Süreğen Hastalıklar

Aile Egitim Seti - Süregen Hastaliklar

Süregen hastaliklar dogustan veya sonradan herhangi bir nedenle olusan, bireyin sürekli bakim ve tedavisini gerektiren ve hastaligi nedeniyle egitim, mesleki ve sosyal uyumun olumsuz etkilendigi durumlardir

Süregen hastaliklar basligi çok genis bir grup hastaligi kapsamakla birlikte bu kitapçikta sadece toplumumuzda sik karsilasilan bir grup hastaliga yer verilebilmistir

Bu kitapçik, süregen hastaligi olan bireyler ve ailelerine bilgi verilmesi, rehber olmasi amaciyla olusturulmustur Dilegimiz; herseyden önce sagligin korunmasi, hastaliklarin önlenmesi veya hastalik olusmussa ideal sekilde tedavi edilebilmesidir

Bu amaç dogrultusunda hazirladigimiz bu kitapçikta yer alan bilgilerin okuyuculara isik tutacagini ve onlarin dogru sekilde yönlendirecegi düsüncesindeyiz


3 SüREGEN NöROLOJIK HASTALIKLAR

Süregen nörolojik hastaliklar, sinir sisteminde devamlilik gösteren hastaliklardir, yetiskin ve çocuklarda görülen süregen nörolojik hastaliklar olarak ikiye ayrilmaktadir

çocuklarda Görülen Süregen Nörolojik Hastaliklar

EPILEPSI

Epilepsi halk adiyla sara, yenileyen nöbetler ile karakterize siklikla geçici bilinç kayiplarina neden olan bir durumdur Ancak bu geçici bilinç kaybi her zaman olusmaz

Nöbetler çok farkli sekilde ortaya çikabilirler Bazi nöbetten önce bir korku hissi olabilen olagan disi bir algilama yasanirken bazi nöbette kisi yere düsebilir veya agzi köpürebilir Bazen de bosluk nöbetleri dedigimiz kisinin gözünü bir noktaya dikmesi veya donuklasmasi gibi durumlar ortaya çikar Epilepsi, ruh ya da akil hastaligi degildir ve bazi nadir durumlar disinda zeka geriligine yol açmaz

Epilepsinin nedenleri nelerdir?

Tümörler, geçirilen beyin ameliyatlari, dogustan olan bozukluklar, dogum sonrasi beyin iltihabi, atese bagli istem disi kasilmalar, vücudu etkileyen enfeksiyonlar, B6 vitamin eksikligi beslenme gibi nedenlerden meydana gelebilir

Tedavisi nasildir?

Epilepsi kompleks bir hastalik oldugundan dogru tedavi çok önemlidir Bu bakimdan hastalarin nörologa basvurmalari gerekmektedir

Tedavi genelde baslangiçta antiepileptik ilaç ile yapilir Antiepileptik ilacin yeterli olmadigi durumlarda ve epileptik odagin ameliyata uygun oldugu durumlarda beyin cerrahisine basvurulur Ayrica kisiye ve ailesine danismanlik hizmeti verilmesi faydali olacaktir

