Afganistan-Afganistan İslam Cumhuriyeti- Afganistan Tarihçesi-Afganistan Resimleri

Afganistan, resmi adıyla Afganistan İslam Cumhuriyeti -Afganistan İslam Cumhuriyeti- Afganistan Tarihçesi-Afganistan Resimleri



Asya'da denize sınırı olmayan bir ülkedir Orta Asya'da bulunur ama etnik ve kültürel bağlarından dolayı bazı kaynaklar tarafından Orta Doğu'da kabul edilir Doğu ve güneyde Pakistan, batıda İran, kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan, doğuda da ufak bir sınırla Çin ile çevrilidir


Afganistan, özellike güney bölgelerde yaşayan Peştun çoğunlukla birlikte Tacik, Hazara ve Özbek kökenli halkları da barındırır Ayrıca nüfusa oranları %5'i geçmeyen bir çok etnik kökenli halk da (örneğin Beluciler, Türkmenler, Nuristanlılar, Araplar vs) bu ülkede yaşamaktadır
Ticaretin merkez noktalarından birinde olan Afganistan, bu stratejik konumu nedeniyle tarih boyunca İranlılar
Tarihçe [değiştir]
Afganistan, sahip olduğu coğrafi konumdan dolayı tarih boyunca çeşitli milletlerin istila ve işgaline maruz kalmıştır MÖ 500’lü yıllarda ilk defa İranlılar’ca işgal edilen bölge, daha sonra Büyük İskender orduları tarafından ele geçirilmiştir Arkasından bölgede Baktriana Devleti kurulmuştur Bu devlet, kurulmasından yaklaşık bir asır sonra Hindistan’da bulunan Çandragupta devletli ile mücadele etmek zorunda kalmıştır
Baktriana Devleti, bu mücadele ve kuzeyden gelen baskılar sonucu, MS 50’de yıkılmıştır Böylece bölge, batıdan gelen tehlikeleri atlattıktan sonra kuzeyden gelen kavimler tarafından tehdit edilmeye başlamıştır Bölge; 50-125 yılları arası Türk asıllı oldukları tahmin edilen İskit ve 125-480 yılları arasında ise, Kuşanlar’ın hakimiyet altına girmiştir


Afganistan’ın yeni hakimleri, başka Türk kavimleri olmuştur Önce Akhunlar, bu topraklara yerleşmiş; ancak Göktürkler’in baskısı sonucu 4 yy’da hakimiyetlerini kaybetmişlerdir Daha sonra Akhunlar, bölgede kalmış ve Halaçlar olarak yaşamayı sürdürmüşlerdir 7 yy sonlarına doğru bölge, İslamiyeti yayan Arap ordularının istilasına uğramıştır Bu istila kısa sürmesine rağmen İslamiyet Afganistan’da önemli ölçüde kabul görmüştür
İslamiyet’in yayılmasıyla burada Samani, Gazneli, Büyük Selçuklu Devleti ve Harzemşahlar gibi Türk devletlerinin hakimiyetleri görüldü 1220’den sonra Moğollar, Afganistan’ı istila edip uzun bir süre (bir buçuk asra yakın) ülkeye hakim oldular Moğol hakimiyeti, Afganistan’da yaşayan Türk boylarını Anadolu’ya göçe zorlamıştır Bölgedeki Moğol eğemenliği, 14 yy sonlarında Timur ordularınca sona erdirilmiştir Timur’un kurduğu devlet, ölümünden sonra dağılmışsa da torunlarından Muhammed Babür’un bölgede kurduğu Türk devleti uzun süre yaşamıştır Babür’un Afganistan’ı merkez yaparak kurduğu devlet, sadece buraya değil Hindistan’a da Türkler’in tekrar yerleşmesini sağlamıştır
Babür Devleti, Afganistan’ı hakimiyet altında tutmakla birlikte Hindistan ve Afganistan arası dengeyi sağlayamamış ve ağırlığı Hindistan’a kaydırmıştır Bu durum; kuzeyden Özbek ve kuzey-batıdan da Safeviler’in Afganistan’a inmesine sebep olmuştur Böylece 17 yy ortalarına doğru Abdali ve Galzay adını almış olan Halaçlar, dağlık bölgelerden Kandehar ve Zemindaver’in daha verimli bölgeri olan Tarnak Argandap vadilerine göçmüşlerdir


