Böbrek Taşı Nedir; Çeşitleri Nelerdir; Nelere Yol Açar; Nasıl Önlem Alınır ¿

Böbrek Taşı Nedir?

Böbrekler tarafından kandan süzülen vücut için gereksiz fazla sıvı idrar şeklinde atılırken beraberinde atılan bazı katı maddeler bazen idrar yollarının içinde çökerek böbrek taşlarını oluşturur


İdrarı oluşturan suyun az, beraberinde atılan maddelerin fazla olması yanında idrar içinde bulunan taş oluşumunu engelleyici bazı maddelerin azlığı da farklı kristallerin idrarda çökmesine neden olur


Çok değişik sayı, büyüklük ve yapıda taşlar görülmektedir


Böbrek Taşları Neden Oluşur?

Taşların büyük bir kısmı kalsiyum içerikli olmasına rağmen çoğu zaman idrar içindeki kalsiyum ve diğer bazı kimyasalların düzeyleri normal sınırlardadır Aşırı eksersiz yapan, sıcak iklimlerde yaşayan, sıcak ortamlarda çalışmak zorunda olan kişiler daha çok terleme ile sıvı kaybettiklerinden idrar miktarları azalır Konsantre hale gelen idrar içinde taşların oluşma olasılığı çok yükselir


Kalsiyum, oksalat, ürat, sistin gibi kimyasalların idrarda aşırı düzeylerde bulunması taş oluşumunu kolaylaştırır


İdrar yollarında enfeksiyon varlığında, normal yapıda olmayan böbreklerde ve ailesinde taş hastalığı öyküsü olanlarda taş oluşumu daha fazla görülür


Ayrıca, kullanılmakta olan mide asidini azaltıcı ilaçlar (antasidler), kalsiyum, D vitamini, C vitamini, kortizon, bazı antibiyotik ve idrar söktürücü ilaçlar da taş oluşumuna zemin hazırlayabilir


Böbrek Taşlarının Hepsi Aynı Yapıda mıdır?

İdrar yollarında çok farklı yapıda taşlar oluşabilir


Kalsiyum taşları en sık görülen taşlardır Sıklıkla kalsiyum oksalat bazen de kalsiyum fosfat yapılarında oluşurlar Kalsiyum ve oksalat idrarda fazla ise bu tür taşların oluşumuna neden olurlar Vücuttaki paratiroid hormonunun fazlalığı, kanser, bazı böbrek hastalıkları bu tür taşlara zemin hazırlayabilir


Enfeksiyon taşları genellikle iri böbrek taşları halinde karşımıza gelirler Bazı mikroorganizmaların idrardaki üreyi parçalayan enzim salgılamasıyla alkali hale gelen idrarda çöken taşlardır Kadınlarda daha sık görülür


Ürik asit taşları etten zengin diyetle beslenenlerde oluşan asit yapıdaki idrarda çöken taşlardır Gut hastalığı ve bazı kemoterapiler oluşumunu kolaylaştırır Direkt çekilen röntgen filmlerinde görünmeyen taşlardır Ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi incelemeleri ile tanı konur


Sistin taşları sistin metabolizmasının bozuk olduğu durumlarda görülebilen taşlardır Çok nadir görülür ancak sık nüks ederler


Böbrek Taşı Kimlerde Oluşur?

Erkeklerde 2-3 misli daha fazla görülür Taş öyküsü olan hastaların yarısında sonraki on yıl içinde tekrar taş oluşumu görülmektedir


Diğer bazı risk faktörleri:


20-40 yaş arasındakiler


Ailede taş öyküsü


Tek ya da anormal yapıdaki böbrekler


Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirenler


Kullanılmakta olan ilaçlar (bazı idrar söktürücüler, antasidler, guatr ilaçları)


Proteinden zengin beslenenler


Genellikle az su içenler


Fazla hareket etmeyenler, yatalak hastalar


Bazı ince barsak hastalıkları veya ameliyatları geçirmiş olanlar


İdrarda kalsiyum, oksalat, ürik asit gibi minerallerin yüksek düzeylerde bulunması


İdrarda sitrat azlığı (sitratın taş oluşumunu önleyici etkisi vardır)


İdrar pH'ındaki değişiklikler (çok düşmesi ya da çok yükselmesi)


Böbrek Taşlarında Bulgular Nelerdir?

