DişLerle Gelen SağLıK

Varlyk a?acynyn meyvesi olan insan, hem maddî hem de manevî donanymy itibaryyla en girift sistemlerden biridir Çok boyutlu böyle bir sistem, farkly baky? açylary ile incelendi?inde insanyn yapy ve i?leyi?indeki hassas denge çok daha iyi görülmektedir Ynsan bir saraya, bir ?ehre, bir fabrikaya benzetilerek de ondaki harikulade faaliyetler daha iyi anla?ylabilir Gyda i?leme fabrikasy olarak insan vücuduna bakylyrsa di?ler, bu fabrikanyn giri? kysmyndaki mekanik de?irmenlerdir Ayryca di?ler, seslerin düzgün ve âhenkli ?ekilde çykarylmasynda ve konu?ma nimetinin gerçekle?mesinde vazifelendirilmi?tir


Di?; mine, dentin, pulpa (öz) ve sement (di?lerin çeneye yapy?tyrylyp ba?landy?y doku) olmak üzere dört tabakadan yaratylmy?tyr Vücudumuzdaki en sert doku olarak yaratylan mine, di?in en dy? kysmyny kaplayan koruyucu tabakadyr Damar ve sinirle donatylmady?yndan bu tabakaya tesir eden sycak, so?uk, tatly ve ek?i gibi uyarycylardan müteessir olmayyz ?efkatini her an, her yerde gösteren Sonsuz Kudret ve Rahmet Sahibi, insan sarayynyn sindirim odasynyn giri? kysmyndaki di?leri örten mine tabakasyny bu ?ekilde yaratmamy? olsaydy, alabilece?imiz gyda çe?idi oldukça synyrly kalacakty Havanyn temasyyla bile büyük bir rahatsyzlyk hissedecek konu?mamyz, hattâ a?zymyzy açmamyz bile bir eziyet olacakty Minenin altyndaki dentin (di? kemi?i) ise, sycak, so?uk, tatly ve ek?i uyaranlara hassas bir tabakadyr Bu tabakaya konan tamir hücreleri ile gerekti?inde dentin dokusunun yeniden in?a edilmesi de ?efkâtin bir ba?ka tecellisidir Di?in en iç kysmyndaki canly tabaka, pulpa olarak adlandyrylyr Yçerisine yerle?tirilen kan damarlary ile di?, enfeksiyondan korunur ve di?in beslenmesi sa?lanyr Pulpa tabakasyndaki sinir hücreleri, sycak, so?uk ve basynç gibi uyaranlaryn hissedilmesinde rol alyr


Bir di?in anatomik yapysyny yakyndan inceledi?imizde, ne kadar muhte?em ve hikmetli yapylarla donatyldy?yny açykça görebiliriz Ancak, sa?ly?ymyzyn korunmasynda, a?zymyza inci taneleri gibi hikmetle dizilmi? di?lerimizin vazifelerinin ne kadar farkyndayyz?

Mikroplaryn vücudumuza giri? yollaryndan biri a?yzdyr Bu yüzden hastalyklary engelleme ve sa?lykly olmada a?yz ve di? bakymy önemlidir A?yz temizli?i yapylmady?y zaman, en zayyf mikroplaryn bile üreyece?i ortam hazyrlanmy? olur Temizlenmeyen bir a?yzda yiyecek artyklary di?lerde birikerek bakteri plâklary olu?turur Bakteriler bu plâklardaki glikozu kullanarak asit üretirler Asit ise, di? çürümelerine ve di? eti hastalyklaryna sebep olur


Koruyucu hekimlikte öncelikli yeri olan di? sa?ly?y ve temizli?i hakkynda yeterli bilgiye sahip miyiz? A?yz ve di?leri yemeklerden sonra ve her abdest aly?ta temizlemenin, Ynsanly?yn Efendisi (sas) tarafyndan övülen bir meziyet olarak takdim edilmi? olmasy, di? sa?ly?ynyn korunmasyna bir ibadet derinli?i de katmaktadyr