öneriler

çocugunuzda bir ya da birkaç kez bayilma, morarma, siçrama, çirpinma, anlamsiz bakma, dalma veya size olagan disi gelen benzeri bir rahatsizlik fark ettiginiz anda doktora basvurunuz
Konu hakkinda dogru bilginiz ne kadar fazla olursa çocugunuza yardim etme imkaninizin o kadar artacagini unutmayin
Tedavinin en önemli kismini ailenin olusturdugunu aklinizdan çikarmayin Doktorunuz epilepsi teshisini kesin bazi deliller olmadan koymaz Uzun süreli en az 4-5 yillik, belki de ömür boyu sürecek ciddi ve zahmetli bir tedaviyi gerektirdiginden teshisi koyarken çok dikkatli davranmalidir Bu asamada doktor aile isbirliginin çok büyük önemi vardir
Bayilma seklinde nöbet geçirmekte olan çocugunuza yapilacak sey onu zararlardan korumak ile sinirlidir Sakin olun, çocugun yanindan ayrilmayin, yardim gerekiyorsa bir baskasini bu ise görevlendirin çocugu yere yatirin, etrafindaki sivri maddeleri ortadan kaldirin çocugu yan yatirip tükürügünün disari akmasi ve daha rahat nefes alip vermesi için basini hafif yana arkaya egin Elbiselerinin gevsetin, sayet takiyorsa gözlüklerini çikartin, hastanin dilini isirmasini engellemek amaciyla elle veya bir cisimle çeneyi açmaya çalismayin, agzina hiçbir sey koymayin Agzindaki yiyeceklerin çikartilmasi yararli olur üzerine su dökmeyin, zorla nefes aldirmaya çalismayin, çocugu sallayarak ya da yüzüne vurarak, bazi maddeler koklatarak uyandirmaya çalismayin Nöbet esnasinda ilaç vermeye çalismayin, doktorunuzun önerileri disinda kendi kendinize nöbetin geçmesine yönelik bir sey yapmayin Unutulmamalidir ki tehlikeli görünümüne ragmen epilepsi nöbeti öldürücü degildir
SEREBRAL PALSI (SP)

Halk arasinda beyin özürlü ya da spastik çocuklar olarak bilinen SP dogum öncesi, dogum sirasi veya dogum sonrasi bebegin beyninde meydana gelen hasar sonucu olusan, çocukta hareket bozukluklarinin yani sira zihinsel gerilik, havale, görme, isitme, konusma, algilama ve davranis bozukluklarina neden olabilen bir durumdur

SP ilerleyici degildir, ancak çocuk sinir sistemindeki bir hasar ile gelismek zorunda oldugu için belirtiler yasantisiyla beraber degisiklik gösterir

Bu nedenle erken tani, hastalik kalici sekil bozukluklarina neden olmadan tedaviye baslanmasi açisindan büyük önem tasir


Nedenleri nelerdir?

Dogum öncesi nedenler: Anne baba arasinda akrabalik, kan uyusmazligi, annenin hamileligi sirasinda özellikle ilk 3 ayda geçirdigi enfeksiyöz hastaliklar (kizamikcik, suçiçegi gibi), aldigi bazi ilaçlar veya geçirdigi kazalar

Dogum sirasindaki nedenler: Erken veya zor dogum, dogum sirasinda bebegin oksijensiz kalmasi, anneye verilen narkoz

Dogum sonrasindaki nedenler: Beyni etkileyen düsmeler, kazalar, atesli hastaliklar, zehirlenmeler, tümörler

Belirtileri nelerdir?

Beyindeki hasarin yeri ve siddetine göre kaslarda asiri kasilma veya gevseklik gözlenebilir

SP'de erken belirtiler aylara göre söyle özetlenebilir:

1 aylik bebekteki belirtiler;

Devamli sessiz ve uyusuk olmasi

Emme bozuklugu

Israrli kusma

Etraftan gelen uyarilara cevap vermeme

Havalelerin olmasi

3 aylik bebekteki belirtiler;

Sirtüstü, bas ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir sekilde durma

Normalde gülmeye baslayan yüz ifadesinin yoklugu

4 aylik bebekteki belirtiler;

Bas kontrolünün olmamasi

Parmaklarin bükülü durmasi

Gözlerde sasilik

8 aylik bebekteki belirtiler;

Dönme ve oturma aktivitelerinin olmamasi

Ellerini yeterli kullanamamasi

Tekme atarken iki bacagini birden düzlestirmesi

Uzun oturma pozisyonunda bacaklarin ayrilmamasi, çapraz durmasi

10 aylik bebekteki belirtiler;:

Emeklemenin olmamasi veya emeklerken iki ayagini birden çekerek siçramasi

Tutunarak ayaga kalkmada bozukluk

Ismi ile çagrilinca tepki göstermemesi

Agizdan fazla miktarda salya akmasi

Verilen yiyecegi almamasi veya agzina götürmemesi

1 yasindaki bebekteki belirtiler;:

Tutunarak yürüyememesi

Parmak ucunda ya da bacaklarini çaprazlayarak yürümesi

Eger çocugunuzda bu tür belirtiler varsa en kisa sürede doktora basvurunuz


Tedavisi nasildir?

