Riyazü's Salihin - Bir Babanın Mal Bağışlarken Çocukları Arasında Ayrım Yapmasının Yanlış Olması

Riyazü's Salihin - Bir Babanın Mal Bağışlarken Çocukları Arasında Ayrım Yapmasının Yanlış Olması
HADİS icinde Riyazü's Salihin - Bir Babanın Mal Bağışlarken Çocukları Arasında Ayrım Yapmasının Yanlış Olması konusu , Riyazü's Salihin - Bir Babanın Mal Bağışlarken Çocukları Arasında Ayrım Yapmasının Yanlış Olması
Hadis
1777- عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رضِيَ اللَّه عنْهُمَا أَنَّ أَبَاهُ أَتَى بِهِ رَسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَقَالَ : إِنِّي نَحَلْتُ ابْني هذا غُلاماً كَانَ لي ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « أَكُلَّ وَلَدِكَ نَحلْتَهُ مِثْلَ هَذا؟» فَقَال : لا ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « فأَرْجِعْهُ »
وفي رِوَايَةٍ : فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « أَفَعَلْتَ هَذا بِوَلَدِكَ كُلِّهِمْ ؟ » قَالَ : لا ، قَالَ : « اتَّقُوا اللَّه وَاعْدِلُوا في أَوْلادِكُمْ » فَرَجَعَ أَبي ، فَردَّ تلْكَ الصَّدَقَةَ
وفي رِوَايَةٍ : فَقَال رسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « يَا بَشِيرُ أَلَكَ وَلَدٌ سِوَى هَذا ؟ قَالَ : نَعَمْ ، قَال: « أَكُلَّهُمْ وَهَبْتَ لَهُ مِثْلَ هَذا ؟ » قَالَ : لا ، قالَ : « فَلا تُشْهِدْني إِذاً فَإِنِّي لا أَشْهَدُ عَلى جَوْرٍ »
وَفي رِوَايَةٍ : « لا تُشْهِدْني عَلى جَوْرٍ »
وفي روايةٍ : « أَشْهدْ عَلى هذا غَيْرِي ، » ثُمَّ قَالَ : « أَيَسُرُّكَ أَنْ يَكُونُوا إِلَيْكَ في الْبِرِّ سَوَاءً ؟ » قَالَ : بلى ، قَالَ : « فَلا إِذاً » متفقٌ عليه
1777 Nu'mân İbni Beşîr radıyallahu anhümâ'nın anlattığına göre, babası onu Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'e götürdü ve:
– Ben, sahip olduğum bir köleyi bu oğluma verdim, dedi Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
– "Buna verdiğini diğer çocuklarına da verdin mi?" diye sordu Babam Beşir:
– Hayır, vermedim, dedi Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
– "O halde hibenden dön" buyurdu
Müslim'in bir rivayetine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
– "Bu hibeyi çocuklarının hepsine yaptın mı?" buyurdu Beşir:
– Hayır, yapmadım, dedi Bunun üzerine Peygamberimiz:
– "'tan korkunuz; çocuklarınız arasında adaletli davranınız"buyurdu Bunun üzerine babam hibesinden döndü ve derhal o bağışını geri aldı
Müslim, Hibât 13

Müslim'in bir başka rivayetine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
– "Ey Beşir! Bundan başka oğlun var mı?" diye sordu Beşir:
– Evet, var, dedi Peygamberimiz:
– "Buna verdiğin gibi onlara da verdin mi?" buyurdu Beşir:
– Hayır, vermedim, dedi Bunun üzerine:
– "O halde beni şahit tutma; çünkü ben bir zulme şahit olamam" buyurdu


Müslim, Hibât 14

Müslim'in bir başka rivayetinde, Hz Peygamber:
"Beni bir zulme şahit kılma" buyurdu
Müslim, Hibât 16

