Yelnya Muharebesi

Yelnya Muharebesi Hakkında - Yelnya Muharebesi Nedenleri - Yelnya Muharebesi Sonucu

Yelnya Muharebesi, Barbarossa Harekâtı'nın başlarında (18 Temmuz - 8 Eylül) Alman kuvvetlerinin Yelnya kenti ve çevresine yönelik taarruzlarıyla kentin ele geçirilmesi ve ardından Kızıl Ordu'nun icra ettiği bir karşı taarruz harekâtıdır Karşı taarruz harekâtı, Stavka tarafından Smolensk Muharebesi sırasında uygulamaya konulmuştur ve ve Sovyet kaynaklarında Yelnya Taarruz Harekâtı olarak geçmektedir


Alman Merkez Ordular Grubu'na bağlı 4 Ordu'sunun Smolensk'i ele geçirmesini takiben Viyazma ve daha sonra Moskova yönünde yapılacak ilerlemesi sırasında bu kuvvetlerin bir kısmı Yelnya'ya yönelmiştir Alman kuvvetlerinin kenti almasından sonraki ileri hareketleri Kızıl Ordu birliklerinin direnişiyle engellenmiş, sonuç olarak Yelnya ve civarı, Alman hatlarında bir çıkıntı olarak kalmıştı


Sovyet Yelnya Taarruz Harekâtı, Stavka'nın Ağustos - Eylül aylarındaMerkez Ordular Grubu'nun mevzideki piyadesine karşı gerçekleştirdiği Duhovşçina Taarruzu'inden sonraki ikinci büyük çaplı taarruz operasyonudur

Alman taarruzu


Kente yönelen Alman taarruzu, General Guderian'ın 2 Panzer Grubu'ndan 46 Panzer Kolordusu tarafınan 18 Temmuz günü başlatılmıştır İki gün süren şiddetli çatışmalar ardından 20 Temmuz 1941 tarihinde Alman kuvvetlerinin kontrolüne geçti Ancak 23 Temmuz ve sonrasında kentin kuzeybatısından girişilen tüm Alman taarruzları Kızıl Ordu savunmasınca engellendi

Alman yerleşimi


Yelnya çıkıntısındaki (Sovyet cephesine göre girinti) Alman kuvvetleri başlangıçta 10 Panzer Tümeni, 2 SS Panzer Tümeni "Das Reich", 268 Piyade Tümeni ve 202 Taarruz Top Taburu ve bazı diğer birliklerdir Daha sonra 78, 137, ve 292 Piyade Tümenleri eklenerek, yaklaşık 70 bin kişilik, 500 parça topluk, 40 Sturmgeschütz III taarruz topluk bir kuvvet haline getirildi Çıkıntının kuzey kesimi Alman 15 Piyade Tümeni, güney kesim ise 7 Piyade Tümeni tarafından tutulmaktadır Hitler'le 4 Ağustos'ta Novi Borisov'da Merkez Ordular Grubu'nun diğer komutanlarının da katıldığı bir toplantıda General Guderian'ın bölgeden geri çekilme yönündeki önerisini geri çevirdi General Guderian, çıkıntıdaki kuvvetlerin güçlendirilmesi için ve 10 Panzer Tümeni'nin bakım ve dinlenme için geri çekilmesi gerektiğinden, 268 Piyade Tümeni'nin bölgeye kaydırılmasını istemişti Bu toplantıdaki tahliye önerisi ise "eğer Moskova yönündeki ileri harekete devam edilmeyecekse" koşulu ile idi Moskova yönündeki ilerlemeye devam edilmeycekse, çıkıntının sürekli kayıptan başka bir şey getirmeyeceğini ileri sürmüştür Gerçekten de Temmuz sonuna doğru Yelnya çıkıntısındaki çatışmalar artık mevzi savaşına dönüşmüştü Ayrıca cephane ikmali de ayrı bir sorun yaratıyordu, en yakın demiryolu istasyonu bölgeye 725 km mesafedeydi

Sovyet planlaması


Desna üzerinde bir Alman köprübaşı olan bu küçük çıkıntı, Moskova'ya yönelik herhangi bir taarruz için birçok "sıçrama noktası"ndan sadece biri durumundadır Bu haliyle Yelnya çıkıntısı her iki taraf açısından da önemli bir simge haline gelmiştir Almanlar elde tutabildiklerini, Sovyetler Birliği ise ortadan kaldırabileceğini kanıtlamak istemektedir


