Belimizi Tanıyalım Ve Koruyalım

Yaşadığımız toplumdaki insanların çoğunun zaman zaman bel ağrılarından şikâyet ettiklerini duyarız, büyük bir ihtimalle kendimiz de bu problemi bir müddet önce yaşadık veya halen yaşıyoruz İstatistiklere göre insanların % 80-90'ı hayatı boyunca bir veya birkaç kez bel ağrısı geçirmiştir

Genel hastalıklar içinde bel ağrısından şikâyet nispeti % 4,5'tir İnsanlığın geçmişte yaşadığı daha hareketli ve sportif hayat tarzını teknolojik ilerlemeye paralel olarak terk etmesiyle bel ağrısında artma olmuştur ABD'de 1970-1981 yılları arasında bel ağrısı görülme sıklığı % 163 artarken, 1980-1990 yılları arasında bu nispet % 180 olmuştur

Bel ağrısına sebep olan 50'ye yakın hastalık olduğu halde, bel ağrısı denince insanların aklına bel fıtığı gelmektedir Bel fıtığı, bütün bel ağrılarının % 34'ü teşkil etmektedir Bel ağrılarının giderilmesi için bel ağrısını yapan asıl sebebin ortaya çıkarılıp esas hastalığa uygun tedavinin yapılması gereklidir Bel hastalığı yapan sebeplerden önemli ve sık rastlananlardan birkaçını şöyle sıralayabiliriz:

A- Kemiklere ait sebepler

1- Kemik yapısındaki doğuştan anomaliler:
*Bel açıklığı (Spina bifida)
*Bel omurunun sağrı kemiği ile kaynaşması (Sakralızasyon)
*Bel omurlarında bir kemik fazla olması (Lumbalizasyon)
*Sağrı kemiğinin açıklığı (Hiatus sakralis)
*Omurların sağa veya sola eğrilikleri (Skolyoz)
*Yarım omur (Hemivertebra)
*Yapışık omur (Synosteoz)
*Omiriliğin geçtiği kanalın dar olması (Spinal stenoz)

Doğuştan getirdiğimiz kemik bozuklukları ileri dönemlerde ağrı ile kendini gösterir Her insanın 12-14 yaşları arasında çekilecek röntgen filmleri ile kemik yapısında doğuştan gelen bozukluklar anlaşılır Kemikteki yapı bozuklukları, çevresindeki yumuşak dokuların anatomisini bozarak, başka hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olur

2- Sonradan kazanılan kemik hastalıkları:
*Bel omuru kırıkları
*Omurun arka küçük eklemlerinin kireçlenmesi (Fazet Sendromu)
*Omurlararası yastık dokunun kireçlenmesi (Disk kalsifikasyonu)
*Bel omurlarından birinin kayması (Spondylolistezis)
*Omur gövdesindeki dolgu dokusunun boşalması (Osteoporoz)
*Yaşlılarda kemik minarellerin de eksilme ile kemik yumuşaması (Osteomalasia)
*Kemikte boşalma yapan hormonal hastalıklar (Hiperparatiroidi, Hipertroidi, Kusching sendromu, Paget hastalığı)
*Omurların kendinden veya başka organlardan gelen kanserler
*Kemik veremi
*Kemik iltihabı
*Süt ve peynirden geçen humma (Brucella)
*Yastık dokuların bozulması ile birlikte omurlarda da bozulma (Spondilartroz)

B- Kemiğin etrafındaki yumuşak dokulardan kaynaklanan bel ağrıları
*Omurlar arası yastık dokunun yırtılması (Disk hernisi)
*Fıtık yapan diskin zedelenmesi (Disk dejenerasyonu)
*Omurları birbirine bağlayan bağların ve adelelerin zedelenmesi
*Kas fibrillerinin zedelenmesi (fibromyalgia)
*Kas zarının ağrısı (Myofascial ağrı)
*Psikolojik myalgia (Psikolojik kas kasılması)
*Eklem çevresindeki yumuşak dokuların romatizması veya iltihapları gibi hastalıklar, yumuşak dokuya ait bel ağrısı sebepleridir