18 yy’da Babür Devleti'nin zayıflaması üzerine, Afgan kabileleri de bağımsız hareket etmeye başlamıştır Bu durumda Gılzay gibi bazı kabilelerin Babür, Abdaliler gibi bazılarının da İran tarafında yer almaları, ülkedeki karışıklığı artırmıştır Bu esnada Nadir Kulu komutasındaki Türkmen ordusu Afganistan ve İran’ı yönetim altına almış; Hindistan Babür Türk Devletini de vergiye bağlamıştır Nadir Şah’ın ölümünden sonra yönetime geçen Ahmet Şah, Hindistan’daki Babür Devleti’ni hakimiyeti altına almıştır (1756-1757)
Bu yıllarda İran’ın sergilediği yayılmacı politikanın tehlikesini gören Ahmet Şah, bu konuda Osmanlı Devleti ile ortak hareket etmeyi istedi ise de, girişimlerinden bir netice alamamıştır Ahmet Şah’tan sonra Afganistan yönetiminde bulunan Timur Şah ve Zaman Şah dönemlerinde ülke, önceki ihtişamlı ve güçlü durumunu koruyamamış, iç karışıklıklar başgöstermiştir
Bu karışılıklar 19 asrın ilk çeyreğine kadar sürdükten sonra, Dost Muhammed’in yönetime geçmesi ile ülkedeki birlik tekrar sağlanmıştır Ancak bu dönemde ise Kuzey Hindistan, Afgan birliğini zayıflatma çabası içine girmiştir Bu yıllarda İngilizler’in yavaş yavaş Hindistan’ı hakimiyetleri altına aldıkları gözlenmektedir İlk Afgan-İngiliz ilişkisi, Kuzey Hindistan’da Peşaver probleminin çözümünde İngiliz hakemliği ile olmuştur Arkasından 1839-1842 yılları arasında süren ilk İngiliz-Afgan savaşı patlak vermiştir
Dost Muhammed, ülkesi İngilizler’ce işgal edilmesine rağmen 1863’te Kabil’e dönerek tekrar Afgan birliğini sağlamıştı Dost Muhammed’in 9 Haziran 1863 tarihinde vefat etmesi ile Afganistan, tekrar iktidar mücadele kaosuna sürüklenmiştir Oğlu Şir Ali’nin 1868’de iktidarı ele


geçirmesiyle bu mücadele durulmuştur Ruslar’ın Türkistan’ı işgali, Afganlar ile İngilizleri doğal müttefik yapmıştır Ruslar, Türkistan’ı işgal etmelerine rağmen Afganistan önderliğinde Orta Asya Devletleri’ni de içine alan bir birlik oluşmasından hep çekinmişlerdir
1879’da vefat eden Şir Ali’nin yerine Yakup Han geçtiyse de, kısa bir süre sonra Afganistan’ın hakimiyetini Abdurrahman Han ele geçirmiştir 1901’de vefat eden Abdurrahman Han zamanında ikinci İngiliz-Afgan savaşı yaşanmıştır (1878-1880) Bu savaş sonunda ülke, büyük çapta harap olmuş ve milli birlik zayıflamıştır Afganistan’ın içinde bulunduğu


bu olumsuz şartları fırsat bilen Ruslar, 1881’de Türkmenistan’ı işgal etmiş ve böylece de Afganistan ile komşu olmuşlardır 1901’de başa geçen Habibullah Han, 1919’da ölünce yerine Emanullah Han geçti Emanullah Han, Hindistan’daki İngiliz valiye bir mektup göndererek Afganistan’ın bağımsız bir devlet olduğunu ve İngiltere ile iyi ilişkiler kurmak istediğini iletmiştir


İngiltere ise, Afganistan bağımsızlığını kabul edip-etmemekte tereddüt etmiştir Bu durum ilişkilerin gerginleşmesine ve üçüncü İngiliz-Afgan harbinin başlamasına sebep olmuştur (1919) Bu savaşta başarı elde edemeyen İngilizler, 8 Ağustos 1919’da yapılan anlaşma ile Afganistan’ın bağımsızlığını tanımıştır
yazılar Vikipedi, özgür ansiklopediden alıntı
Hazırlayan ALMİRA