Süt di?lerinin hikmeti

Süt di?leri altyncy aydan sonra çykmaya ba?lar Genetik, do?um a?yrly?y, sosyo-ekonomik seviye ve beslenme gibi faktörlere ba?ly olarak süt di?lerinin sürmesinde, bebekler arasynda farklylyklar vardyr Her 6 ayda, bir grup di?in sürmesiyle 2,5 ya?ynda süt di?lerinin tamamy çykmy? olur 6-12 ayda süt kesiciler, 12-18 ayda birinci azylar,18-24 ayda kaninler (köpek di?leri), 24-30 aylar arasynda da ikinci azylar sürer Dentin tabakasynyn geli?mesi bu dönemde tamamlanmady?yndan, süt di?lerinin çürü?e kar?y direnci dü?üktür Pulpa dokusu bol damarly oldu?undan çürümeye daha meyillidir Süt di?lerinin geli?mesine olumlu veya olumsuz tesir eden ba?lyca faktörler, parmak emme davrany?y, emzik kullanma, dudak emme ve dudak ysyrma ile di? gycyrdatma aly?kanlyklarydyr Süt di?lerinin sürmesi esnasynda di? etlerinde ka?ynma, parmaklary a?yza ***ürme, yanaklary ysyrma, tükürük miktarynyn arty?y, göz ya?armasy, i?tahsyzlyk, kilo kayby, ate?, hyrçynlyk ve a?lama gibi ?ikayetler ortaya çykabilir Bu dönemde olu?an rahatsyzlyklary gidermek için di? etlerindeki basyncy azaltmaya yönelik, çi?neyecek bir ?eyler, ayryca so?uk içecek ve yiyecekler vermek a?ryyy azaltmada tesirli olabilmektedir Fytratta hiçbir ?ey abes olarak cereyan etmedi?i için, "Süt di?lerinin sürmesi esnasyndaki bu muhtemel rahatsyzlyklaryn neticesinde gelen nimetler nelerdir?" sorusu sorulabilir Bir ba?ka deyi?le, ço?umuzun; 'Nasyl olsa bunlar kalycy de?il' diyerek pek fazla dikkat etmedi?i süt di?leri neden önemlidir? Süt di?leri tarafyndan kaplanan alan, kendilerinin yerine gelecek olan kalycy di? için korunmakta ve kalycy di? sürerken ona rehberlik yapylmaktadyr E?er süt di?leri erken çekilirse, bu yer tutuculuk fonksiyonu ortadan kalkmakta ve kalycy di?ler çenede çapra?yk olarak yer almaktadyr Yine süt di?leri çocu?un düzenli beslenmesine, düzgün konu?masyna vesile olmaktadyr Süt di?lerinin sa?lyksyz olmasy ise çocukta estetik problemlere ve buna ba?ly psikolojik bozukluklara yol açabilmektedir Tedavi edilmeyen süt di?leri; a?ryya, kötü kokuya, çi?neme zorlu?una, çene geli?iminde ve beslenmede bozukluklara, estetik ve genel sa?lyk problemlerine (romatizma ve kalb hastalyklaryna) sebep olabilmektedir


Süt di?lerinin korunmasy

Bebeklerde meydana gelen çürüklerin tedavisi çok güç oldu?undan, koruyucu tedbirler daha fazla önem ta?yr Erken dönemde alynmasy gereken koruyucu tedbirler; bebe?in gece a?zynda biberonla uyutulmamasy, biberondaki süte bal, ?eker, pekmez gibi tatlandyrycylar ilâve edilmemesi, bebek beslendikten sonra mutlaka su içirilmesi, ilk di?leri sürdükten sonra gece ve sabah beslenmeleri sonrasynda temiz ve yslak bir bez veya gazly bez ile di?lerin silinmesidir Di? fyrçasy kullanmaya arka di?ler sürdükten sonra (2,5-3 ya?ynda) ba?lanmalydyr Çocu?un a?yz büyüklü?üne uygun, yumu?ak ve naylon kyllardan üretilmi? di? fyrçalary kullanylmalydyr Çocuklar di?lerin sadece görünen yüzlerini fyrçalayabilirler Çürük olu?umunda di? aralarynyn temizli?i çok önemli oldu?undan, ebeveynlerin kontrolünde fyrçalamalary en idealidir Bu dönemde çocuklardan beklenen çok müessir bir fyrçalama de?il, fyrçalama aly?kanly?ynyn kazanylmasydyr Di? macunu kullanymy ise, üç ya?yndan sonra ba?latylmalydyr A?yz bakymynda önemli olan hususun, di? macunu de?il, güçlü bir fyrçalama oldu?u unutulmamalydyr Bu tedbirler uygulanmamy? ve geç kalynmy? ise, süt di?lerindeki çürükler 'nasyl olsa yerine yenileri gelecek' yanylgysyna dü?meden en kysa süre içinde tedavi edilmelidir


Devamly di?ler

Ylk süren dâimî di? '6 ya? di?i' denilen 1 büyük azylardyr 7-9 ya? arasy alt ve üst kesiciler, 9-10 ya? arasy alt kaninler,10-12 ya? arasy 1 ve 2 küçük azylar, 11-12 ya? arasy üst kaninler, 12-13 ya? arasy 2 büyük azylar ve son olarak 17-21 ya? arasy 20 ya? di?leri denilen 3 büyük azylar çykar Daimî di?ler sürerken ortaya çykabilecek muhtemel problemlerden biri, di?lerin çapra?yk geli?mesidir Genetik faktörler, ayryca süt di?lerinin zamanyndan önce çekilmesi, solunum problemleri ve süt di?lerinin ara yüzlerinde görülen çürüklerin tedavi edilmemesi, çene kavsinin di?er di?lerin boyutuna olan uyumsuzlu?u gibi unsurlar, di? çapra?yklyklaryna sebep olabilmektedir Di?lerin düzgün syralanmasy için uygulanan tedaviye 'ortodontik tedavi' denir Di?lerin çapra?ykly?y, besin artyklarynyn birikmesine, dolayysyyla mikroorganizmalaryn ço?almasyna ve çürüklere sebep olabildi?i için ortodontik tedavi ihmal edilmemelidir Di? çapra?ykly?y, alt ve üst di?lerin uygunsuz temasyndan dolayy çene a?rylaryna da yol açabilir Di?lerdeki çapra?yklyklar, kalycy di?ler çyktyktan hemen sonra, kemik geli?imi tamamlanmadan düzeltilmelidir


