Osmanlı Banknotları Ve Madeni Paraları

Osmanlı Banknotları ve Madeni Paraları


I Emisyon I Tertip (İstanbul) 200 kuruşluk banknot (Tİ) 000002 seri numarasını taşıyan bu banknot, 16 Kasım 1863 tarihinde ihraç edilmiştir Edhem Paşa mührü ile Alleon ve Falconnet imzalarını taşımaktadır Daha geç bir döneme ait olan üzerindeki yazıda şu sözler okunmaktadır: "5 Temmuz 1890 Bay Ch Holmes tarafından verilmiş ve numune olarak kabul edilmiştir Müteveffa Sir Frederic W Smythe tarafından muhafaza edilmiştir"
I Emisyon I Tertip (İstanbul) 200 kuruşluk banknotun arka yüzü (Tİ) 005067 seri numarasını taşıyan bu banknot, 16 Kasım 1863 tarihinde ihraç edilmiştir Aslında, karşılığının gümüş olarak ödeneceğine dair ön yüzünde sürşarj bulunmaktadır

I Emisyon (İzmir) 200 kuruşluk banknot parçaları (OBA) 02587? Seri numaralı olan parçanın IV Tertibe ait olduğu, diğerinin ise, Sandık Emini imzasının gözüken kısmının de Cramer'in imzasına uymasından IV veya V Tertibe ait olduğu anlaşılmaktadır

I Emisyon 200 kuruşluk banknot köşeleri (OBA) 032799 ve 033448 seri numaralı parçaların V Tertip (İzmir) banknotlarını ait oldukları kesindir Bu numaralar ayrıca, numaralama defterinde 31,001-39,000 arasında boş bırakılmış olan numaraların aslında kullanılmış olduğunu bir kez daha göstermektedir 013337 ile 014946 numaralı köşelerin ise II Tertip (İstanbul) veya III Tertip (İzmir) banknotlarına ait olmaları mümkündür

I Emisyon II Tertip 5 liralık banknot parçaları (OBA) 041788 seri numarasını taşıyan bu banknot, 17 Ocak 1874 tarihinde ihraç edilmiştir Alléon ve Smythe imzaları kısmen de olsa okunabilmektedir

I Emisyon II Tertip 5 liralık banknot köşeleri (OBA)

I Emisyon III Tertip 5 liralık banknot parçaları (OBA)065932 seri numarasını taşıyan bu banknot, 11 Mayıs 1875 tarihinde ihraç edilmiştir Ohannes Çamiç Efendi mührünün çok küçük bir kısmı görünmekte, Smythe imzası ise net bir şekilde okunmaktadır

I Emisyon III Tertip 5 liralık banknot köşeleri (OBA)

III Emisyon I Tertip 5 liralık banknot parçaları (OBA) 164989 seri numarasını taşıyan bu banknot, 20 Temmuz 1885 tarihinde ihraç edilmiştir Foster ve Beauvais imzaları okunmaktadır

III Emisyon I Tertip 5 liralık banknot köşeleri (OBA)

I Emisyon 2 liralık banknot (Tİ) 019269 seri numarasını taşıyan bu banknot, 27 Kasım 1869 tarihinde ihraç edilmiştir Aristidi Bey mührü ile Alléon ve Smythe imzalarını taşımaktadır Banknotun üzerindeki "ANNULÉ" damgalarından iptal edilmiş olduğu, "PAYÉ" perforasyonundan da ödenmiş olduğu anlaşılmaktadır Bankanın kayıtlarına göre bu banknot 12 Eylül 1870 tarihinde iptal edilmiştir

V Murad tuğralı 50 kuruşluk kaime (Tİ) 6-36514 numarasını taşıyan bu kaime, Osmanlı Bankası'nın kayıtlarına göre 5 Ekim 1876 tarihinde numaralanmıştır Galib Paşa mühürlüdür

V Murad tuğralı 20 kuruşluk kaime (TI) 2-31208 numarasını taşıyan bu kaime, Osmanlı Bankası'nın kayıtlarına göre 30 Ağustos 1876 tarihinde, Sultan V Murad'ın tahttan indirildiği gün, numaralanmıştır Galib Paşa mühürlüdür

II Abdülhamid tuğralı 100 kuruşluk kaime (İA) 18-38415 numarasını taşıyan bu kaime, Osmanlı Bankası'nın kayıtlarına göre 30 Ocak 1877 tarihinde numaralanmıştır Galib Paşa mühürlüdür

II Abdülhamid tuğralı 5 kuruşluk kaime (Tİ) 103-30924 numarasını taşıyan bu kaime, Osmanlı Bankası'nın kayıtlarına göre 13 Haziran 1877 tarihinde numaralanmıştır Mehmed Kâni Paşa mühürlüdür