Sovyet-Afgan Savaşı



ı
Sovyetler Birliği, 1979'da Afganistan'ı işgal etmiş ve kendi denetiminde bir sosyalist Afgan yönetimi kurdurmuştur Buna tepki gösteren yerel güçler, Batı ülkelerinin de desteğiyle SSCB'ye karşı bir silahlı mücadele başlatmışlar ve pek çok bölgede egemenlik sağlayacak düzeyde başarı göstermişlerdir Tüm bu yıpratıcı mücadele SSCB'nin içinde bulunduğu zor ekonomik durumu daha da ağırlaştırmış ve SSCB'nin dağılmasıyla sonuçlanacak olaylara büyük bir etki yapmıştı
ABD ve Koalisyon İşgali

Afganistan Savaşı

ABD'de yapılan 11 Eylül saldırılarının sorum


Taliban rejiminin bu olaya müdahale etmemesi ve kaynak sağlaması nedeniyle ABD ve koalisyon güçleri tarafından işgal etmiştir Ancak 7 yıllık işgal süresince kaolisyon güçleri Taliban'ı yok edememiştir Çok sayıda da sivil kayıp veren Afgan halkı koalisyon güçlerinin ülkede olması taraftarı değildir Taliban rejimi fesheldilmiştir ancak güçler çekilince tekrardan iktidara gelme olasılığı vardır

• %30 ABD ve Koalisyon güçleri
• %20 Taliban
• %50 Aşiret ve yerel yönetimler (aşiretlerin %86'sı Taliban yanlısıdır)

Coğrafyası





Topoğrafya Haritası




Afganistan genellikle engebeli bir araziye sahiptir Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve himalaya dağlarının bir uzantsı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin başlıca yükseltileridirÜlkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları'ndaki 7492 m ile Nowşak tepesidir Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir Ancak fazla akarsu kaynağı olmaması nedeniyle tarım yapılamaz Ülkede başlıca Amu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud nehirleri vardır


Demografi





Kâbil



Afganistan'ın nüfusu 2006 Temmuz ayı verilerine göre) 31,056,997 kişidir[kaynak belirtilmeli] Nüfusun %446'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır (erkek 7,095,117/kadın 6,763,759) 15-64 yaş aralığı ise nüfusun %529'unu oluşturmaktadır(erkek 8,436,716/kadın 8,008,463) 65 yaş ve üzeri ise %24 gibi bir orana sahiptir(erkek 366,642/kadın 386,300)[kaynak belirtilmeli] Oldukça genç bir nüfusa sahip olan Afganistan'da bebek ölüm oranı her 1000 bebekten 16023 ölüm şeklinde gerçekleşmektedir Ortalam çocuk sayısı her 1 kadına 669





çocuk şeklindedir Nüfus artış oranı %267 olan Afganistan'da mülteci nüfusu da önemli bir oran teşkil eder Her 1000 kişiden 2306 sı mülteci statüsündedir Bu oran İran mültecilerini de kapsamaktadır Ortalama yaş(ömür) beklentisi erkeklerde 4316 yıl, kadınlarda 4353 yıl ve ortalama 4334 yıl olarak gerçekleşmektedir[kaynak belirtilmeli]
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı %001 olarak gerçekleşmiştir


Afganistan'da nüfusun %446'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır Ortalama çocuk sayısı her 1 kadına 669 çocuk şeklindedir Kâbil, Afganistan'da çocuklar



[color="gray"]Yüzölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan'ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki bölüme ayırır 1979'da, Sovyet-Afgan Savaşı öncesi yaklaşık 15 milyon nüfusu bulunan Afganistan'ın 2006 itibariyle tahmini nüfusu 31 milyon'dur


Başkent Kabil ülkenin en büyük kentidir; diğer önemli kentler batıda Herat, güneyde Kandahar ve kuzeyde Mezar-ı Şerif'tir Yerel ve ulusal düzeyde bütünleşmenin zayıf olduğu Afganistan'da coğrafi engellerin yanında toplumsal hayatın da büyük sorunları vardır Okuma yazma oranı yüzde 10 civarında olan Afganistan fert başına düşen gelir bakımından da dünyanın en yoksul ülkeleri arasındadır
Etnik Gruplar


Peştun: %35, Tacik: %20, Hazara: %20, Özbek: %12, Aymak: %4, Türkmen: %3, Beluci: %2, Diğer: %4