Böbrek içinde yerleşmiş olan taşlar eğer idrar akışını engellemiyorsa şiddetli ağrıya neden olmaz Bel ve sırt bölgelerinde hafif adale ağrısı benzeri yakınmalar olabilir Böbreğin tamamı taşla dolu olduğu halde hasta hiç rahatsızlık hissetmeyebilir


Ağrı: İdrar yolu taş hastalığının en önemli bulgularından olan ağrı taşın idrar yolunu tıkadığı durumlarda ortaya çıkar Tıkanmanın ani ve tama yakın olması şiddetli taş sancısına neden olur Ağrının nedeni taşın gerisindeki idrar yolu içinde basıncın artmasıdır Doğum sancısından bile kötü olduğu şeklinde tariflenebilen ağrı sırasında sıklıkla bulantı, kusma gözlenir Ağrı, taş böbrek çıkışını tıkıyorsa ya da üretere (böbrekle mesane arasındaki kanal) yeni girmişse, genellikle böbrek üzerinde veya sırtın yan tarafında hissedilir Taşın aşağıya doğru inmesiyle birlikte ağrı da kasıklara doğru yer değiştirir


İdrarda kanama: İdrar yollarında taşı olan hastalarda görülebilen diğer bir bulgu ise genellikle idrar renginin hafif pembeleşmesi şeklinde tariflenen idrarda kanamadır Ayrıca idrarın bulanık ve tortulu gelmesi, kokulu idrar yapma gibi bulgular da olabilir


Enfeksiyon: İdrar yolu taş hastalığına sıklıkla enfeksiyon eşlik eder İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi bulgular görülebilir Enfeksiyonun böbrekleri etkilediği durumlarda yüksek ateş gözlenebilir


Böbrek Taşlarında Nasıl Tanı Konur?

Bazı böbrek taşları genel sağlık muayeneleri sırasında çekilen filmlerde tesadüfen saptanır Daha sıklıkla şiddetli ağrı ve idrarda renk değişikliği olan hastalarda yapılan idrar tahlili ve ultrasonografik görüntüleme ile tanı konur Böbrek ve mesane arasındaki kanal (üreter) içine girmiş taşların tanısında ultrasonografik inceleme yetersiz kalmakta, bilgisayarlı tomografi ile net tanı konması mümkün olmaktadır Kontrast vererek çekilen görüntüleme yöntemlerinde ise böbrek fonksiyonları yanında idrar yolları anatomisinin değerlendirilmesi de mümkün olmaktadır


Böbrek Taşları Neye Yol Açar?

Böbrek taşları rahat düşürülebiliyorsa genellikle ciddi bir problem oluşturmazlar Taşa bağlı tıkanıklık çok uzun süreli olmadığı sürece kalıcı bir hasar yaratmaz Ancak farkına varılmadan tıkanıklık devam ederse enfeksiyon ve kalıcı böbrek hasarları gözlenebilir Çok sık nüks eden taşlarda, tıkama ile birlikte enfeksiyon varlığında, iri taşlı, sık ameliyat geçiren hastalarda zaman içinde böbrek fonksiyonlarında değişim gözlenebilir


Böbrek Taşları Önlenebilir mi?

Taş rahatsızlığı yaşayanların yaklaşık yarısı sonraki 10 yıl içinde tekrar taş oluşumu ile ilgili problem yaşamaktadır Bazı şeylere dikkat ederek taş oluşum riski en aza indirilebilir:


Günde yaklaşık 2 litre idrar çıkaracak kadar sıvı alınmalıdır (önemli kısmı su olarak)


Taşların büyük kısmı kalsiyum içerikli olduğundan önceleri kalsiyumlu gıdalar yasaklanırken günümüzde kalsiyumun taş oluşumunu önleyici etkisinin bile olduğu saptanmıştır Ancak çok nadir durumlarda (barsaktan kalsiyum emilimi aşırı olan, çok yüksek dozda kalsiyum tabletleri alan hastalar gibi) kalsiyum, taş oluşum riskini arttırmaktadır


D vitamini takviyeli yiyecekler ve kalsiyum bazlı antasitlerden kaçınılmalıdır


Hayvansal gıdalar aşırı tüketilmemelidir


Diyette tuz kısıtlanmalıdır