Çepniler - Çepni Boyu

Çepni boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre yirmi iki Oğuz bölüğünden Divân-ı Lügati't-Türk'de; "Yirmibirincisi: "????? Çepni"lerdir Belgeleri şudur : şeklinde tanımladığı bir Oğuz boyudur

Günümüze intikal eden kaynaklarda yer alan bilgiler, Çepniler'in, Osmanlı Hânedânı'nın mensup olduğu ve en önemli, en şerefli, en büyük Oğuz Boyu olan Kayılar'a yakın önemde bir boy olduğu kanaatini uyandırıyor Ne var ki onların savaşçı karakterleri, önemlerini günümüze yansıtacak kalıcı ürünler meydana getirmelerini engellemiş Çepniler'e ait kabileler, değişik tarihlerde farklı cephelerde savaşmışlar ve ordu ile gittikleri bölgelere yerleşmişler Savaşlarda nüfusları azalmış Belli ve kalıcı bir kültür oluşturamamışlar

Günümüzde Rumeli ve Anadolu'da yaşayan Oğuz/Türkmen boylarından biridirKaradeniz bölgesindekiler genellikle sunni iken, diğer yörelerde yaşayanlar çoğunlukla Alevi-Bektaşidir

ProfDrIrene Melikoff, Hacı Bektaşi Veli hazretlerinin ve onun İlk müridlerinden olan Kadıncıkana ve Abdal Musa'nın da Çepni Oldğunu yazar

Ayrıca ProfDrFaruk Sümer Oguzlar/Türkmenler isimli eserinde Çepnilerin, Hacı Bektaşi Velinin müridlerinden olduklarını ve anadolunun değişik yerlerinde yaşadıklarını, Giresun,Ordu,Trabzon Bayburt olmak üzere karadeniz bögesinde yoğun olarak yaşayan çepnilerin ise çoğunlukla sunni olduğunu,zamanında alevi olan gruplarında sunnileştiğini yazar

Anadolu'ya gelmeden önce Türkistan'da öbür boylarla birlikte yaşayan Çepniler, Selçuklular'a katılıp Anadolu'ya geldiler Başta Karadeniz olmak üzere Anadolunun Türkleşmesinde önemli rol oynadılar 1515 yılındaki tahrir dfterlerine göre Şimdiki Giresun ve civarındaki iller Vilayeti Çepni isimli bir idari bölge olarak gösterilmiştir (BakProfFaruk Sümer'in Oguzlar/Türkmenler isimli eseri)

Vilayet-nameye göre Kırşehirin Suluca Kara-Hüyük köyüne gelen Hacı Bektaş-ı Veli'nin ilk müridleri Çepni'den idilerBu husus aynı zamanda bu boyun mensuplarından mühim bir kısmının niçin Kızıl-Baş olduğunu izah edebilir Çepni'lerin mühim bir kısmı 1240 daki Baba İshak Türkmenleri'nin isyanına katılmıştır

Tarihte Çepni boyu

Çepni boyu, Üçoklar kolundan (sol kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Gök Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir Çepniler, Doğu Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli bir rol oynamışlardır Çepniler; 1071'de Anadolu'nun, 1277 yılından itibaren de Sinop'tan Trabzon'a kadar olan Karadeniz Bölgesi'nin fethedilmesinde çok aktif görevler üstlendiler 1277 yılında Sinop'a saldıran Rum Pontus İmparatorluğu'nun ordusunu bozguna uğrattılar

"Çepni" kelimesi düşmanla savaşan,mert,yiğit,asi anlamında kullanılmıştır Çepni boyunun özelliği "nerde yağu görse orda savaşır" olarak anlatılmaktadır Onların haksızlıklara karşı ve savaşçı karakterleri, önemlerini günümüze yansıtacak kalıcı sanatsal ürünler meydana getirmelerini engellemiştir Çepniler'e ait kabileler, değişik tarihlerde farklı cephelerde savaşmışlar ve ordu ile gittikleri bölgelere yerleşmişler Savaşlarda nüfusları azalmıştır

Rumeli ve Balkanlar'da Çepniler

Osmanlı devleti kurulmadan önce Sarı Saltuk ve İzzeddin Keykavusla birlikte Deliorman ve Dobruca bölgelerine geçen Türkmenler Çepni boyundandır Deliorman ve Dobrucadaki bu Çepniler hem yerel Kıpçak ve Peçenek halklarıyla hem de daha sonra gelen diğer Türkmen boylarıyla karışmışlar ve Çepnililik bilincini yitirmişlerdir Ancak Çepni inancı olan Bektaşi'liği devam ettirmektedirler Birçoğu'da Batı Anadolu'ya geri göçerek bugünkü Batı Anadolu Çepnilerini oluşturmuştur Dobruca'da bulunan Türkler kendilerinin Türkmen olduklarını ve inanç önderlerinin Sarı Saltuk olduğunu söyleyerek bu gün bile Camilerde ve Tekkelerde onun adına dualar ederler

