Volkanizma

VOLKANİZMA
Mağmanın yerin derinliklerinden hareket ederek yer yüzüne çıkması veya yer yüzüne yakın derinliklere kadar gelerek soğuması olayına volkanizma denir
Volkanik faaliyetler meydana geldikleri yere göre adlandırılır




A - DERİNLİK VOLKANİZMA
Yer kabuğunun tabakaları arasına sokulan mağma yüzeye çıkmadan çeşitli derinliklerde katılaşarak batolit, dayk, lokolit, sill gibi değişik şekiller oluşturur
Bu şekiller dış kuvvetlerin üstteki tabakları aşındırması sonucu yüzeye çıkabilirler


B- YÜZEYSEL VOLKANİZMA
Yer kabuğundaki kırık hatları boyunca mağmanın yer yüzüne çıkmasıyla volkanik püskürmeler meydana gelir

Volkanizma sırasında mağma katı, sıvı ve gaz halinde yer yüzüne çıkar Çıkan sıvı maddelere lav, katı maddelere tüf denir Gazların çoğu ise su buharıdır
Yüzeysel volkanizmada lav akıntısı ve volkanik patlamalar meydana gelirken volkan tüfü, lapilli ve volkan bombası gibi malzemeler de yeryüzüne çıkar
Volkanizma ile çıkan malzemeler çıktığı yerde birikerek volkan konilerini oluşturur Bunların tepesinde bulunan çukurluğa krater denir
Mağmanın koni içinden yükselerek kratere ulaştığı yere ise volkan bacası denir
Bazı volkan dağları oluştuktan sonra tekrar püskürme olabilir Daha sonra meydana gelen püskürme ile koninin tepe kısmı parçalanabilir Böyle oluşmuş çanaklara kaldera denir Nemrut gölü böyle bir kaldera içinde oluşmuştur
Volkanik alanlarda gazların basıncı ile üstteki kütleyi patlatarak oluşturduğu çukurluğa patlama çukuru veya maar denir Bu çukurlukta su birikmesi sonucu göl oluşur
Yurdumuzda Konya-Karapınar'da oluşmuş Meke Tuzlası (Gölü) buna örnektir
Volkanik şekillerin biçimi, volkanlardan çıkan maddelerin özelliğine ve volkanik faaliyetlerin süresine bağlıdır



1-KALKAN VOLKANLAR
Lavların akıcılığı fazla (bazik karakterli) ise yükseltisi az olan yayvan görünüşlü volkan konisi oluşur Bunlara kalkan veya plato volkanlar denir
ör: Karacadağ volkan dağı (Diyarbakır)

2-TABAKALI VOLKANLAR
Mağmadan gelen malzemenin asit karakterli ve yoğun lavlar şeklinde yüzeye çıktığı arazilerde dik volkan konileri oluşur
Lavların fazla akışkan olmaması nedeniyle tabakalar halinde biriktiği bu konilerde, ana koninin etrafında daha küçük parazit koniler de yer alır
Japonya’daki Fuji, Filipinler’deki Mayon, Türkiye’deki Ağrı Dağı bu tür dağlara örnektir

3-TÜF KONİLERİ
Volkanlardan çıkan kül, kum ve çakıl gibi katı maddelerin birikmesiyle oluşan küçük konilerdir Örnek;Kula Volkanları-Manisa



YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA VOLKANİK BÖLGELER
Büyük Okyanus çevresi (en fazla bu bölgede görülmektedir Bu sebeple buraya Pasifik Ateş Çemberi denir)
Atlas Okyanusunun orta kesimi,
Akdeniz ve çevresi
Doğu Afrika