Yine Müslim'in bir diğer rivayetinde, Peygamberimiz:
"Bu bağışına benden başkasını şahit göster" buyurdu ve:
– "Çocuklarının sana iyilik yapmada eşit olmaları seni sevindirir mi?" diye sordu Beşir:
– Elbette, evet, cevabını verdi
– "O halde (aralarında sen de eşit davran) böyle yapma" buyurdu
Müslim, Hibât 17

Buhârî, Hibe 12, Şehâdât 9; Müslim, Hibât 9, 10, 14, 17, 18 Ayrıca bk Tirmizî, Ahkâm 30; Nesâî, Nihal 1; İbni Mâce, Hibât 1
Açıklamalar
Nu'mân İbni Beşîr'in naklettiği bu hadis, gösterilen kaynaklarda çeşitli ravilerden rivayet edilmiştir Nu'mân'ın babası Beşîr İbni Sa'd meşhur sahâbîlerdendir Annesi de meşhur sahâbî Abdullah İbni Revâha'nın kız kardeşi Amra Binti Revâha'dır Nu'man'a, babası Beşîr'in ayrıcalıklı mal veya köle bağışında bulunmasını ve buna Resûl-i Ekrem Efendimiz'in de şahit olmasını annesi Amre istemişti Beşîr de henüz küçük bir çocuk olan oğlu Nu'man'ı elinden tutarak Peygamber Efendimiz'in yanına getirmiş ve durumu o'na arzetmiş, kendisinin de bu bağışa şahit olmasını talep etmişti
Fakat sevgili Peygamberimiz Beşîr'e başka çocukları olup olmadığını sorarak, bir bağış yapacaksa hepsine aynı şekilde davranmasını tavsiye buyurdu Böyle yapıp âdil davranmadıkça kendisine şahitlik yapmayacağını da açıkça ortaya koyarak "Ben bir zulme şahitlik yapamam" buyurdu
İslâm âlimleri bu hadisi dikkate alarak, bir kimse çocuklarından bazısına mal bağışlayıp diğerlerine bir şey vermese bu bağışın câiz olup olmadığını tartışmışlar, bir kısmı bunun câiz olmayacağını söylerken, bir kısmı da câiz olacağını ifade etmişlerdir Tâvus, Atâ İbni Ebî Rebâh, Mücâhid, Urve, İbrahim en-Nehaî, Şa'bî ve Zâhirî mezhebi uleması bunun câiz olmayacağı kanaatindedirler Çünkü Peygamberimiz Beşîr'e "Onu geri al" demiştir Buna karşılık Sevrî, Leys İbni Sa'd, Ebû Hanîfe, Ebû Yûsuf, İmam Muhammed, İmam Şâfiî ve bir rivayete göre Ahmed İbni Hanbel bu bağışın câiz olduğunu söylemişlerdir
Onlara göre hadisteki "Geri al" emri vücub için değil, fazilet ve ihsan kabilinden bir emirdir Bazı âlimler, bir babanın bütün çocuklarını eşit tutması farzdır, demişler ve bu hadisi delil göstermişlerdir Ulemânın büyük çoğunluğuna göre, çocuklar arasında eşitliğe riayet farz değil, müstehaptır Çocukların erkek ve kız olmaları arasında bir fark gözetilmemiştir Ancak bir babaya yakışan, fevkalâde zaruret olmadıkça bütün çocuklarına eşit davranmaktır Çünkü ayrıcalıklı bir davranış aile içindeki düzeni bozar, sevgi ve muhabbeti noksanlaştırır ve münakaşalara sebep olur
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Bir babanın miras ve bağış hususunda bütün çocuklarına eşit davranması müstehaptır
2 Baba bir çocuğuna yaptığı bağıştan dönebilir
3 Kardeşler arasında sevgisizlik ve münakaşaya sebep olacak tavır ve davranışlardan sakınmak gerekir
4 Mübah olmayan hususlarda şahitliği üstlenmek mekruhtur
5 Hibede şahit tutmak vâcip değil, câizdir