Romanya ve Moldovadaki İzzeddin Keykavus taraftarı bir grup Çepni ise Hristiyanlığa geçmiştir Keykavustan dolayı bu Çepnilere Gagavuz dendiği ileri sürülür İlginç olanı Gagavuz Türklerinin Giresun ağzıyla konuşutuğu tespit edilmiştir Örnegin geçen sene yerine Giresun ağzında kullanılan Bıldır kelimesi kullanılır daha bunun gibi bir çok örnek kelime bulunmaktadır



Kurtuluş Savaşı

Çepniler genetik olarak daima mazlumun yanında,güvenilir,cesur savaşcılardır Bu özelliklerinden dolayı her dönemde olduğu gibi Kurtuluş savaşının başlangıcı esnasındaki hassas dönemde de yine öne plana çıkmışlardır Rum ve Ermeni Çetecilere karşı savaşıp doğu Karadenizde asayişi sağlamışlardır Atatürk 19 Mayıs 1919 da Samsun'a çıktığında Giresun Çepnilerinden olan Topal Osman Ağa ve arkadaşlarını milli mücadeleye davet etmiş ve Kazım Karabekir'in de tavsiyesiyle de kendisine Giresun Çepnilerinden oluşan bir muhafız kıtası seçmiştir Topal Osman ve Giresun Çepnileri bu şerefli görevi başarıyla yerine getirmiş ve Cumhuriyetin ilanına kadar Atatürk'ün en yakın silahlı unsurları olmuşlardır

Sivas kongresinden sonra Atatürk'e karşı Padişah yanlısı muhalefet artınca Kazım Karabekir Topal Osman ve arkadaşlarından oluşan Muhafız kıtasının sayısının artırılmasını ve Atatürk'e karşı olan muhalefetin kuvvetle bastırılmasını emretmiştir Şöhreti belli Çepni muhafızları gören muhalefet sinmek zorunda kalmıştır Giresun'lu Çepnilerden oluşan MKemal Atatürk'ün muhafız kıtası bugunkü TBMM deki muhafız bölügünün ve Cumhurbaşkanlığı muhafız alayının temelini oluşturur Kurtuluş savaşı esnasında TBMM deki localarında oturan Giresunlu Muhafızların yerinde bugün askeri erkan oturur

Günümüz

Giresun ili ve yöresi Vilayet-i Çepni olarak tarihte anılmaktadır Bayburt,Kürtün,Ordu, Mesudiye, Gürgentepe, Koyulhisar,Canik, Giresun,Şalpazarı, Trabzon Merkeze kadar olan bölgede yoğun olarak Çepni boyları yaşamaktadır

Günümüzde de özellikle Şalpazarı, Samsun, Sinop, Giresun, Ordu ve Kastamonu gibi Karadeniz illerine yerleşiktirler ve Bu bölgedeki Çepnilerin önemi çoğunluğu sunnidir , ancak Alevi olanlarda hatırı sayılır sayıdadırAyrıca önceleri Alevi olup da ,Osmanlılar zamanında sunniliğe geçen gruplarda vardır Bugün bile Rize ve Trabzon'da Çebi, Çep soyadı ile anılan kalabalık sülaleler vardır ve bunlar Çepni Oğuzlarından olduğu ileri sürülmektedir Öte yandan; Gümüşhane, Giresun,Tirebolu, Dereli, Espiye, Görele, başta olmak üzere bir çok yüksek köyde Alevi Islam inancına bağlı Çepniler yaşamaya ve geleneklerini sürdürmeye devam etmektedir

Çepniler ayrıca; Doğu Anadolu'da Erzurum ve ilçelerinde, Ege bölgesinde Çanakkale, Manisa, İzmir Ayrıca Sivas, Gaziantep'te de Çepni köyleri vardır Çanakkale, İzmir, Manisa ve Gaziantep çepnilerinin tamamı alevidir Çanakkale Küçükkuyu'da bulunan Büyük Çetmi ve Küçük Çetmi köylerinin ve civar köylerin halkının önemli bir bölümü Çepni Kökenlidir

Orta Anadolu'da Amasya, Çorum, Tokat gibi bölgelerde de alevi çepni grupları vardır

Çepniler, Türkçe'den başka bir dille konuşmazlar

VİKİPEDİ