C- Belden uzak organların hastalıklarının bel ağrısı olarak yansıması
*Mide bağırsak hastalıkları
*Aort atardamarı balonlaşması
*Rahim, yumurtalık, testis, mesane, safra kesesi, böbrek ve mide gibi organların hastalıkları da bel ağrısı yaparlar
Bel ağrıları, sebepleri açısından çok geniş bir sahayı işgal ettiğinden çok iyi araştırılması gerekmektedir Bel ağrısına ağır kesici vermek sadece belirtileri geçici olarak baskılamaktan başka bir şey değildir

Bel ağrısı yönünden dikkat edilecek hususlar
1) 12-14 yaşları arasında bel filmleri çektiriniz Bel omurlarında herhangi bir bozukluk varsa tespit edilsin ve ileriye dönük koruyucu hekimlik programı çizilsin Çünkü bel problemleri ile başa çıkmak için belinizi tanımanız gereklidir

2) Ağrılar istirahatteyken mi, hareketeyken mi, yoksa geceleri mi geliyor? Bunu bilmede fayda vardır Zira kemiğe ve yumuşak dokulara bağlı mekanik ağrılar hareketle birlikte ortaya çıkarken, iltihabî ağrılar geceleri ve istirahattayken ortaya çıkar

3) Hayatınızı gözden geçirin Allah her organı kendine uygun şekilde ve programda çalışmak üzere yaratmıştır Halbuki çoğumuz hareketsiz ve tembel bir hayat sürerek gerekli hareketleri yapmıyoruz Hareketsiz insanlarda kas zayıflığı görülür Çalışırken işiniz icabı belde hastalık yapacak hareketleri sık sık yapıyor musunuz? İşiniz bele anormal yük bindirecek pozisyonda mı? Çünkü düzgün bir duruş, omurganın yükünü büyük ölçüde azaltmaktadır

4) Ailenizde, vücutta oluşan bağların ve kasların zayıflamasına yol açacak genetik ya da anatomik bir hastalık var mı? Daha önce bu hastalığa yakalananlar oldu mu, bu araştırılmalı

5) Depresyon veya psiko- faktörlerle karşı karşıya mısınız?

6) Çalışma hayatınız devamlı oturmaya bağlıysa oturma şekliniz nasıl? Sırt kısmı düz ve sert olan, kalçaların ve dizin zorlamadan, kıvrılmasına izin veren bir sandalyede oturulmalıdır

7) Koltuk arkalığını, oturma zemininden 15-20 cm yükseklikte, sırtınızı destekleyecek şekilde ayarlayın Uzun süre hep aynı oturma pozisyonunda kalmayın, ara sıra ayağa kalkın ve gerinin diskler hareket sayesinde canlılığını korur

8) Ayakta dururken omuz ve kalçalar aynı hizada, sırt ve bel düz olmalıdır Çalıştığınız masanın yüksekliğini beliniz dik olacak ve kaslarınızı yormayacak şekilde ayarlayın

9) Yük kaldırırken, genelde bacaklarımızı bükmeden sırtımızı kamburlaştırarak yere eğiliriz Bu durumda bel omurları arasında bulunan diskler üzerindeki baskı artar ve diskler yavaş yavaş hasar görmeye başlar İncelen disk yine böyle yük kaldırmada veya eğilip doğrulurken yırtılır ve disk hastalığını meydana getirir Doğrusu, halterciler gibi dizleri kırıp oturarak kuvveti bacaklar ve kollara yayarak yükü kaldırmak lâzımdır

10) Elektrikli süpürgeyle çalışırken, ütü yaparken, yerleri temizlerken yaptığınız iş herhangi bir âletle beraberse, belinizi dik tutacak dizlerinizi ve kalçanızı bükecek şekilde durun Yalnız uzun süreli, diz çökmüş şekilde kalmak da zararlıdır Çünkü ağır kaldırma ya da ters hareketle yırtılan bir diskin yaradılıştaki halini alması mümkün değildir Disk, tedavilerde orijinal haline getirilemez; sadece omuriliğe ve çıkan sinirlere yaptığı baskı ve ortaya çıkan ağrı azaltılır

11) Bel dik veya geriye doğru iken sırta yük konmamalı Hafif eğik (15-20 derece) iken sırta yük yüklenmelidir