Yirmi ya? di?lerinin çekilip çekilmemesi konusunda pek çok tarty?ma vardyr Yirmi ya? di?leri, çene kavsinin en arka kysmyna yerle?tirilmi?tir Bu bölge, yiyecek artyklary ve mikroorganizmalaryn birikmesi için çok uygun bir alan olu?turur ve bundan dolayy yirmilik di?ler çok kolay çürür Ayryca buradaki çürüme, yandaki ikinci büyük azylar için de tehlike arz eder Bu di?lerde yapylan tedavilerde uzun dönemde ba?ary sa?lanamazsa bu di?ler çekilebilir Bu di?ler, do?ru pozisyonda sürdü?ü, çevre dokulara zarar vermedi?i ve çenede bunlar için yer bulundu?u takdirde, a?yzda kalmalarynda fayda vardyr


Günümüz insanynyn estetik anlamdaki kaygylaryndan biri de di? rengi problemidir Di? rengi, ayny göz ve ten rengi gibi ki?iden ki?iye farklylyk gösterir Di? rengine çay, kahve, sigara, beslenme tarzy ve di? travmasy gibi dy? faktörler ile, genetik ve ya?lylyk gibi iç faktörler de tesir eder




A?yz ve di? sa?ly?ymyz için neler yapmalyyyz?

A?yz ve di? temizli?i, her konuda önümüzü aydynlatan Peygamber Efendimiz'in (sav) üzerinde hassasiyetle durdu?u bir husustur, ve burada en tesirli metot di? fyrçalamadyr Di?ler yemeklerden hemen sonra de?il, a?zyn asitlik derecesinin normale dönmesinden sonra (yemeklerden doksan dakika sonra) fyrçalanmalydyr Sa?lykly bir a?yza sahip olmak için di? fyrçalama tekni?ini iyi bilmek gerekmektedir Di? etinden di?e do?ru ve dairevî hareketlerle di?ler fyrçalanmaly, sert hareketlerle di? etini zedelemekten kaçynylmalydyr Di?ler günde en az iki kere fyrçalanmalydyr Fyrçalama sonunda dilimizi de çok hafif bir basynçla fyrçalayarak plak olu?umunu engelleyebiliriz Ayryca di? protezlerinde de bakteri plaklarynyn olu?masyny engellemek için düzenli olarak günlük temizlik yapylmalydyr


A?yz bakymynda di? fyrçalaryna ek olarak di? ipleri kullanylmasyyla ideal bir temizlik sa?lanabilir Di? ipleriyle, fyrçanyn ula?amady?y di? aralary temizlenerek buradaki çürüklerin ve di? ta?y olu?umu engellenebilir Ayryca fyrçalaryn ula?amady?y bölgelerde tesirli temizlik sa?lamasy bakymyndan özel gargaralar kullanylabilir


Di? ara yüzlerinde kysmî temizlik için kullanylabilen daha kolay temin edilebilir ve daha ekonomik olmasy açysyndan di? ipine göre avantajly sayylabilir Ancak kalyn yapysy itibariyle di? aralarynda di? ipi kadar ideal temizlik sa?layamaz Di? etlerinde iltihabî reaksiyon olu?turmamasy açysyndan küt uçlu kürdanlar tercih edilmelidir Di?ler arasynda uzun süre kalmy? besin artyklarynda birçok zararly mikroorganizma üreyebilece?inden bunlaryn yutulmamasy gerekir


Yleriki ya?larda kalsiyum eksikli?ine ba?ly di? eti çekilmesi ve di?lerde sallanmalar ortaya çykabilir Di?siz a?yzlarda özellikle alt çenede kemik erimesi sonucu protezin çeneye tam oturmamasy ve yerinden çykmasy gibi ?ikayetler ortaya çykabilir Bu dönemde hem a?yz-di?, hem de vücudun di?er sert dokulary için ihtiyaç duyulan kalsiyum bakymyndan zengin gydalarla beslenilmelidir


Ya?yn ilerlemesiyle vücutta kalsiyum organik madde miktarynda da azalmalar olur Di?lerdeki organik madde azalmasyna ba?ly olarak di?ler daha kyrylgan hale gelebilir Fyndyk ve ceviz gibi sert gydalar di?lerde her dönemde ilk baky?ta gözle fark edemeyece?imiz çatlaklara, ileri dönemlerde kyrylmalara yol açabilir Hayatyn hiçbir döneminde di?imizle bu derece sert gydalary kyrmamaly, özellikle ya?lylyk döneminde kyrylmalara kar?y daha hassas olmalyyyz