Stavka, 26 Ağustos'ta İhtiyat Cephesi'nin General Georgi Jukov komutasındaki 24 Ordu'suna Yelnya çıkıntısına taarruz ermesi için emir verdi Taarruz, çıkıntının dipten kesilmesi için yapılacaktı Operasyon planına göre dış çember, 102 Tank Tümeni ve 303 Piyade Tümeni tarafından çevrilecektir Içteki kuzey kıskacı, 100 Piyade Tümeni ve 107 Piyade Tümeni, güney kıskacı ise 106 Mekanize Piyade Tümeni [dn 1] tarafından oluşturulacaktır 303 Piyade Tümeni dış çemberin güney kanadını oluşturmakla görevli olmasına karşın güney kıskacı oluşturacak olan 10 Mekanize Piyade Tümeni'ne de destek olacaktı Çıkıntının merkez kesimine (doğu) taarruz edecek olan kuvvetler 19 Piyade Tümeni'yle 309 Piyade Tümeni'dir Çıkıntının, güçlü bir biçimde tahkim edilmiş olan kuzey ve güney kesimleri, Alman kuvvetlerinin olası çekilme hatlarını kesmek için 103 Motorize Tümen ve 120 Piyade Tümeni tarafından tutulmaktadır Taarruza tahsis edilmiş olan hava gücü, 24 Ordu'daki, topçu ateşini düzenlemek ve keşif işlerinde kullanılmak üzere 20 uçaklık bir kuvvettir Avcı ya da taarruz hava unsurları bulunmamaktadır

Taarruz


İlk taarruz 17 Ağustos'ta, Desna'nın doğu kıyılarında çıkıntının uç kesimindeki beş piyade tümenine karşı başlatıldı Ancak bu taarruz, yüksek zayihata karşın ancak sınırlı derecede başarılı olabildi ve 21 Ağustos'ta durduruldu Daha sonra 24 Ordu, bütünleme personeli ve yeni tümenlerde önemli ölçüde takviye edildi Bu takviyelerle 23 Ağustos itibariyle 24 Ordu, 10 tümenlik bir kuvvet haline gelmiştir Bu tümenlerden 2'si tank, biri motorize tümendir Ayrıca topçu olarak da güçlü bir hale getirildi Öyle ki bir sonraki taarruzda 20 km genişlikte ve 32 km derinlikte bir sahayı ateş altına alacaktır Yeni taarruzun 30 Ağustos'ta başlaması planlandı Ayrıca Batı Cephesi ve Briansk Cephesi'nin daha kuzey ve güneydeki taarruzlarıyla eşgüdüm sağlanması da planlandı


Yenilenen taarruz, son derece şiddetli çatışmaların ardından başarılı oldu Taarruzun güney ve kuzey kanatlarındaki hücum grupları 4 Eylül'de derinlemesine ilerleme sağlamış ve savunmadaki Alman 20 Kolordu'sunu iki yandan sarmış, tüm çıkıntıyı kesip alma tehdidi oluşturmuştu Cephenin diğer kesimlerde zaten muharebe halinde olan zırhlı birliklerle bölgeyi takviye edemeyen Merkez Ordular Grubu komutası, çıkıntının muharebe edilerek tahliyesi emrini verdi Kızıl Ordu birlikleri 6 Eylül 1941 tarihinde Yelnya kentini geri aldı ve 8 Eylül'de 24 Ordu, çıkıntıyı temizledi [1] Sovyet taarruzu bu tarihe kadar devam etti Bu tarihte yeni Alman savunma hatları önünde durduruldu


Bu tarihe, kadar Wehrmacht'ın uğradığı en önemli yenilgiydi Öte yandan Sovyetler'in ilk başarılı planlanmış taarruz harekâtıydı Alman kayıpları ölü, yaralı ve tutsak olarak 45 bindir


Sovyet kayıpları, Kızıl Ordu standartlarına göre bile çok yüksektir 30 Ağustos - 8 Eylül arasında muharebeye sokulan 103200 kişiden 31853'ü zayihattır Toplam kuvvetin yaklaşık üçte biri, muharebe zayihatı olmuştur Stavka, 13 Eylül'deki bir yönergeyle, taarruun özensiz düzenlendiği, sevk ve idare edildiği ve aşırı kayıplar gösterilerek Jukov'u kritik etmiştir [1] Ayrıca 24 Ordu'nun komuta kademesinde görev yapan General Konstantin Rakutin, muharebe sırasında ölmüştür

Sonuçları


Yelnya Taarruzu ertesinde Sovyet 100 Piyade Tümeni ve 127 Piyade Tümeni, "Muhafız" ünvanıyla onurlandırıldı Tümenlerin numaraları sırasıyla 1 ve 2 olarak değiştirildi Ardından 26 Eylül'de 107 Piyade Tümeni, 5 Muhafız Tümeni, 120 Piyade Tümeni ise 6 Muhafız Tümeni olarak yeniden adlandırıldı


1941 Eylül'ünde 24 Ordu, muhtemelen Kızıl Ordu'nun en güçlü ordusuydu Buna karşın başka yerde Sovyet cepheleri kuşatılma ve imha edilme tehdidi altındayken küçük bir çıkıntının alınması için kullanılmıştı Daha da kötüsü, Tayfun Harekâtı 1941 Ekim ayı başlarında başadığında 24 Ordu halen fazlasıyla zayıftı