Yemek Ve Duygularymyz...

Yemek ve duygularymyz:
Bitmeyen a?k ve nefret hikâyesi
Psikolog Seren Akyncy'dan alynmy?tyr

dr pozitif'in psikolo?u Seren Akyncy a?yry yemeden hiç yiyememeye, yediklerini çykarmaya kadar uzanan duygusal yemenin çe?itli boyutlaryny anlatyyor Anlatylanlaryn birço?unda kendimizden parçalar buluyoruz (Bu yazy, kysmen, dr pozitif'in davetli konu?macy olarak katyldy?y, Ba?kent Lions Club'yn Nisan 2004'te Ankara Best Otel'deki toplantysyndaki konu?madan uyarlanmy?tyr)

Fizyolojik acykma- duygusal acykma

Yeme iste?imizin basit olarak iki sebebi vardyr; fizyolojik ve duygusal
Fizyolojik acykmada temel amacymyz hayatta kalabilmek için beslenmektir Bedenimizi sa?lykly ve zinde tutmamyz da fizyolojik beslenmeyle mümkündür
Fakat bazan yeme iste?imiz sadece duygularymyzdan kaynaklanyr: Öfkemizi dindirmek, üzüntümüzü gidermek, can sykyntysyndan kurtulmak için yeriz Mutlulu?umuzu payla?mak, kutlama, e?lenme ve kendimizi her hangi bir nedenden ötürü ödüllendirmek için de yeme?i kullanyryz Y?te, acykmanyn de?il de duygularyn tetikledi?i bütün bu davrany?lar "duygusal yeme" etiketini ta?yr Duygusal yeme, hemen hepimizde vardyr ve farkynda olmasak da ya?antymyzda önemli yer tutar
Sofraya fizyolojik acykmayla otursak da, doydu?umuz halde çe?itli bahanelerle yemeye devam etmemiz de duygusal yemedir Ne yedi?imiz, ne miktarda ve ne syklykla yedi?imizi kysmen dy? faktörler belirler ama iç sebeplerin etkisi daha derin ve daha uzun sürelidir Duygularymyz, toplumun fiziksel görünüme verdi?i önem, söz ya da davrany?larla vurgulanan standartlar ile bizim bütün bu etkilere kar?y tutumumuz, yemenin bizim için bir sorun haline gelip gelmeyece?ini belirleyen önemli faktörlerdendir

"Kilo almy?syn"- "Ne kadar da zayyflamy?syn!"- Sevgi ve üzüntü sözcükleri
Pek ço?umuz, ayny kiloda olsak bile, kar?yla?ty?ymyz bir yakynymyzyn "kilo almy?syn" sözünün etkisinde kalyp -gerçek olmamasyna ra?men- yediklerimizi kontrol altynda tuttu?umuzu fark etmi?izdir Ancak, yine ayny kiloda olsak da, kar?ymyzdaki ki?inin "ne kadar zayyflamy?syn" sözü ise bütün günümüzü mutlu geçirmemizi sa?lar!
Kilo ve yeme ile a?yry ilgili olmak ve kilomuzu ya?amymyzyn en önemli sorunu haline getirmemiz hem ruh sa?ly?ymyzy hem de toplumla ili?kilerimizi olumsuz etkiler; kendimizi algylayy?ymyz bozulur Aldy?ymyz kalorileri hesaplar, ba?kalary ne derse desin, kendimize göre "fazla" yedi?imizi dü?ünür dü?ünmez hemen yediklerimizi telafi yoluna gideriz Telafi güdüsüyle en syk yapylan hatalar arasynda; ö?ün atlama ("ak?am yemem olur biter"), a?yry egzersiz yapma (kontrolsüz, sa?lyksyz egzersizler gibi), sürekli soda, zayyflatycy çaylar, tabletler ve bunlara benzer sa?ly?a zararly maddeler kullanma sayylabilir Bu git-geller tekrarlandykça, ba?kalary sa?ly?ymyzy tehdit edecek kadar zayyf oldu?umuzu söylese de, kilomuzdaki en ufak arty? bizi pani?e sokar, kendimizi "?i?man" hissederiz Yyice zayyflamak için de ya kendimizi aç byrakyr ya da çok az miktarda yeriz