II Abdülhamid tuğralı I kuruşluk kaimenin mavi ve yeşil örnekleri (Tİ) 9-00022 numarasını taşıyan mavisi, Osmanlı Bankası'nın kayıtlarına göre 21 Şubat 1877 tarihinde, 242-00068 numarasını taşıyan yeşili ise 15 Nisan 1878 tarihinde numaralanmıştır Birincisi Galib Paşa, ikincisi ise Yusuf Ziya Paşa mühürlüdür

II Emisyon II Tertip I liralık banknot (Tİ) 029054 seri numarasını taşıyan bu banknot, 8 Kasım 1890 tarihinde ihraç edilmiştir Mazhar Bey mührü ile Vincent ve Beauvais imzaları yer almaktadır

II Emisyon 1 liralık banknot köşeleri OBA Bu banknot köşelerinin üçü (00001, 08000, 11111) I tertibe biri ise (045000) II tertibe alır


Büyük kupür banknot gibi kullanılmış olan kasa makbuzlarının 20 liralığının numunesinin ön ve arka yüzü (Tİ) Perforasyonla yazılmış olan "SPECIMEN BW & C" ibaresinden Bradbury, Wilkinson & Co matbaası tarafından gönderilmiş olduğu anlaşılmaktadır Bu numune, basılmış olan ilk yirmi koçanlı defterin içerdiği 0001-2000 numaralarının ikisini de taşımaktadır Kasa makbuzlarının bu hali, hamiline düzenlenmesi amacıyla boş bırakılmış olan yerlerin baskıyla doldurulmasından önceki durumu göstermektedir

Büyük kupür banknot gibi kullanılmış olan 100 liralık kasa makbuzunun ön ve arka yüzü (OBA) 20 liralık örnekteki gibi, bu makbuz da koçanından koparılmamış ve tedavüle çıkarılmamış durumdadır

IV Emisyon I Tertip 100 liralık banknot numunesi (Tİ) Numarasız olarak düzenlenmiş olan bu numunede, ayrıca "SPECIMEN" damgası ve "battal" perforasyonu yer almaktadır Deffés ve Tristram imzaları okunmaktadır İhraç edildiğinden az bir zaman sonra Sultan II Abdülhamid'in tahttan indirilmesi nedeniyle geri çekilip imha edilen bu tertibin gerçek banknotu bulunmamaktadır


IV Emisyon 50 liralık banknotun ön ve arka yüzü (Tİ) 3582 seri numarasını taşıyan bu banknot, 8 Nisan 1910 tarihinde ihraç edilmiştir Hamid Bey, Deffés ve Tristram imzalarını taşımaktadır Arkada yer alan "Nikolaidis (?)" imzasıyla "Krikor N Garabedian - Constantinople" damgası, muhtemelen banknotu ellerinde tutmuş olan sarrafların veya tüccarın isimlerini vermektedir

V Emisyon Istanbul baskısı I liralık banknotun ön ve arka yüzü (Tİ) 000001 A numarasını taşıyan bu banknot, 17 Ağustos 1914 tarihinde ihraç edilmiş olan ilk banknottur Ferid Bey, Nias ve Tristram imzalarını taşımaktadır Zellich Matbaası tarafından basılan bu banknot, aslında Osmanlı Bankası'nın kasa makbuzlarının arkasına basılmıştır Banknotun arka yüzünü oluşturan kasa makbuzunun üzerine ise ince kırmızı çizgiler basılmıştır Bu banknot, varlığı bile bugüne kadar bilinmeyen bu emisyonun bilinen tek örneğidir

Kasa makbuzu ve İstanbul baskısı 1 liraklık banknot üst üste getirildiğinde, her bir kasa makbuzundan 4 adet banknot çıkarıldığı anlaşılmaktadır

VI Emisyon 1 liralık banknotun ön ve arka yüzü (Tİ) 0641590 seri numarasını taşıyan bu banknot, 4Kasım 1914 tarihinde ihraç edilmiştir Ferid Bey, Nias ve Tristram imzaları bulunmaktadır



1876-1878 kaimelerinin arkasında gözüken Maliye Nazırı mühürleri: "Nazır-ı Maliye - Galib - fi 5 Receb sene 293" (Galib Paşa, 27 Temmuz 1876); "Nazır-ı Maliye - Yusuf - fi 17 Muharrem sene 1294" (Yusuf Ziya Paşa, 1 Şubat 1877); "Nazır-ı Maliye - Mehmed Kâni - fi 15 Muharrem sene 1295" (Mehmed Kâni Paşa, 19 Ocak 1878)








