Duyguların Harman Olduğu Yer | Galata Köprüsü

Duyguların Harman Olduğu Yer
Galata Köprüsü


Dikilir köprü üzerine,
Keyifle seyrederim hepinizi
Kiminiz kürek çeker, sıya sıya;
Kiminiz midye çıkarır dubalardan;
Kiminiz dümen tutar mavnalarda;
Kiminiz cimacıdır halat başında;
Kiminiz kuştur, uçar, şairane;
Kiminiz balıktır, pırıl pırıl;
Kiminiz vapur, kiminiz şamandıra;
Kiminiz bulut, havalarda;
Kiminiz çatanadır, kırdığı gibi bacayı,
Sıp diye geçer Köprü'nün altından;
Kiminiz düdüktür, öter;
Kiminiz dumandır, tüter;
Ama hepiniz, hepiniz
Hepiniz geçim derdinde
Bir ben miyim keyif ehli içinizde?
Bakmayın, gün olur, ben de
Bir şiir söylerim belki sizlere dair;
Elime üç beş kuruş geçer;
Karnım doyar benim de

Orhan Veli Kanık








Galata Köprüsü'nün Galata Kulesi'nden görünümü




İstanbul denildiğinde akla ilk gelen sembollerinden biridir Galata köprüsü Tabii beraberinde Eminönü ve balık ekmek de gelir akla Üzerinde onlarca İstanbullu'nun zevkle balı tuttuğu köprüdür Bu köprünün hangi padişah tarafından yaptırıldığını, tasarımının hangi Avrupalı bilim adamına ait olduğunu biliyor muydunuz?

Galata Köprüsü, İstanbul'da Haliç üzerine yapılmış, Karaköy'le Eminönü'nü birleştiren köprüdür









Tarihçesi








Altın Boynuz üzerinde ilk köprü Büyük Jüstinyanüs tarafından 6 yüzyılda yapıldı
Theodorian kara duvarları yanında şehrin batı ucu sonlarında yapılan bu köprü
eski Konstantinopolis'in gravürlerinde görülebilir




Tarih boyunca Haliç'in iki yakasını birleştiren birçok köprü yapılmıştır En eski kayıtlara göre, Altın Boynuz üzerine ilk köprü 6 yüzyılda I Justinianus tarafından yapıldı Bizans tarihçileri, Haliç üzerindeki ilk köprünün I Justinianus (6 yy) devrinde yapıldığını, adının 'Aghios Khalinikos Köprüsü' olduğunu yazar Yeri tam olarak bilinmemekle birlikte, 12 kemerden oluşan bu taş köprünün Eyüp-Sütlüce arasında olduğu tahmin edilmektedir











Fatih Sultan Mehmet de İstanbul'un fethi sırasında Haliç'e bir köprü yaptırmıştır Demir halkalarla birbirine bağlanmış ve üzerine kalın kalaslar çakılmış dev fıçılardan oluşan bu köprü Ayvansaray-Kasımpaşa arasında idi Nişancı Mehmet Paşa ise bu köprünün fıçılardan değil, yan yana demirlenmiş ve kirişlerle birbirine bağlanmış gemilerden oluştuğunu söyler Bu mobil köprü, 1453'te Konstantinopolis düştüğünde, orduların Altın Boynuz'un bir tarafından, diğerine geçebilmesi için kullanıldı











1502-1503 yıllarında bölgeye ilk kalıcı köprüyü yapma planları konuşuluyordu Galata Köprüsü için ilk girişim II Beyazıt döneminde yapıldı Sultan IIBeyazıd, Leonardo da Vinci'den bir tasarım yapmasını istedi Leonardo da Vinci, padişaha bir Haliç Köprüsü tasarımı sundu Altın Boynuz için hazırlanan köprü tek açıklıklı 240 metre uzunluğunda ve 24 metre genişliğinde idi Yapılmış olsaydı dünyadaki en uzun köprü olacaktı Ancak bu tasarım padişahın onayını alamayınca proje rafa kalktı Başka bir İtalyan sanatçısısı olan Mikelanj İstanbul'a köprü için davet edildi Mikelanj bu teklifi geri çevirdi Bundan sonra Altın Boynuz'u geçecek bir köprü yapma düşüncesi 19 yüzyıl'a kadar rafa kaldırıldı







Hayratiye Köprüsü











Derken 19 yüzyılda, Sultan II Mahmut (1808-1839) Azapkapı ve Unkapanı arasına, epey mesafeli bir köprü yaptırıldı Açılış tarihi 3 Eylül 1836 olan bu köprü "Hayratiye", "Cisr-i Atik" ve "Eski Köprü" olarak biliniyordu Proje, Yüksek Amiral Fevzi Ahmet Paşa tarafından işçileri ve deniz tersane imkânlarını kullanarak icra edildi Tarihçi Lüti'ye göre bu köprü duba bağlantısıyla yapılıyordu Yaklaşık 500-540 metre uzunluğundaydı Köprü 1912 yılında yıkılmıştır










Cisr-i Cedid








"Ertuğrul Süvari Alayı", Galata Köprüsü üzerinde - Fausto Zonaro




Leonardo da Vinci'nin gerçekleştirilmesi teknik olarak imkânsız görülen tasarımının üzerinden 350 yıl geçtikten sonra ilk modern Galata köprüsü, 1845 yılında, Sultan Abdülmecid zamanında, annesi Bezm-i Alem Valide Sultan tarafından yaptırıldı ve 18 yıl kullanıldı Köprüye 'Cisr-i Cedid', 'Valide Köprüsü', 'Yeni Köprü', 'Büyük Köprü', 'Yeni Cami Köprüsü', 'Güvercinli Köprü' adları takılmıştı Köprünün Karaköy tarafında, yeni köprünün Sultan Abdülmecid Han tarafından inşa ettirildiğini belirten Şinasi'nin bir beyti vardı