A?yry yeme- ve tam tersi, yiyememeBütün bunlaryn yany syra, çok fazla miktarda yiyece?i kysa sürede silip süpürdü?ümüz, tykynyrcasyna yemek yedi?imiz "a?yry yeme" dönemleri de olabilir Üzgünken ve stres altyndayken yeme davrany?larymyzy yönetmek daha da zordur Bizi rahatsyz eden duygulary köreltmek, uyu?turmak için yeriz Aç ya da tok oldu?umuzu umursamadan, a?yry miktarda yer, midemizi sonuna kadar doldururuz Bu a?yry yeme syrasynda kendimizi asla durduramayaca?ymyz korkusuna kapylyryz Ancak, bütün bu yediklerimizden ve yediklerimizle birlikte içimize dolan suçluluk, pi?manlyk, ba?arysyzlyk ve özgüven kaybyndan kurtulmak için kendimizi kusmaya zorlayarak ya da idrar söktürücü ve müshil benzeri ilaçlar (laksatif) kullanarak içimizdekileri çykartma yoluna gidebiliriz Kendimizi kö?eye syky?my? ya da tuza?a dü?mü? hissedebiliriz Hatta bu durumla ba?a çykabilmenin ba?ka bir yolunu bulamady?ymyz için utanç duyaryz Di?er insanlardan uzakla?yryz ve giderek artan yalnyzly?ymyz çekici ve sevilebilir olmady?ymyzy bize bir kez daha kanytlar

Sa?lykly yeme aly?kanly?y nasyl kaybedilir?Peki, yeme aly?kanly?y nasyl bozulur? Bunun tek ve kesin bir yanyty yoktur Ya?ayan her insan kadar farkly dü?ünce ve duygu yapysynyn bulundu?unu hatyrlarsak, kültür ve yeti?me tarzy da i?in içine girince ne kadar karma?yk bir sorunla kar?y kar?yya oldu?umuzu anlayabiliriz
Zayyf olmanyn ki?inin de?erini etkilemedi?i toplumlarda, yeme bozukluklary yok denecek kadar azken, zayyf olmanyn peki?tirildi?i toplumlarda yeme sorunlarynyn görülme orany artmaktadyr Mankenlik, balerinlik gibi zayyf olmayy gerektiren mesleklerin yaygynlyk ve popülerlik derecesi de toplumlardaki yeme bozuklu?u sykly?yny etkilemektedir

"Manken gibi olmak"?imdi birkaç saniyeli?ine bu yazyyy okumayy byrakyn ve dü?ünün; niçin zayyflamak istiyorsunuz? Haydi itiraf edelim; pek ço?umuz ilk anda sa?lykly olmak ya da sa?lykly kalmak için de?il, aynada "görmemiz gerekti?ine ikna edildi?imiz görüntü"yü göremedi?imiz için, yani estetik kaygylarla zayyflamak istiyoruz Zaten gazete, dergi, radyo ve televizyon reklamlary da bunu destekliyor; ysrarla dy? görünü?ümüzdeki hatalary düzeltmemiz için u?ra?yyor, kusurlarymyzy yüzümüze çarpyyor Ynternette gezinirken bile ba?aryly ve mutlu bir kadyn ve erke?in nasyl olmasy gerekti?i her an vurgulanyyor; erkekler uzun boylu, kasly ve güçlüdür, saçlary kolay ?ekle girer; di?leri beyaz, kalçalary düzgün ve karynlary gergindir Sürekli gülümserler, tertemizdirler ve centilmenlikte üstlerine yoktur Mutlu ve ba?aryly kadyn ise daha da çarpycydyr! Yyllar geçse bile onlarda iz byrakmaz; incecik, narin ve sa?lyklydyrlar Her an selülitlere kar?y tedbirlidirler, vücut ölçüleri yyllara meydan okuyarak de?i?meden kalyr, mükemmel bir anne, i? kadyny ve e?tirler ve asla yakynmazlar
Rejimlerle gelen "kalycy ?i?manlyk"
Medyanyn da peki?tirdi?i bu baskylar, bize yeterince ince olamady?ymyzy telkin eder Negatif bir beden algysy geli?tiririz Sonuçta zayyflamak bir ölüm kalym meselesi haline gelir ve gittikçe daha sa?lyksyz yöntemler denememize yol açar Kilo problemi ya?ayan pek çok insanyn aklyndan - ne yazyk ki - pek çok kez uygunsuz telafi yöntemleri geçmektedir ve pek ki?i ?öyle dü?ünmektedir: Bir ?ekilde -sa?lyksyz da olsa- zayyflayayym, sonra sa?lykly beslenerek kilomu kontrol altyna alyrym nasylsa Ancak unutulan önemli bir ayrynty; kilo kaybetmek u?runa pek az yiyerek metabolizma hyzyny yava?latty?ymyzda, daha sonra ne kadar az yersek yiyelim kilo alaca?ymyzdyr Kysa sürede verilen kilolaryn vücudun ya? dokusundan de?il, kas ve su oranyndan kaybedildi?i de çok yaygyn olarak bilinmeyen önemli bir gerçektir