12) Yatan bir insanın vücuduna yatağın teması her tarafa eşit nispette olacak şekilde bir yatak seçilmelidir Bundan dolayı, üzeri yumuşak bir örtüyle kaplanmış sert yataklar uygun görülmüştür Bazı insanlar sert derken aşırılığa gitmekte, beton üzerinde yatmaktadırlar Bu durumda soğuktan kas tutulması oluşmasıyla, daha da olumsuz belirtiler ortaya çıkmaktadır Yastık olarak; omuz başı ile boyun arasındaki mesafeyi geçmeyecek yükseklikte yarı yumuşak olanlar tercih edilmelidir

13) İnsan yüksekten topuk üzerine düştüğü zaman, topuktan gelen kuvvet diz, kalça, bel ve boyuna kadar yansır Topuğa gelen kuvvetin derecesine göre diz, bel, kalça ve boyunda kırıklar görülebilir Topuklardan itibaren yukarıya yansıyan ters ve yıkıcı bir kuvvet yansır; bu kuvveti azaltmak için yastık görevi gören yumuşak ve alçak topuklu ayakkabılar giyilmelidir Topuk yükseldikçe ve alanı daraldıkça bel eğimi ve bel omurları üzerinde yük artar

14) Kilo fazlalığı omurga eklemlerine, eklem arasındaki disk dediğimiz yastık dokulara fazla yükün binmesine ve yastıkların ileride bozulmasına ve fıtıklara yol açar, bu yüzden fazla kilolardan sakınmamız gereklidir

15) Jimnastik, yüzme, bisiklete binme gibi sporlar bel sağlığı açısından faydalı sporlardır Bilhassa sırt üstü yüzmelerde suyun kaldırma kuvveti ve sırtın geriye yönelişi bel kaslarını ve omurları gevşetir

16) Bel hareketleri için binlerce günlük programlı egzersiz tavsiye edilmiştir Bunlardan en faydalısı namaz ibadetini yerine getirenlerin seneler boyunca hikmetini ikinci plâna atarak tekrarladıkları hareket kombinasyonlarıdır Yarattığı kulunun ihtiyaçlarını bilen Rabbimiz, kendisine kulluk etmemizi emrederken de, yine bizim iyiliğimiz için bu kulluğun en uygun hareketlerle yerine getirilmesini istemiştir Her ne kadar ibadetin aslı Allah'ın rızası olsa da, sağlıkla alâkalı hikmetlerini de bu işin dünyadaki peşin bahşişi olarak kabul edebiliriz Namazda özetlenmiş olan hareketler dışında, ayrıca fırsat bulabilirsek şu hareketler de çok faydalıdır:

a) Belin döndürme hareketleriyle; kaslarının güçlenmesi, ayrıca omurların hareketliliği sağlanır Dizlerin kırılarak kalça altına alınması, bel kaslarının daha iyi kasılmasını sağlar; bel ve göğüs kaslarını kuvvetlendirir

b) Eller yere dayalı, alnı yere götürüp ellerle yeri itme yaparak oturma pozisyonuna gelme hareketi, namazda secdede yaptığımız harekettir Sırt düz tutularak ve kamburlaştırmadan yapılır Bu durumda, elin itme kuvveti yardımcı olur; böylelikle disklere yük binmez ve bel kasları güçlenir

c) Bel dik tutularak (bel-ense aynı hizada) dizlere dayanarak eğilin ve dizlerin itme kuvvetiyle (beli kamburlaştırmadan) doğrulun Bu sırt adalelerini kuvvetlendirici egzersiz olur Genç insanlarda sırt ağrılarının sık rastlanmasının sebebi kas dokusunun zayıflığıdır Güçlü olmayan kaslar omurlara destek olup sabit tutamaz; yük omurlara ve aradaki yastık dokulara akseder; hastalıklara davetiye çıkarır Egzersiz ile bu kasları güçlendirmek lazımdır

Birinci maddede belirttiğimiz, insanın kendi bel yapısını tanıması işini gerektiği şekilde yaparsak, bundan sonra yapacağımız bütün hareketler, hattâ seçeceğimiz meslek ve kullanacağımız âletlere bile bu açıdan yaklaşabiliriz İleride yakalanmamız muhtemel olabilecek bel ile ilgili rahatsızlıkların önüne geçebiliriz Bu şekildeki bir koruyucu hekimlikle alınacak tedbirler, belki de ileride bizi bel fıtığına bağlı felçlerden, dayanılmaz bel ve bacak ağrılarından kurtarabilir İnsanlık için yaptığımız hayırlı hizmetlerde aksaklığa da fırsat verilmemiş olur





Dr Arslan MAYDA