Köprünün üzerinden ilk geçen Sultan Abdülmecid idi Altından geçen ilk gemi ise Fransız kaptan Magnan'ın kullandığı Cygne gemisi oldu İlk üç gün köprü geçişi parasız idi 25 Ekim 1845'de Denizcilik Bakanlığı tarafından toplanan ve mürüriye olarak bilinen köprü geçiş ücreti toplanmaya başlandı Köprü geçiş ücretleri şöyleydi:

• Serbest : Ordu ve kanun uygulayıcı personel, görevdeki yangın söndürücüler, rahipler
• 5 para : Yayalar
• 10 para : Sırtı yüklü insanlar
• 20 para : Sırtı yüklü hayvanlar
• 100 para : At arabası
• 3 para : Koyun, keçi ve diğer hayvanlar

Yıllar içinde Cisr-i Cedid'in yerine yeni Galata köprüleri yapılmakla beraber, köprü geçiş ücretini 31 Mayıs 1930'a kadar köprünün her iki sonunda ayakta duran beyaz üniformalı memurlarca toplandı








İkinci Köprü








1875-1912'li yılları arasından Galata Köprüsünün eski bir resmi




Bu köprü Sultan Abdülaziz'in (1861-1876) emri üzerine, III Napolyon'un İstanbul ziyaretinden hemen önce Ethem Pertev Paşa tarafından inşa edildi ve 1863'de yerine yerleştirildi









Üçüncü Köprü











1870 de bir Fransız şirketi Forget et Chantiers de la Mediteranee ile üçüncü köprünün yapımı için bir sözleşme imzalandı Ancak Fransa ile Almanya arasında savaşın patlak vermesi projeyi erteledi Eski sözleşme feshedildi ve yeni köprünün yapımı 1872'de İngiliz firması G Wells'e verildi Köprü 1875'de tamamlandı Yeni köprü 480 metre uzunluğunda, 14 metre genişliğinde ve 24 duba üzerinde duruyordu Maliyeti 105,000 altın lirasıydı Bu köprü 1912 yılına kadar kullanıldı ve bu tarihte, Haliç'in daha yukarılarına doğru çekildi









Dördüncü Köprü











Dördüncü köprü Alman firması MAN AG tarafından 1912'de 350,000 altın Lirasına inşa edildi Köprü 466 metre uzunluğunda,25 metre genişliğinde idi Bugün hala pek çok kişinin hafızasında taze olan 16 Mayıs 1992'deki yangına kadar bu köprü kullanılmıştır Köprünün yanma nedeni hala tam olarak bilinmemektedir Yanan köprü onarıldıktan sonra Balat-Hasköy arasına yerleştirildi ve yerine, bugün "Galata Köprüsü" olarak bilinen modern bir köprü yapıldı Bu köprü günümüzde "Eski Galata Köprüsü" veya "Tarihi Galata Köprüsü" olarak bilinmektedir









Bugün











Beşinci Galata Köprüsü, bir önceki köprünün birkaç metre kuzeyinde STFA şirketi tarafından inşa edildi İnşaatı 1994 Aralık ayında tamamlanan köprü, diğerleri gibi Eminönü ve Karaköy'ü birbirine bağlıyordu Tasarımı ve teftişi GAMB (Göncer Ayalp Engineering Company) tarafından yapıldı Beşinci Galata Köprüsü 490 metre uzunluğunda ve 80 metrelik kısmı açılabilen bir baskül köprüdür Köprünün yüzeyi 42 metre genişliğindedir ve her yöne doğru 3 şeritli bir yol ve bir yaya yolu bulunmaktadır Tramvay hattının Kabataş'a kadar uzatılması sonucu, köprünün ortasındaki iki şerit tramvay yoluna ayrılmıştır Bu köprü, Norwich'deki Trowse Köprüsü ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki birkaç köprünün yanı sıra, dünyada üzerinden tramvay geçen ender baskül köprülerden biridir








Akşam vakti Galata Köprüsü




Ancak köprünün böyle bir eklentiye uygun olarak tasarlanmaması nedeniyle, tramvay yolu inşaatı birçok soruna neden oldu Kapakları açılıp kapandığında, hatların birbirine tam olarak değmemesi bu sorunların başında geliyordu Köprünün altındaki lokanta ve market kısmı 2003'de açıldı









Kültür








Galata Köprüsünde bir balıkçı




Bugün İstanbul'un geleneksel ikonlarından biri haline gelmiş Galata Köprüsü, Yeni İstanbul (Karaköy, Beyoğlu, Harbiye) ve Eski İstanbul'u (Sultanahmet, Fatih, Eminönü) birbirine bağladığı için "iki kültürü birbirine bağlayan köprü" simgeselliğini taşımaktadır

Peyami Safa'nın romanı "Fatih Harbiye" de, Fatih ilçesi'nden Harbiye'ye köprü yolu ile giden bir kimse farklı uygarlık ve farklı kültürü ayaklarına yerleştirir der Galata Köprüsü tasarım olarak başka köprülerden pek farklı olmasa da (hatta örneğin Paris ya da Budapeşte'nin köprülerine göre oldukça sıkıcı bir tasarıma sahip olsa da) kültürel değeri nedeniyle pek çok edebiyatçı, ressam, yönetmen ve oymacıya konu olmuştur


Galata Şarkısı - Ezginin Günlüğü