1876-1878 kaimelerinin arkasında gözüken Osmanlı Bankası damgaları I kuruşlukların arkasındakilerin haricinde, bu damgaların hepsi "Enregistré par la Banque Impériale Ottomane - Constantinople" (Osmanlı Bankası tarafından kaydedilmiştir - İstanbul) ibaresiyle 1876 veya 1877 tarihini taşımaktadır
Bu para, Orhan Gazi'nin, Eski Osmanlı tarihlerinde ihtilâflı olan başa geçiş tarihini açıklığa kavuşturması bakımından,büyük bir önemi vardır
Osman Gazi'nin ölümü ve dolayısıyle Orhan'ın hükümdarlığa geçişi hakkında 710=1310 yılından 727=1327 yılına kadar çeşitli tarihler ileri sürülmekte idi Bunlara karşı, ise 723=1323 tarihli bir vakfiyeden Osman Gazi'nin o tarihte sağ olduğu anlaşılmakta ve 724=1324 tarihli diğer bir vakfiyeden de Osman'ın 724 yılında ölmüş ve yerine Orhan'ın geçmiş bulunduğu kanaatine varılmakta idi
Bu sikkeler Orhan'ın 724=1324 yılında hükümdar oldugunu kesinlik kazandırmıştır
NO: 1 Gümüş Akçe (AR) Æ18 m/m, 1 gr
Ön yüzü :Lâilâhe illallah Muham-medün Resulullah
Arka yüzü :Lehu duribe Orhan bin Osman Bursa 3
No: 2 Gümüş Akçe (AR) 13 m/m, 0,92 gr
Ön yüzü : Sultan bin sultan Mehmed bin Bayezid Zide ümrühü
Arka yüzü : Duribe Amasya 812 Hullide mülkühü Han
Mehmed I (Çelebi) 816=1413 yılında (Sultan bin sultan Mehmed bin Bayezid Han) ifadesiyle çeşitli yerlerde gümüş sikkeler kestirmiştir Bu sikke bütün özellikleriyle 816 tarihli akçelerin âyüı olmakla beraber tarihi 816 değil 812 dir Bu paradaki tarih yanlışmın arapça 6 rakamının ters basılmasından ileri geldiği anlaşılmaktadır
No: 4 Gümüş Akçe (AR) 11 m/m, 0,62 gr
Ön yüzü : Sultan Selim Han Bin Bayezid Han
Arka yüzü :Azze nasrühü duribe Harput sene 917
No: 5 Gümüş Akçe ( AR ) 12 m/m, 0,55 gr,
Ön yüzü : Sultan Selim Şah bin Bayezid, sene 668 Ruha
Arka yüzü : Azze nasrühü
Bunlar Selim I'e aittir Selim 918 = 1512 tarihinde tahta geçmiştir Halbuki 4 numaralı akçede 917 tarihi vardır Sultan Selim 24 Nisan 1512 = 7 Safer 918 de hükümdar olduğuna göre 4 numaralı akçedeki 917 tarihinin yanlış basıldığı anlaşılmaktadır Eski yazıdaki 8 rakamının bu parada ters yazılarak 7 şeklini almış oldugunu kabul etmek gerekmektedir
Bu para Süleyman I (Kanuni)'ye ait bir altın paradır Cidde'de basılmıştır Üzerinde (Süleyman bin Beyazid) diye yazılıdır Süleyman I bu paraya dedesi Beyazıd Hanın da ismini koydurmuştur Diğer paralardan fazla olarak ön yüzünde lillah ve arka yüzünde el-izzi ibareleri bulunmaktadır Cidde Kızıldeniz sahilinde büyük bir şehir olup Mekke'nin de iskelesidir
No: 6 Altın (AV) 18 m/m, 3,55 gr
Ön yüzü : Daribün nadri lillâh sahibül izzi vennasri filberri velbahr
Arka yüzü : Es sultan-ül izzi Süley man bin Selim bin, Bayezid Han azze nasrühü duribe Cidde sene
Süleyman I (Kanuni)'ye ait bir paradır Bu sikke Balya'da basılmıştır Balya Balıkesir iline bağlı bir ilçe olup Osmanlı paraları arasında şimdiye kadar Balya'da basılmış bir sikkeye tesadüf dilmemiştir Peter Jaeckel'in 1968'de Wiesbaden'de neşrettiği para darbedilen yerleri gösteren kitabında da bu şehir ve kasabanın isimleri yoktur Bu bakımdan, Osmanlı paralarının basıldığı yerler listesine Cidde ve Balya da eklenmiş bulunmaktadır
No 7 Gümüş Akçe (AR) Æ 13,5 m/m, 0,70 gr
Ön yüzü :Sultan Süleyman Şah bin Selim Han Balya sene 926
Arka yüzü :Azze na (srühü) duribe