Aneroksia ve blumia
Bazan ya?antymyzyn kontrolünü kaybetti?imizi hissederiz Böyle zamanlarda diyet yapmak rahatlatycy ve tatmin edici bir aktivite olarak kar?ymyza çykar Birkaç kilo verdi?imizde hissetti?imiz ba?arma duygusu ço?umuza tanydyk gelecektir Kendimizi gözle görülür biçimde kontrol edebildi?imizi hissetmek ho?umuza gider Bedenlerinde kontrol edebildikleri tek ?eyin kilolary oldu?unu hisseden genç kyzlar için bu özellikle tatmin edicidir Böyle anlarda diyet, kilo vermek için uygulanan bir yöntem olmaktan çykar, tek ba?yna bir amaç olur Bu çizgi bazan hayaty tehdit eden ve yemek yiyememe rahatsyzly?yna, aneroksia nevrozaya kadar uzanabilir
Ailemizin yeti?tirme tutumlary da yeme sorunlaryyla ba?lantyly olabilir Bireylerin fazlasyyla iç içe ya?ady?y ailelerde ba?ymsyz bir kimlik kazanma çabalary yeme sorunlaryna yol açabilir Bazylarymyz ba?aryly olma konusunda ailemizin yo?un baskysyny hissetmi?izdir Ba?aryly olamazsak ailemizin bizi sevmeyece?inden, onlary hayal kyrykly?yna u?rataca?ymyzdan korkaryz Bu ve benzeri nedenlerle, ceza olarak kendimizi aç byrakabilir ya da ola?an olmayan ölçülerde yeme?e dü?kün olabiliriz Duygularyn rahatça ifade edilmesine izin verilmedi?i ya da sorunlar üzerinde konu?ulamady?y aile ortamy kendimizi yalnyz ve çaresiz hissetmemize yol açar ve bu duygulardan biraz olsun kurtulmak ve rahatlamak için yemek bir çare gibi görünür Yeme sorunu olan ki?iler genellikle olumsuz duygularyny ifade etmekten kaçynyrlar ve insanlary memnun etmek için yüzlerine bir mutluluk maskesi takarlar Sonunda, bastyrylan bu olumusuz duygulary yaty?tyrmak için yemek yerler ve yediklerini çykarmak, genellikle bu üst üste biriken duygulary bo?altmaya benzer bir rahatlama duygusu yaratyr Bu bozuklu?a blumia diyoruz

Çare var: Kararlylyk ve bilimin deste?iYukaryda de?inilen "ideal" insan gibi görünmedi?imiz için duydu?umuz suçluluk, bizi sakyncaly bir diyet yapmaya yöneltebilir Bu diyet ço?u zaman ba?arysyzlykla sonuçlanyr ve bu ba?arysyzlyk ise kendimize olan güvenimizi zedeler, irademizi zayyflatyr Ku?kusuz "mükemmel" olmak isteyen ki?ilerin hepsi yeme sorunu göstermemektedir ancak yeme sorunu olan ço?u kimsenin ortak özelli?i mükemmelliyetçilikleridir Bu ki?iler kendilerini, akylcy olmayan, ula?ylmasy nerdeyse imkansyz hedefler için zorlarlar Peki ya kaçynylmaz ba?arysyzlykla kar?yla?tyklarynda ne olur? Daha fazla suçluluk duygusu Bu suçluluk duygusu öncesinde ya da beraberinde kendini reddetmeyi getirir ve bununla birlikte kendinden nefret etme, umutsuzluk, çökkünlük hisleri a?yrlyk kazanyr Bütün bunlaryn ardyndan, ki?inin kendi dy?ynda belirli bir oda?y olmayan bir öfke ortaya çykar ve bu kötü durumda ki?i do?al olarak kendini daha iyi hissetmek ister Peki iyi hissetmeyi ne sa?lar? Evet, ne yazyk ki yemek yemek
Yeme sorunu hangi nedenle ortaya çykarsa çyksyn, neredeyse hepimizde "duygusal yeme"ler, "tykynyrcasyna yeme"ler ve "hiçbir ?ey yememe"ler ?eklinde belirmektedir Yeme sorunlary ve bununla ilgili kaygylar, utanç ve güvensizlik duygulary tek ba?ymyza ba?a çykamayaca?ymyz düzeyde olabilir Yeme sorunu olan pek çok insan ya bu sorununun farkynda de?ildir ya da nasyl yardym arayaca?yny bilememektedir Önemli olan, risk altynda olup olmady?ymyzy de?erlendirmek ve kendimize uygun bir destek sistemi içinde bir uzmana dany?maktyr


Bu kysyr döngüyü kyrabilirsiniz! Da? ne kadar sarp ve yüksek olursa olsun, yol onun üstünden a?ar