4,2 si tın, %48,5 i killi tın, %46,9 u kil ve %0,4 kum bünyesine sahiptir

Toprak Tuzluluğu: İşlemeli tarım uygulanan topraklar % 100 tuzsuzdur

Toprakta Kireç (CaCo3):İl topraklarının % 5,1�i az kireçli, % 34,1�i orta kireçli, %17,7� si fazla kireçli ve % 7,1� i çok fazla kireçlidir

Organik Madde: Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %5,7 organik madde çok az, %17,1 i az,%43,1 i orta, %30,4 ü iyi ve %3,3 ü ise yüksek düzeydedir

Fosfor: İl topraklarının %51,1 inde fosfor çok az, %21,8 inde az, %16,1 orta, %7,3 yüksek, %7,3 ünde ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir

Potasyum: İl topraklarında % 100 yüksek miktarda potasyum seviyesi yüksektir, genellikle yeterlidir


İlde toplam342198 hektar olan tarım arazisinin, 158215 hektarı sulanabilir arazidirsulanabilir arazinin sadece 61334 hektarı halen sulanmaktadırSulanan arazinin toplam sulanabilir arazi içindeki oranı % 39�dur


Muş Türkiye'nin 3 büyük ovası olmasına rağmen, ovadan yeterince fayda sağlanamamaktadır Sert iklim koşulları, Muş Ovası�nın drenaj sorunu, biriken suların taşkın ve erozyon tehdidi oluşturması gibi nedenler, ovada tarımsal faaliyetleri sınırlayan faktörlerin başlıcalarıdır


Tarla olarak kullanılan alanda hububat, şeker pancarı, tütün ve ayçiçeği ekimi başta gelmektedir İldeki temel bitkisel ürün ise buğdaydır


HAYVANCILIK


Muş'ta hayvancılık, tarım kesiminin en önemli alt sektörü olup, tümüyle meraya dayalı olarak yapılmaktadır İlde 1479707 küçükbaş, 245487 büyükbaş hayvan bulunmaktadır


Büyükbaş hayvanların % 77�i yerli ırk, % 18�si melez, % 5�i de kültür ırkından oluşmaktadır

Küçükbaş hayvan varlığının % 86� sını koyun % 14�ünü de keçi oluşturmaktadır

2001 yılı verilerine göre, Muş�taki küçükbaş hayvan varlığı Türkiye�deki küçükbaş hayvanların % 42�sini, büyükbaş hayvanların da % 2�sini oluşturmaktadır


İlimizde büyükbaş hayvanların büyük bölümü yerli ırk olduğundan, birim başına et ve süt verim düşüktür Hayvancılıktan daha fazla verim ve gelir elde edilebilmesi için, hayvan varlığı içinde verimi yüksek olan kültür ırkı hayvan sayısının artırılması önem taşımaktadır




ORMAN


Muş, orman varlığı bakımında Türkiye ortalamasının gerisindedir Türkiye�de ormanlık alan 20703000 hektar, Muş�ta 57147 hektardır Buna göre; Türkiye yüzölçümünün % 26�sı, Muş�un ise % 7�si ormanlık alandır İldeki ormanlar genellikle meşe ağaç türlerinden oluşmakta yer yer de gürgen ve akçaağaç gibi türler karışık olarak bulunmaktadır


SANAYİ


Muş ili, sanayileşme açısından geri durumdadır Sanayinin gelişememesinin temel nedenleri; sermaye birikiminin yetersizliği, iklim koşullarının olumsuzluğu ve hammaddenin çok kısıtlı oluşudur

İl genelinde halen 58 anonim şirket, 553 limited şirket, 23 kollektif şirket faaliyette bulunmaktadır

İlimizin en büyük sanayi tesisi olan Muş Şeker Fabrikası, 1982 yılından beri faaliyettedir Fabrikanın kapasitesi 3352 ton/gün�dür Fabrika, kampanya döneminde tam kapasite ile çalışmakta ve il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır


İlde sanayinin gelişmesine önemli katkı sağlayacak olan, Muş Organize Sanayi Bölgesinin yapımına 2002 yılında başlanmıştır 90 hektarlık alanda 56 fabrika kapasiteli olarak planlanan Organize Sanayi Bölgesinin fiziki gerçekleşmesi % 80 seviyesindedir


Merkez İlçede 1995 den beri 100 işyeri kapasiteli bir küçük sanayi sitesi hizmet vermektedir Merkezde biri 70, diğeri 43 işyeri kapasiteli, Bulanık İlçesinde 66 işyeri kapasiteli, Malazgirt İlçesinde ise 82 işyeri kapasiteli küçük sanayi sitesinin üstyapı çalışması (işyerleri) tamamlanmıştır Malazgirt Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları tamamlanmış olup, Bulanık Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları devam etmektedir


TİCARET


Muş�ta ticari hayat, genel olarak İl Merkezinde canlılığını korumaktadır Ticari faaliyet kolları içinde; gıda, giyim, inşaat malzemeleri, dayanıklı tüketim malları, tarımsal ürünler, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin alım ve satımı başta gelmektedir

İlde üretilip il dışına satılan bitkisel ürünlerden nohut ve fasulye ilk sırada yer almaktadır Hayvancılık alanında ise canlı hayvan ticareti il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır


ÇALIŞMA HAYATI VE SOSYAL GÜVENLİK


İş Kurumu :


İlde genellikle tarım ve hayvancılığa dayalı iş hayatının sonucu olarak, tarım mevsimi dışında, vasıfsız işçilikten başka bir çalışma biçimi bulunmamaktadır Uzun süren kış mevsiminde işsizlik artmaktadır


Bağ-Kur :


İlimiz genelinde 9947 Bağ-Kur aktif sigortalısı mevcuttur 1104 kişi yaşlılık aylığı, 38 kişi malül aylığı, 737 kişi de ölüm aylığı almaktadır Sigortalı ve yakınlarına toplam 18340 adet sağlık karnesi verilmiştir 2926 sayılı kanun kapsamında tarım sigortalısı sayısı ise 5294�tür


Sosyal Sigorta :


2004 Aralık sonu itibariyle kayıtlı kamu işveren sayısı 137, özel iş yeri sayısı ise 524�türKayıtlı kamu sigortalı sayısı 5138, özel iş yeri sigortalı sayısı ise 2683�tür Sigorta kapsamında sağlık yardımından yararlananların sayısı ise 5213�tür