Serebral Palsi'li bir çocugun oturma, yürüme gibi hareketlerinde bagimsizliga ulasabilmesi için rehabilitasyona ihtiyaç vardir

Serebral Palsi'de çok degisik sorunlar görüldügü için tedavi yöntemleri de farklilik göstermektedir

Serebral Palsi'de tedavi 3 grupta incelenir:

Ilaç Tedavisi: Hastaligi ilaçla tedavi etmek olanaksizdir Sadece kasilmalari bir miktar azaltmak veya havaleleri kontrol altina alabilmek için ilaçlar verilebilir

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Rehabilitasyonun amaci; çocugun kollarini ve bacaklarini normale yakin kullanabilmesini saglamak, uygun cihazlar ile ayakta durmasi veya yürümesini saglayarak bagimsizligini artirmaya çalismak, anlasilabilir konusmayi ögretmek ve çocuga olanaklar içinde normale yakin görünüm kazandirmaktir

Cerrahi Tedavi: Sinirlere, kaslara veya kemiklere yönelik olabilir Cerrahinin etkisinin sinirli oldugu ve her hastaya uygulanamayacagi, bazi durumlarda cerrahinin faydadan çok zarar getirecegi unutulmamalidir Cerrahi tedavi uygulanan çocuklarda mümkün olan en kisa sürede hareketliligin kazandirilmasi önemlidir

öneriler

Her hastalikta oldugu gibi SP'de de korunma prensipleri bilinmelidir,

Koruyucu önlemler dogum öncesinde, dogum sirasinda veya dogumdan hemen sonra alinmalidir

Tedavide en önemli rolü aile üstlenir Bu nedenle aileler en erken devreden itibaren tedavi sürecinde yer almali ve bu konuda çalisan saglik ekibi ile isbirliginde olmalidirlar


SPINA BIFIDA

Dogustan anomalilerin en sik görülen tipi olan Spina Bifida'da çocuklar genellikle sirtlarinda içi bos (meningosel) ya da sinirlerle dolu olan (meningomiyolosel) keselerle dogabilirler

Nedenleri nelerdir?

Hastaligin nedenlerinde genetik ve çevresel faktörlerin rolü olduguna inanilir Ailede ayni hastaligin olmasi ve anne babanin geç yaslarda çocuk sahibi olmasi en büyük risk faktörüdür Eger ilk çocuk spina bifidali dogmus ise risk artar, çocuk sayisi artikça risk yükselir

Belirtileri nelerdir?

çocugun sirtinda bir keseyle dogmasi

Kas zayifligi

Dogustan ayak, diz, kalça ve omurgada meydana gelebilecek sekil bozukluklari

Deride his kusuru

Idrar ve gaita kontrolünün olmamasi

Kafatasinin normalden daha büyük olmasi

Kan dolasiminin bozulmasi ve his kusuru nedeniyle deride açik yaralar

Hareket güçlügünden dolayi çevreye ilginin azalmasi

Tedavi ve öneriler

Eger çocuk sirtinda kese ile dogmus ise ve/veya kafatasinda normalden fazla büyüme varsa en kisa zamanda uygun cerrahi yöntem uygulanmalidir

Fizik tedavi yaklasimlari ile kas kuvvetinin artirilmasi, eklemde olusabilecek bozulmalarin önlenmesi ile çocugun bagimsizliginin artirilmasi, çocuk ve ailenin yasam kalitesinin artirilmasi, cihaz yaklasimlari ve yürümeye yardimci araçlarin kullanilmasi ile ayakta durma ve yürümenin saglanmasi amaçlanir, barsak ve mesane problemlerinin tedavisinin üzerinde de özellikle durulmaktadir

Tedavi sürecine ailenin katilimi büyük önem tasir

DOGUMSAL BRAKIAL PLEKSUS YARALANMALARI

Dogum sirasinda Brakial Pleksus denilen omuzda koltuk altindan geçen sinir grubunun zedelenmesine Dogumsal Brakial Pleksus yaralanmasi denir

Nedenleri nelerdir?

