İman Ve İnsan

İman Ve İslam

"İman" ve "İslâm" kelimelerinin lûgat manaları birbirinden farklıdır İslâm kelimesi (S-L-M) kökünden gelip; itaat, inkiyad ve bir şeye teslimiyet manalarına gelir Istılâh'ta ise; "Allahû Teâla (cc)'ya teslim olmak Resûl-i Ekrem (sav)'in din hususunda bildirmiş olduğu haber ve hükümleri kabul etmek" demektir İmam-ı Maturidi: "Bize göre iman ile İslâm, her ne kadar lûgat ve lafız itibariyle manaları aynı değil ise de; kendileriyle murad edilen mahiyet incelendiğinde aynı olduğu görülür"(45) buyurmaktadır Esasen İslâmiyetin şartlarından bir kısmını inkâr eden kimse, imandan da çıkmıştır Keza iman esaslarından bazılarını kabul etmek sûretiyle bir kısmınıda reddederek imandan çıkan kimse, İslâmiyetten uzaklaşmış ve kâfir olmuştur

Nureddin Es-Sabûni bu konuda şunları zikretmektedir: "İman ve İslâm terimleri biz ehl-i Sünnet'e göre aynıdır Zevahir ulemasına göre ise ayrı ayrı şeylerdir Ehl-i Sünnet görüşünün isbatı şöyledir "İman" aziz ve celil olan Allahû Teâla (cc)'yı; haber verdiği emir ve yasaklarında tasdik etmekten ibarettir "İslâm" ise onun ulûhiyetine boyun eğip itaat eylemektir, bu da ancak onun emir ve nehyini benimsemekle gerçekleşebilir O halde taşıdıkları hüküm bakımından iman, İslâmdan ayrılamaz ve aralarında mugayeret (birbirine zıtlık) bulunamaz İman ile İslâm'ın birbirinden ayrı şeyler olduklarını iddia eden kimseye sorulur: "Mü'min olup da müslim olmayan, yahud da müslim olup da mü'min olmayan kimsenin hükmü nedir?" Eğer biri için mevcud olup da, öteki için bulunmayan bir hüküm isbat edilebilirse ne âlâ, aksi takdirde sözünün yanlışlığı ortaya çıkmış olur"(46)

İmam-ı Maturidi (rha) İman ve İslâm'ın mahiyet olarak bir olduğunu izah ederken şu kat'i nasslara dayanmaktadır(47) Kur'an-ı Kerim'in hükümleri incelendiği zaman, mahiyet olarak iman ve İslâm'ın bir olduğu sabit olur Allahû Teâla (cc): "Ey mü'minler (Yahudi ve Nasrani'ler sizi kendi dinlerine davet ettikleri zaman) deyin ki: Biz Allah'a bize indirilen Kur'an'a, İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakûb'a ve torunlarına indirilenlere, Musa'ya, İsa'ya verilene (Kitaplara) iman ettik Onlardan hiç birini (Kimine inanmak, kimini inkâr etmek sûretiyle) diğerinden ayırt etmeyiz Biz (Allah'a) teslim olmuşuz"(48) buyurarak, onlara kendisi ile mü'min oldukları İslâm ismini vacip kılmıştır Yunus sûresinde varid olan kavl-i celilinde Allahû Teâla (cc): "Musa da kavmine şöyle dedi: "- Ey kavmim, eğer siz (gerçekten) Allah'a iman ettiyseniz, O'nun birliğine (ihlasla) teslim olmuş müslimlerseniz artık ancak O'na güvenip dayanın"(49) kavl-i celili de tıpkı onun gibidir Onları iman ettikleri hususlarla müslüman yapmıştır Allahû azze ve celle "Onlar İslâm'a girdiklerini senin başına kakıyorlar (Onlara) de ki: "Müslümanlığınızı benim başıma kakmayın Bilakis sizi imana muvaffak ettiği için size Allah minnet eder, eğer siz (inandık demenizde) sadık kimselerseniz"(50) buyurmakla, imanlarında sadık olanların müslüman olduğunu beyan etmiştir Meleklerin "Derken orada (Lût (as)'ın memleketinde) mü'minlerden kim varsa çıkardık (Ki kalan kâfirleri helâk edelim) Fakat orada müslümanlardan bir ev halkından başkasını bulamadık"(51) dediklerini, Allahû Teâla (cc) Kur'an-ı Kerim'inde zikretmiştir Binaenaleyh Allahû Teâla (cc) müslüman olanları mü'minler olarak vasıflandırmıştır Yani ayni mahiyette beyan etmiştir Hakikatte iman ile İslâmın aynı olduğu sabit olmuştur(52)

Hz Abdullah b Ömer (ra)'den rivayet edilen bir Hadis-i Şerif'te Resûl-i Ekrem (sav): "İslâm beş şey üzerine bina olunmuştur (Bu beş şey) "Allah'tan başka ilah yoktur Hz Muhammed O'nun elçisidir" demek, (Kelime-i Şehadet getirmek), namaz kılmak, zekât vermek, hacc etmek ve Ramazan orucunu tutmaktır"(53) buyurmuştur Bu aynı zamanda "İslâm'ın beş şartı" diye isimlendirilmiştir Hadis-i Şerif'te "Kelime-i Şehadet" getirmek; yani iman, İslâm diye isimlendirilmiştir

Eş'ari ulemâsı; İslâm'ın imandan daha geniş olup, imanı da içine aldığı hususu üzerinde durmuştur İman'ın manası kalben tasdiktir İslâm'ın manası ise inkiyad edip, teslim olmaktır Zarurat-ı Diniyye'yi kat'i olarak tasdik eden bir kimsenin; teslim olandan başka birisi olması mümkün değildir Ancak her teslim olan, tasdik eden manasına değildir Nitekim münafıklar zahiren müslüman gibi göründükleri halde, kalben tasdik etmemişlerdir Eş-Şehristani "İslâm lafzı; hem mü'min, hem münafık için kullanılan müşterek bir lafızdır"(54) demek sûretiyle, bunu gündeme getirmiştir Ehl-i Sünnet ulemâsı, münafıkların akaid noktasından kâfir olduğu hususunda müttefiktir Ancak, dil ile inandıklarını ikrar ettikleri için dünyevi ahkâm noktasından, müslüman gibi muamele görürler

DİPNOT

(45) İmam-ı Matûridi-Kitabû't Tevhid-Beyrut: 1970, Sh: 394

(46) Nureddin Es Sabuni-Maturidiyye Akaidi-Ank: 1978, Sh: 184

(47) Bakınız/ İmam-ı Maturidi-Kitabû't Tevhid-Beyrut: 1970, Sh: 397

(48) El Bakara Sûresi: 136

(49) Yunus Sûresi: 84

(50) El Hûcurat Sûresi: 17

(51) Ez Zariyat Sûresi: 35-36

(52) İmam-ı Maturidi-Katibû't Tevhid-Beyrut: 1970, Sh: 397

(53) Ahmed b Hanbel-Müsned-İst: 1401, Çağrı Yay C: 2, Sh: 26, 93, 120 C: 4, Sh: 364, Sahih-i Buhari, K İman B: 1, 3, Sahih-i Müslim B: 5, Sünen-i Nesei-K İman/13

(54) Eş Şehristani-El Milel ve'n Nihal-Beyrut: 1395, D Marife Yay C: 1, Sh: 40