Aşk-Feuerbach

Toplumu öğütlerle düzenleme çabası devam ediyor Bu öğütlerden bir yenisi de aşk

Ludwig Andreas Feuerbach (1804-1872), Hıristiyanlık Felsefesi'ni yayımladığı sırada (1839), Alman düşünce çevreleri Hegelciliği tartışıyorlardı Hegel, geniş bir alanda olağanüstü etkisini sürdürüyordu

İşte, aşk felsefecisi Ludwig Feuerbach da, bütün çağdaşları gibi, bu Hegelcilikten doğmuştu

Ölüm ve Ölümsüzlük Üstüne Düşünceler adını taşıyan yapıtını Hegel'in ölümünden bir yıl önce yayımlamıştı
Gelecek Felsefenin İlkeleri'niyse on üç yıl sonra yayımlayacaktı:

Bir bakıma, insan aklının özlediği tartışma henüz bitmemiş olmalıydı Hegel, oluşu düşünceyle, ruhla başlatmıştı
Doğru muydu? Düşünce mi önceydi doğa mı, bir başka deyişle, ruh mu önceydi madde mi?
O bitmez tükenmez masal, insan aklının büyük macerası yeniden başlıyordu


Feuerbach, soruyu kesinlikle karşıladı:

Temel, doğadır Doğanın dışında hiçbir şey yoktur Her şey gibi, düşünce de, doğanın ürünüdür Düşünce, maddesel bir organ olan beyinden çıkmaktadır

Bununla beraber Feuerbach, maddecilikte kalamayacaktır
Şöyle diyor:

Bence maddecilik, insanın varlık ve bilgi yapısının temelidir Ama bir fizyolojistin, bir natüralistin anladığı gibi, varlık yapısının kendisi değildir Maddecilikle geride beraberim ama, ileride beraber değilim

Niçin? Çünkü Feuerbdch, bütün dinleri yıktığı halde, yerlerine yeni bir evrensel din kurma yolundadır Bu yeni din, aşk dinidir Feuerbach, temeli maddeye dayadığı halde bir idealisttir artık Aşkı, maddesel bir çekim olarak değil, bir insanlık ideali olarak ele almaktadır Feuerbach da, Hegel gibi, diyalektiği, maddelerde değil, düşüncede bulmaktadır
Feuerbach'a göre düşüncede olup bitenler, düşüncenin ürünleridirler İnsanlar, gerçek din sizin bu sevgilerinizdedir Varlığınız, aşkınızla biçimlenecektir

Feuerbach'a göre, dinin gerçeği aşktadır Önceleri insanlar, kendi niteliklerinin fantastik yansımaları olan Tanrılar yaratmışlardır Tanrılar, insanlık düzenini kurmaya yetmediler Oysa, bu düzeni kuracak olan, insanın başka insanlara karşı duyduğu bağlılıktır Bu bağlılık, en yetkin biçimine aşkta ulaşır Hele cinsel aşk, bu duygusal insan bağlılığının en yoğunlaşmış biçimidir

Dostluk, acıma, vazgeçme, coşkunluk gibi çeşitli eğilimler, yetkinliği cinsel aşkta beliren aşkın çeşitli görünüşleridir İnsanlar arasındaki bütün sorunlar aşkın gücüyle çözülecektir

Aşkı kutsallaştırmak gerekir İnsanlar, böylelikle, bütün acılarından kurtulacaklardır Din (religion), Latince bağlamak anlamındaki (religare) sözcüğünden gelir Şu halde, din sözcüğünün ilk anlamı bağdır Bundan ötürü insanlar arasındaki her bağ, bir dindir

Din' sözcüğünün etimolojik anlamı gerçeği ortaya koymaktadır Ama bu din, ruhçu bir temele değil, maddeci bir temele oturmaktadır Temel doğadır Her şey gibi, din de, doğanın ürünüdür Varlık yapısının temeli maddedir ama; kendisi düşüncedir Bir başka deyişle, varlık maddeden çıkıyor ama, ruhla gelişiyor, varlıklaşıyor Maddelerin oyunu bitmiştir artık


Feuerbach, mutluluk felsefesini de, bu düşüncesinin üstüne kuruyor Ona göre, mutluluk eğilimi insan yapısının doğal bir eğilimidir İnsan, doğarken mutluluk eğilimiyle birlikte doğar Mutluluk eğiliminin töreselliği (ahlakiliği) bu yüzdendir Gene bu yüzdendir ki, her törenin temeli mutluluk eğilimi olmalıdır Ama mutluluk eğilimi başıboş bırakılamaz elbet Onu düzenleyen iki doğal kısıtlayıcı vardır:

1 Eylemlerimizin kendimizdeki sonuçları: Mutluluk eğilimimizi başıboş bırakıp, örneğin içkiyi fazla kaçırırsak hastalanırız Böylelikle de kendi eğilimimizi, kendimizden ötürü, kendimiz kısıtlarız
2 Eylemlerimizin toplumdaki sonuçları: Mutluluk eğilimimizi başıboş bırakırsak başkalarının mutluluk eğilimlerinin sınırına gireriz Bu halde başkaları, kendi mutluluk eğilimlerini savunarak bizim mutluluk eğilimimizi bozarlar Böylelikle de kendi eğilimimizi, gene kendimizden ötürü, kendimiz kısıtlarız

Özet olarak, hem kendimiz, hem de başkaları, elbirliğiyle mutluluk eğilimimizi düzenlerler, aşırılıklarımıza engel olurlar Bu iki durumun dışında mutluluk eğilimimizin hiçbir engeli yoktur, keyfince yol alabilir Anlaşıldığına göre, mutluluğumuzu, gene kendi mutluluğumuz düzenlemektedir Kendi mutluluğumuzu bozmadıktan sonra mutluluk eğilimimizin yöneldiği her yol töreseldir Toplumsal sonuçlar, kendi mutluluğumuzun tadını kaçırdıklarından ötürü kısıtlayıcıdırlar

Evrensel uzlaşmayı aşkta bulan Feuerbach, töre alanında da, inceden inceye hesaplanmış, kendisine hiçbir bakımdan zarar vermeyecek her mutluluğu cömertçe bağışlamaktadır kişioğluna Bu açıdan bakınca, Feuerbach'ın töresi, pek ince bir hesap işi olarak görünmektedir Hesap tuttu mu, başkaca hiçbir engel yoktur
İnsanın Tanrıya tapmasını yasaklayan maddeci Feuerbach'ın karşısına dikilen, insanın insana tapmasını buyuran ruhçu Feuerbach, düşünce dizisinde, zorunlu olarak böyle bir sonuca varmıştır

Düşünce alanına yönelen, böylelikle de kendi içine kapanan düşünce, duygusal bir ortamda gezinmek zorundadır İnsanlara birbirlerini sevmelerini öğütleyen ünlü düşünür, yalnızlık ve yoksulluk içinde ölmüştür

*
Orhan Hançerlioğlu-Düşünce Tarihi

Bütün filozoflar veya unutulmayan, günümüze kadar gelen filozoflar her zaman dogmatik, ataist olmak zorunda?! Yine anlaması kolay ama 7 derecenden bilinmeyenli bir denklem haline getirilmiş bir kelime Anlaması basit sanıyordum meğer aşk anlaşılmıyormuş, hani felsefe herşeyi anlaşılır kılardı nerdee Feuerbach aşk üzerine çok düşünmüş ama sonunu düşündüğü için kahram olamamış, yalnız geldiği yere yalnız gitmişKonunun içeriğinede giremedik