Brakial Pleksus, makat (ters) gelisli dogumlarda gövdenin ve boynun yana asiri egilmesi ile, bastan gelen dogumlarda ise disari çikis sirasinda basin ve boynun asiri yana egilmesi ile sinirlere uygulanan germe sonrasi olusabildigi gibi, dogum agirligi büyük, annenin kalçasina göre iri ve kafasi büyük bebeklerde de olusabilir

Belirtileri nelerdir?

Bebegin her iki kolunu esit hareket ettirememesi

Etkilenen kolda renk degisikligi ve sislik

Kiyafetlerini giydirirken etkilenen kolun giydirilmesinde zorluk

Yikama sirasinda etkilenen kol kaslarinda hissedilen yumusaklik

Kucaga alinirken bebegin etkilenen kolunun kaymasi, tespit etmede zorluk

Etkilenen elin yumruk yapilamamasi, parmak uzatilinca kavranmamasi

Köprücük kemigi üzerinde tek tarafli sislik

Daha büyük bebeklerdeki belirtiler (1 ay ve sonrasi):

Elin agza götürülememesi

Cisim ve oyuncaklarin hep tek elle kavranmasi

Yüzükoyun yatirildiginda etkilenen kolunu disariya çikaramamasi

Oturma dengesinin geç gelismesi ve bebegin etkilenen kol tarafina düsme egilimi

Tedavi ve öneriler

Dogum sirasinda olusan ve kolun fonksiyonlarini etkileyerek çocugun ilerde kolunu kullanamamasi ve diger hareketlerde bozukluk yaratan brakial pleksus yaralanmasinda erken teshis, uygun cerrahi müdahale, erken rehabilitasyon ve aile egitimi çok önemlidir


Brakial Pleksus Yaralanmasinin tedavisi için bazen sadece fizyoterapi yeterli iken bazen de cerrahi ve fizyoterapi beraber gerekebilir Ameliyat gerekip gerekmedigine ileri tetkiklerle (Elektrofizyolojik inceleme ve Magnetik Rezonans inceleme) karar verilir Ama cerrahi girisim yapilsa da yapilmasa da fizyoterapi uygulamalari çok önemlidir Cerrahi yapilacak vakalarda ekip çalismasi önemlidir

Brakial Pleksus Yaralanmasinda iyilesme en fazla 1-18 aylik dönemde görülür, bununla birlikte iyilesme; sinir zedelenmesinin tipine, siddetine, erken ve uygun cerrahi girisime, erken baslanan rehabilitasyona, ekip çalismasina, ailenin aktif olarak rehabilitasyona katilmasina baglidir

Yetiskinlerde Görülen Nörolojik Süregen Hastaliklar

MULTIPL SKLEROZ (MS)

Beynin farkli bölgelerinin etkilendigi, ilerleyici bir hastaliktir Genellikle genç eriskinlik döneminde ve kadinlarda daha sik görülür Hastalarin %95'i 20-40 yas arasindadir Bulgu ve belirtiler beyindeki harabiyetin yeri, boyutu ve sikligina bagli olarak çok degisik özelliktedir

Belirtileri nelerdir?

En çok görülen belirtileri; bir veya daha fazla kol veya bacakta kuvvet kaybi veya uyusma, görme bozukluklari, denge bozukluklari, titreme, mesane kontrolünün olmamasi ve cinsel sorunlardir Belirtiler birkaç saat içinde aniden açiga çikabilecegi gibi haftalar veya aylar sürecek kadar yavas olarak da açiga çikabilir Hastalar genellikle uzun süreli yorgunluktan, hareketlerdeki güçlüklerden, denge problemleri ve yürüme güçlügünden yakinirlar MS olan hastalarda ayrica hafiza bozukluklari, depresyon, duygusal bozukluklarda görülebilir

Tedavi ve öneriler

Hastaligin bugün için kesin bir tedavisi yoktur, ancak hastaya yasamini düzenleyici önerilerle yardimci olunabilir

MS'li hastalarda çok tipik bir yorgunluk gözlenir Hastalar sabahlari dinlenmis olarak uyanirlar, aksam üstü kendilerini dinç hissederler, fakat ögleyin ve ögleden sonra ilk saatlerde yorgun hissederler Hastalar agir aktivite ve egzersizden kaçinmali, gerekirse mesleki olarak çalisma alanlari düzenlenmelidir