Bu sikke Sultan Süleyman I'e aittir Bupara hakkında Halil Ethem'in Meskükât-ı Osmaniye adlı kataloğunda (hususî bir koleksiyonda 934 tarihli bir Halep bakırı daha görülmüştür ki veçhinde «sikke-i sahib-i zaman ve zahrında «azze nasırühü duribe Halep 934 yazılıdır) şeklinde bir izah vardır Bu bakır paranın da resmi güzel olmamakla beraber okunabilmektedir Bu paraya başka kataloglarda tesadüf edilememiştir
No 8 Mangır (AE) Æ 12 m/m, 3,05 gr
Ön yüzü :Sikke-i sahib-ı zaman
Arka yüzü :Azze nasrühü duribe
Bu sikkede Sultan Süleyman I'e ait olup Kostantaniye'de basılmıştır Ancak Kostantaniye'de kestirilen paralardaki tarih genellikle 926 olduğu halde bu akçedeki tarih 962'dir Bu akçenin tarihinde de yanlış yapıldığı ve 2 ile 6 rakamlarının yanlış sıra ile yazıldığı kanısına varılmaktadır
No 9 Gümüş Akçe ( AR ) Æ 12 m/m, 0,75 gr
Ön yüzü :Sultan Süleyman Şah bin Selim Han
Arka yüzü :Hullide mülkühü duribe Kostantaniye 962
Bu gümüş akçe Selim II aittir Hudeyde'de basılmış yegâne parasıdır Şimdiye kadar kataloglarda eşine rastlanmamıştır
No 10 Gümüş Akçe (AR) Æ10 m/m, 0,58 gr
Ön yüzü: Sultan Selim şah (bin) Süleyman Han
Arka yüzü : (Azze) nasrühü duribe Hudeyde
Bu para Murad III'ün Bağdat'ta basılmış bir gümüş dirhemidir Tuğralı ve içinde Gazi yazılıdır
No 11 Gümüş dirhem (AR) Æ 18 m/m, 2,95 gr
Ön yüzü : Tuğra han azze nasriihü (duribe) Bağdad
Arka yüzü : Sultan Murad Han Gazi bin (Selim)
Bu para yine Murad III'e ait bir mangırdır 982 tarihinde Erzurum'da basılmıştır Arka yüzünde Mühr-ü Süleyman (Cachet de Salomon) içinde altı köşeli bir yıldız vardır Mangırın her iki tarafında da isim yazılmamakla beraber Osmanlı bakırları tipinde olup tarihi de Murad III'ün saltanat devresine rastlamaktadır
No 12 Mangır (AE) Æ 16 m/m, 1,40 gr
Ön yüzü: (Ortasında) Erzurum, (Çevresinde) Duribe 982
Arka yüzü :Mührü Süleyman içinde 6 köşeli yıldız
Bu para Mahmud II (Adlî)'nin saltanatının 13 üncü senesinde basılmış Rumî diye adlandırılan bir altınıdır Saltanatının 13 üncü senesinde basılmış olması bu paranın özelliğini teşkil etmektedir Zirâ Mahmud II nin Rumi altınlarının hükümdarlığının 9 uncu senesinden 12 ci senesinin sonuna kadar bastırıldığı bilinmekte idi 13 üncü senesinde bastırılan bu altının eşine şimdiye kadar rastlanmamıştır
No 13 Altın (AV) Æ28 m/m, 4,43 gr
Ön yüzü :Tuğra (Sağında çiçek var )
Arka yüzü : (13) duribe fi Kostantiniye 1223
Sultan Mahmud II zamanında Pul diye adlandırılan süs altınları da bastırılmıştır O devirde bu pulları kadınların süs olarak kullandıkları tahmin edilmektedir
No 14 Süs altını - pul Æ 5-9 m/m, 0,12 gr
Ön yüzü :Mahmud
Arka yüzü : Zaman


No 15 Æ 9 m/m, 0,40 gr,
Ön yüzü :Ay
Arka yüzü : Yıldız
Son Osmanlı Padişahı Mehmed VI (Vahidüddin)'nın 1336-1341 ( 1918 - 1922) tarihleri arasında 4 sene 3 ay ve 28 gün süren saltanatının birinci ve ikinci senelerinde bastırdığı altınlar daima bulunmakta ise de bundan sonraki senelerde basılanlara pek az raslanmaktadır
No 17 Altın ( AV ) Beşibirlik Æ 34,5 m/m, 35,82 gr
Ön yüzü :Tuğra, Sene 3 (500),
Arka yüzü : Azze nasrihü duribe fi Kostantiniye 1336

Prof Dr Edhem Eldem'in "Osmanlı Bankası Arşivi ve Tahsin İşbiroğlu Koleksiyonundan Osmanlı Bankası Banknotları (1863-1914)", İstanbul, 1999 isimli kitabından faydalanılmıştır