Afganistan'daki Türk halkları genelde Özbekler ve Türkmenler'den ibarettir Bunun dışında az da olsa Pamir bölgesinde Kırgızlar da vardır Rus savaşı esnasında Pamir bölgesindeki Kırgızların büyük kısmı Türkiye'nin Van İline yerleştirilmiş ve yaşadıkları köye Ulupamir ismi verilmiştir Bölgede hayvancılık ve koruculuk yapmaktadırlar [kaynak belirtilmeli]
Din

Halkın %80'i Sünni, %19'u Şii Müslümandır

Ekonomi





Geleneksel kıyafetleriyle Afgan okul çocukları



Afganistan, kara ile çevrili bir ülkedir, ekonomisi tarıma ve hayvancılığa (koyun ve keçi yetiştirmeye) bağlıdır 15 milyonluk çalışabilir nüfusa sahiptir İşgücünün sektörlere göre dağılımında tarım %80, endüstri %10, hizmetler sektörü ise yine %10'luk bir paya sahiptir Endüstri ağırlıklı olarak küçük çapta tekstil, sabun, mobilya, ayakkabı, gübre, çimento; el yapımı halılar; doğal gaz, yağ, kömür, bakır işletmelerine dayanmaktadır

Afganistan çok zengin bakır rezervine sahiptir

Elektrik üretimi 905 milyon kWh olarak gerçekleşmektedir Buna istinaden tüketim 1042 milyar kWh olmuştur Hiç elektrik ihracatı yapamayan Afganistan, 200 milyon kWh elektrik ithalatı yapmaktadır Tarım ve hayvancılık ürünleri, haşhaş, buğday, meyveler, fındık; yün ve deridir İhracat tutarı 2005'te 471 milyon$ olarak gerçekleşmiştir İhracat ürünleri, haşhaş, meyve ve fındık, el yapımı halılar, yün, pamuk, deri, değerli taş ve mücevherlerdir İhracat ortakları ise Pakistan, İran, Almanya, Hindistan, Birleşmiş Krallıklar, Belçika, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti'dir İthalat tutarı, 2005 verileriyle $387 milyar dolar olan Afganistan'ın ithalat ürünleri yabancı sermaye, yiyecek ve petrol ürünleri, çok sayıda tüketim malıdır İthalat ortakları ise Pakistan, İran, Japonya, Singapur, Hindistan, Güney Kore ve Almanya'dır Para birimi Afgani'dir ve uluslararası ISO kodu "AFA"dır
Ulaşım ve Taşımacılık

Demiryollarının toplam uzunluğu 246 km, karayolları 42150 km (bunun 12,350 km si asfalt, geri kalanı yani 29,800 km si stabilize yoldur), su yolları 1,200 km dir Ülkede boru hatlarının toplam uzunluğu 466 km dir Keyrabad ve Shir Khan ülkenin iki önemli limanıdır 51 adet havaalanı bulunan Afganistan'ın en büyük havalalanı Kabil Uluslararası Havaalanı'dır 11 adet helikopter alanı mevcuttur

Eğitim





Gardez şehri yakınında bulunan Bamozai ilköğretim okulunun kız sınıfında oturan kız çocukları Okulun binası yoktur ve dersler açıkhavada bostanın gölgesinde yapılmaktadır (Paktiya Vilayeti, Afganistan, 2007)



Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 şeklinde bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir Buna ilişkin olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir Bu aynı zamanda genel okur yazarlık kursları ile de desteklenmektedir 6 sınıf sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi ağırlıklı ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir Son aşama olan liseler ise 3 farklı bölümden oluşmaktadır Bu noktada bir anlamda branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve sosyal bilimler-fen bilimleri ağırlıklı liselerde öğrenim görebilmektedirler Bundan sonra ise branşlarına ilişkin yüksek öğrenim kurumlarına devam etmektedirler

Afganistan'da eğitim alanında kadın ve erkek arasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir Afganistan Anayasası 43 maddesine göre, devlet okulları parasızdır ve ilköğretim zorunludur Ancak Afaganistan'ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir Ülkede 2005 yılı verilerine göre 5 milyona yakın çocuk okullarda eğitim görmüştür Ancak okullaşma oranındaki




düşüklük, öğretmen ve kırtasiye yetersizliği gibi nedenlerden ötürü istenilen verim alınamamaktadır Buna rağmen 2003 yılında 8500 çadırda 25000 civarında öğrenci, bu çadırlarda verilen eğitim hizmetinden yararlanmıştır