Hastanin mümkün oldugunca bagimsiz hale getirilmesi tedavideki ana amaçtir Hastanin

hareketsiz kalmasi önlenmeli gerekiyorsa yürüme yardimcilari verilmelidir

PARKINSON

Beynin belli bölümlerinde meydana gelen yikici degisikliklerle karakterize olan ve ilerleyici bir hastaliktir Nedeni tam olarak bilinmemektedir

Nedenleri nelerdir?

Kanama, zehirlenmeler, travma, korku ve duygusal bozukluklar hastaliga neden olabilmektedir

Belirtileri nelerdir?

Titreme; hareket sirasinda kaybolur, heyecan ve yorgunlukla artar

Oturma, ayakta durma pozisyonlarinda bas öne dogru düsme egilimindedir

Tüm vücut bükülme pozisyonundadir

Hareketler normale göre daha yavastir ve azalmistir

Yürüme bozuktur, ayak sürüme tarzinda hareket ettirilir, bazi hastalar öne dogru, kosar gibi kisa ve hizli adim alirlar,

çigneme, yutma ve konusma güçlükleri görülebilir

Hastalarda siklikla agri, asiri salya, deride kizarma görülebilir, soguk sicaga göre daha iyi tolere edilir

Tedavi ve öneriler

Ilaç tedavisi: Tedavide ilaç oldukça etkilidir Egzersizle birlikte kullanildiginda daha yararli oldugu bilinmektedir

Cerrahi yöntem: Hastanin etkilenen beyin bölgesine yapilmaktadir, ancak hareketin yavasligini etkilemez

Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Erken dönemde baslanmalidir Degerlendirme sonrasinda kapsamli tedavi programi çizilmelidir ve bu her hastaya göre farklilik göstermektedir Gerektiginde yardimci araç ve gereç kullanilmalidir, hasta ve yakinlarina uzun süre hareketsizligin zararli olacagi anlatilmalidir Parkinson'lu hastalar için sabah kalktiklarinda yataktan kalkmak zordur çünkü bütün gece ayni pozisyonda kalmislardir Bu nedenle sabah kalkmadan önce yatak içerisinde birkaç kez dönerek gevsemeleri yararli olacaktir

HEMIPLEJI (Serebro Vasküler Olay)

Halk arasinda inme ya da felç olarak bilinmektedir

Nedenleri nelerdir?

Inme, beyni besleyen damarlarin yirtilmasi, tikanmasi, kafatasi içindeki tümörler nedeniyle beynin beslenememesi veya kanama gibi sebeplerden meydana gelir

Ileri yas, hipertansiyon, seker hastaligi, kalp problemleri, sigara içme, genetik faktörler, bazi ilaçlarin kullanimi inme riskini arttirir

Belirtiler nelerdir?

Vücudun bir tarafinda kol ve bacak kaslarinda sertlik,

Hareket kaybi,normal olmayan hareket ve pozisyonlar,

Denge ve yürüme problemleri,

Agri, dokunma ve vücudun pozisyonlarinin hissedilmesi ve beyinde algilanmasinda bozukluk,

Konusma bozukluklari,

Hafiza kayiplari, zaman ve yer kavramlarini algilamada bozuklugun görüldügü kronik bir durumdur

Tedavi ve öneriler

Genelde inmeli hastalarda hastaligin nedenine göre degismekle birlikte, ilk 8 haftada iyilesme belirgin olup, 6 aydan sonra daha yavastir Hastalarda erken tedaviye baslanmali, 24-48 saat sonra egzersizler yaptirilmali, beslenme,mesane ve deri bakimi üzerinde durulmali, uzun süreli yataga bagimli gelisebilecek yatak yaralarini önlemek için 2 saatte bir sirtüstü, etkilenen ve saglam tarafa döndürülerek pozisyon almasi saglanmalidir Hastanin genel durumu düzelince daha aktif rehabilitasyon programina baslanmalidir

kaynak:wwwtsdorgtr