Takı Ve İnsanlık Tarihi...

Takı Tarihi insanlık tarihiyle yaşıt
Günümüzdekadınların vazgeçilmez aksesuarları arasında yer alan takı vemücevherin öyküsü insanlık tarihi kadar eskilere dayanıyor Tarihte ilktakılar deniz kabukları ve hayvan dişlerinden yapılırken, dünyadagerçek anlamda ilk kuyumculuk Mezopotamya’da ortaya çıkarak yayılmış

Moderninsanın kültürel ve biyolojik evrimini tamamladığı buzul çağının sonevresinde, yani günümüzden 30-40 bin yıl öncesinde, ilkel sanatın ilkürünlerinden biridir takılar Takının tarihte dans, müzik ve bedensüsleme gibi sanat ürünleriyle birlikte ortaya çıktığı tahmin ediliyorDeniz kabukları, hayvan dişleri ve yumuşak taşlardan yapılan takılardaha çok dinsel ve büyüsel anlamlar taşıyordu Madeni işleme şeklindekikuyumculuk, MÖ 3 bin yılın başlarında, Mezopotamya ve Mısır’daönemli aşamalar kaydeder Bu bölgeden ticari ilişkiler, diplomatikarmağanlar, istilalar ve göçlerle kuyumculuk teknikleri ve takıformları dünyanın dört bir yanına ulaşır Bugün bile kullanılangranilasyon, telkari, döküm teknikleri ve süs kakmalar Mezopotamya veMısır’da geliştirilerek, başarılı bir şekilde uygulanmıştır DokuzEylül Üniversitesi, Taş ve Metal İşlemeciliği Programı ÖğretimGörevlisi ve Kuyumculuk Tarihi Araştırmacısı Arkeolog Dr Altan Türe,takı ve mücevherin öyküsünü Gold News okuyucuları için anlattı Takı, tarihte nasıl ortaya çıktı? Takının tarihi insanlığın kültür tarihi kadareskidir Arkeolojik ve antropolojik veriler bize ilk sanat ürünlerinindans, müzik, takı ve beden süsleme olduğunu gösteriyor Günümüzdenyaklaşık 35 bin yıl kadar önce bu sanat ürünleri birdenbire karşımızaçıkıyor İlk takılar dinsel ve büyüsel anlamlar taşıyordu Kabilesimgeleri olarak kullanılıyorlar Malzeme olarak deniz kabukları,hayvan dişleri ve yumuşak taşlar kullanılıyordu Tarım ve hayvancılığınbaşladığı yerleşik kültürlerin ortaya çıktığı çağda günümüzden 7 binyıl önce ilk maden takılarla karşılaşıyoruz Burada doğal, safkurşunlar soğuk dövme teknikleriyle işleniyor Apetik, florit veobsidyen gibi renkli taşların ilk kez bu dönemde cilalanarak veparlatılarak boncuk formuna getirilerek kullanıldığını görüyoruz Yinebu dönemin sonuna doğru MÖ 4 bin yılda maden talebi artıyorİnsanoğlu yeni madenler ararken 4 bin yılın başında ilk doğal altın vegümüş madenlerini buluyor Bu dönemde aynı zamanda ilk siyasi yapılarve şehir devletleri de kuruluyor Böylece tabakalı toplumlar ve statüsimgeleri ortaya çıktı

Bütün bunlar hangi uygarlık döneminde ortaya çıkıyor?
Verimlihilal denilen İran, Akdeniz kıyı şeridi Mezopotamya ve Mısır’ın yeraldığı bölgede ortaya çıkıyor Bu bölge tarım ürünleri bakımındanbereketli ancak hammadde kaynakları yok Bu nedenle Mezopotamyalıtüccarlar alışveriş için Anadolu’ya gelerek koloniler kurarakburalardan bakır, gümüş ve altın Afganistan’dan da kalay getiriyorlarBir grup sanatçı Mezopotamya’dan kalkıp Anadolu’ya geliyor ÖrneğinTruva takıları böyle ortaya çıkmıştır Kuyumculuk teknikleri Mısır veMezopotamya orijinli olarak çıkıyor ve bütün Akdeniz çevresine ve Avrupa içlerine yayılıyor

Bilinen en eski kuyumculuk objesi ve takı hangisi?
İşingüzel tarafı tüm kuyumculuk objeleri birlikte ortaya çıkıyor En eskikuyumculuk ürünleri Mezopotamya’da Ur şehrinin kral mezarlığındançıkartılmıştır Bugün bile bir kuyumcu vitrinine koyun, müşteriyiçekecek mükemmelliktedir
Takı ve mücevhere yüklenen anlamlar değişti mi?
Bencedeğişmedi Dikkat ederseniz bir takı ve mücevher tasarlanırkenöncelikle kime yapacağız sorusunu cevaplandırmaya çalışırız Eğer gençbir kesime takı yapılacaksa modasal çizgide birbirine benzerkoleksiyonlar yapılır Ama yaş 30’un üstüne çıktığı zaman toplumsalstatü de yükseldiği için kendi kişiliğini daha çok ifade edecekkoleksiyonlar tercih edilir Hangi meslek grubunda olduğumuzu göstermekiçin hala altın rozetler kullanıyoruz Eski kabile toplumlarında takıhem kabile kimliğini işaret etmek için kullanılırdı Takı aynı zamanda kabile içindeki alt sınıfları gösterirdi Kadınların genç kız, nişanlıya da evli olduğunu giysisinden saç tuvaletinden ve takısından tanımakmümkündü Aynı statü işaretleri bugün modern toplumlarda da var
Peki, kuyumculuk Türk uygarlıklarında ne zaman başladı ve gelişti?
Sibirya’daİskit anıt mezarları (kurgan) açıldı İskitler, bozkırın tüm halklarınıkapsıyor 7 yüzyıla ait İskit kurganlarında mükemmel sanat eserleriortaya çıkarıldı Ölüm sonrası yaşam için hediyelerle donattıklarımezarların bazılarında usta kuyumcuların elinden çıkma altın kakma, yada kaplama silahlar, altın heykelcikleri, koşum takımlarını süsleyenaltın rölyefler, altın plakalarla kaplanmış tören elbiseler bozkırhalklarının altına statü göstergesi olarak değer verdiklerinigösteriyor


Türk devletlerinde en iyi altın işlemeciliğini hangi uygarlıklar yaptı?
Bizanstarihçileri, Göktürkler’in demir ve altın işlemeciliğinde mükemmelolduğunu söylerler Macaristan’da Avar Türkleri’ne ait definelerdemükemmel sanat eserleri bulunmuştur Eski Hun takıları, anıtsal ve sonderece gösterişli Doğu kültürlerinde sanat, daha ziyade sarayındediklerinin ifadesidir Örneğin Osmanlı’da gelenekselliğe bağlanıpgelenekseli kendi içinde mükemmelleştirme eğilimi görülüyor Batı’da buyoktur sürekli bir yenilik arayışı vardır